Fota: Biełaruskaja škołka ŭ Varšavie facebook.com/belszkolkauwarszawie/
Čamu stali źbirać podpisy
Polskaje zakanadaŭstva dazvalaje hramadzianam vučyć dziaciej na movach nacyjanalnych mienšaściej. Ale tolki hramadzianam. Emihranty, jakija majuć nie hramadzianstva, a tolki dazvoł na žycharstva ci atrymali prytułak, takoha prava nie majuć.
U zakonie «Ab nacyjanalnych i etničnych mienšaściach i rehijanalnaj movie» siarod kryteraŭ, jakija vyznačajuć mienšaść, zhadvajecca jaje imknieńnie zachavać ułasnuju movu, kulturu ci tradycyju, atajasamleńnie z narodam, arhanizavanym va ŭłasnuju dziaržavu, a taksama toje, kab prodki žyli na ciapierašniaj terytoryi Respubliki Polšča nie mienš za 100 hadoŭ.
Dziakujučy hetamu biełarusy Padlašša vyvučali biełaruskuju movu, u Hajnaŭcy i Bielsku isnavali biełaruskija licei. Zhodna z zakanadaŭstvam, kab biełaruskaj movie stali vučyć, nieabchodna było minimum siamiora achvotnych dziaciej.
Fota: sp4.edu.bialystok.pl. Vučni kłasa ź biełaruskaj movaj 4-j škoły Biełastoka
U Biełastoku zaniatki pa biełaruskaj movie prachodziać u adnoj navučalnaj ustanovie — pačatkovaj škole №4.
«My adzinaja dziaržaŭnaja pačatkovaja škoła ŭ našym horadzie, dzie vučni mohuć vyvučać biełaruskuju movu jak movu mienšaści. Try hadziny zaniatkaŭ na tydzień dazvalajuć dzieciam vyvučać movu i tradycyi prodkaŭ, uzbahačać viedy ab rehijonie», — havorycca na jaje sajcie.
Z 1997 hodu robić nastaŭnicaj u joj kulturaanimatarka, aŭtar vučebna-mietadyčnaha kompleksu dla 1-5 kłasaŭ Alina Vaŭraniuk. Pavodle jaje, u škole piać hrup roznych uzroŭniaŭ, jakija vyvučajuć biełaruskuju movu. Sioleta, adnak, navučalnaj ustanovie nie ŭdałosia nabrać «biełaruskich» pieršakłaśnikaŭ.
Fota: nastaunik.info. Alina Vaŭraniuk
«Užo niekalki hadoŭ ja pačynaju novy hod ź vialikaj cikavaściu. Cikava, jakija dzieci pryjduć, chto zastaniecca na hetych urokach, a chto nie. Sioleta mienšaja cikavaść, bo pieršaha kłasa ŭ mianie nie budzie, bo niama dziaciej, jakija buduć u pieršym kłasie ŭ našaj škole vyvučać biełaruskuju movu. Pieršy raz za 30 hadoŭ nie znajšłosia achvotnych da biełaruskaj movy, — kaža Alina Vaŭraniuk.
Pa słovach nastaŭnicy, raniej dzieci ŭciekačoŭ ź Biełarusi chadzili na zaniatki biełaruskaj movy i nie było nijakich prablem. Ale ź minułaha navučalnaha hoda da hetaha stali pryhladacca.
Alina Vaŭraniuk viedaje, što za navučańnie biełaruskaj movie dziaciej emihrantaŭ źbirajuć podpisy. Jana pryznaje, što horad nie moža «pieraskočyć» cieraz zakony, ale, na jaje dumku, «navučańnie možna arhanizavać nie jak movie nacyjanalnaj mienšaści, a prosta, jak movie ludziej, jakija taksama ŭ hetym horadzie pracujuć i płaciać padatki».
«Treba prabić dazvoł, kab zaniatki naviedvali i «karennyja» biełarusy, i emihranty»
Dvoje dziaciej ź siamji emihrantaŭ Antončykaŭ vučacca akurat u škole №4, i, pavodle baćki Źmitra, u raskładzie zaniatkaŭ jość biełaruskaja mova i historyja biełaruskaj kultury, ale syn i dačka nie mohuć ich naviedvać.
Jon vyśviatlaŭ, jak možna dać rady prablemie i jamu patłumačyli, što vyrašyć jaje na miascovym uzroŭni nie ŭdasca. Pra situacyju z navučańniem Źmicier raskazaŭ daradcy Śviatłany Cichanoŭskaj Franaku Viačorku i toj paabiacaŭ uźniać jaje na vyšejšym uzroŭni.
Źmicier Antončyk
Surazmoŭca ŭpeŭnieny, što situacyja ź biełaruskim navučańniem u Polščy, jakaja była dva dziasiatki hadoŭ tamu, ciapier istotna źmianiłasia.
«Tolki treba prabić dazvoł na toje, kab zaniatki naviedvali i «karennyja» biełarusy, i emihranty», — miarkuje jon.
Źmicier padpisaŭsia, kab usie dzieci biełastockich biełarusaŭ naviedvali zaniatki, ale jon sumniajecca, što «takim prostym šlacham vyrašyć prablemu».
«Inicyjatary źbirańnia podpisaŭ daviali mnie, što heta stanie padmurkam u vyrašeńni prablemy. Jany skazali, što pabačać, jaki adkaz pryjdzie ź Ministerstva adukacyi, a potym buduć dumać, što rabić dalej», — zhadvaje Źmicier i dadaje, što pytańnie varta ŭzdymać nie tolki dla biełarusaŭ, jakija žyvuć u Biełastoku, ale «vyrašać hłabalna» dla ŭsioj Polščy.
«Faktyčna tolki rodnaja mova stanovicca čyńnikam samaidentyfikacyi»
Adna ź inicyjatarak źbirańnia podpisaŭ Hanna Dar kaža, što takaja zaduma była ahučanaja na sustrečy pradstaŭnikoŭ biełaruskaj dyjaspary Biełastoka, tady ž utvaryłasia pracoŭnaja hrupa. Źbirać podpisy stali 3 kastryčnika.
«Heta naša asabistaja sprava, ale chaciełasia, kab jana stała asabistaj spravaj dla ŭsich biełarusaŭ, jakija vychoŭvajuć dziaciej za miažoj, — adznačaje jana. — Kab jak maha bolš siemjaŭ uśviadomili važnaść navučańnia svaich dziaciej rodnaj movie, asabliva ŭ situacyi terytaryjalnaj adarvanaści ad Radzimy, jaje pomnikaŭ kultury, materyjalnaj spadčyny».
Na jaje pohlad, u takoj situacyi «faktyčna tolki rodnaja mova stanovicca čyńnikam samaidentyfikacyi».
«U peŭnym uzroście dla dziaciej pytańnie samavyznačeńnia paŭstaje vielmi vostra. Nie chaciełasia b, kab vyznačeńnie siabie jak biełarusaŭ stałasia b dla ich tolki pustoj abałonkaj», — tłumačyć surazmoŭnica.
Padlašša pazicyjanujecca jak šmatkulturny i šmatmoŭny rehijon — heta jaho ŭnikalnaść, davodzić jana.
«Padtrymka biełaruskaj movy, jakaja niščycca ciapier aŭtarytarnym režymam u Biełarusi, stanoŭča b adbiłasia na imidžy miascovych uładaŭ, jakija padtrymlivajuć dekłaravanyja šmatmoŭnaść i šmatkulturnaść, što zjaŭlajucca častkaj jeŭrapiejskich demakratyčnych kaštoŭnaściaŭ», — padkreślivaje Hanna.
Ciapier ža, pavodle jaje, «utvaryŭsia kazus, kali ŭ adnym kłasie siadziać dzieci, baćki jakich vyznajuć siabie biełarusami, ale adny majuć pašpart čyrvonaha koleru, a druhija — siniaha», i nie ŭsie mohuć vučyć biełaruskuju movu.
Jana kaža, što Polšča — pravavaja dziaržava, i, kab vyrašać sprečnyja pytańni, treba dla pačatku vyznačyć, ci aktualnaja dla hramadstva prablema.
«U našym vypadku zajavy baćkoŭ z prośbaj dazvolić dzieciam, jakija nie majuć polskaha hramadzianstva, vyvučać rodnuju movu — i jość takim zapytam, na jaki ŭłady zmohuć aficyjna adreahavać», — adznačaje Hanna.
Fota. mostmedia.io. Zbor podpisaŭ za vyvučeńnie biełaruskaj movy ŭ biełastockich škołach
Hanna kaža, što zacikaŭlenyja baćki mohuć zapoŭnić ankietu ŭ ofisie arhanizacyi «MediaPortBelarus», jaki mieścicca ŭ Biełastoku pa adrasie Siankieviča, 44.
Nie panikavać, a «daśledavać spravu ź miascovaj dyjasparaj, u čym pryčyny»
U svaim «paście adčaju» Alina Koŭšyk adznačyła, što tolki «dvaccać piać čałaviek pastavili svaje podpisy z žadańniem źmianić situacyju z navučańniem biełaruskaj movie na Biełastoččynie».
«25 ź dziasiatkaŭ tysiač biełarusaŭ. Hetaja ličba — simvał rospačy, šmathadovaj rusifikacyi i zaniadbańnia movy, — napisała jana. — Ja razumieju, jak składana vučyć biełaruskaj movie, asabliva dziaciej za miažoj. Heta vialiki vysiłak. I navat bolej — tolki zaniatkaŭ niedastatkova. Treba joj karystacca nie tolki jak fakultatyvam».
Fota: sacyjalnyja sietki. Alina Koŭšyk
Pradstaŭnica Abjadnanaha pierachodnaha kabinieta źviarnułasia pa paradu «što treba zrabić, kab baćki chacieli vučyć dziaciej rodnaj movie? Što kankretna ich moža zaachvocić siońnia?». Jaje dopis sabraŭ bolš za 150 kamientaroŭ.
Analityk Vadzim Mažejka ź Biełaruskaha instytuta stratehičnych daśledavańniaŭ u adnym ź ich zaklikaŭ nie panikavać, a «daśledavać spravu ź miascovaj dyjasparaj, u čym pryčyny», i tady, na jaho dumku, «mo znojdziecca rašeńnie, jak pryciahnuć ludziej da hetaj ci inšych kampanijaŭ».
Mažejka prapanovaŭ niekalki svaich hipotezaŭ, čamu na inicyjatyvu adreahavała nie šmat ludziej.
«Banalna niazručny zbor podpisaŭ. Miedyjaport «pracuje ad 9 da 18 hadzin u pracoŭnyja dni» — adpaviedna, šmat ludziej u hety čas pracuje i nie moža zajści», — vykazvaje mierkavańnie Mažejka.
«Słabaje proma. Ci była infarmacyja pra kampaniju siarod dyjaspary, ci viedajuć jany pra jaje?», — piša dalej jon i pytaje, «ci vyvučaŭ chto prablemu i varyjanty jaje vyrašeńnia pierad kampanijaj? Mahčyma, u Biełastoku jość inšyja varyjanty vučyć dziaciej biełaruskaj movie, akramia jak addać u polskuju škołu».
«Z naviny niezrazumieła, chto kankretna z dyjaspary arhanizavaŭ kampaniju, — adznačaje Mažejka. — Heta arhanizacyja, hrupa ludziej ci niechta asabista?»
«Mahčyma, arhanizataraŭ nasamreč faktyčna niama albo ŭ ich brakuje dośviedu, — miarkuje jon, — i tamu ŭźnikajuć inšyja punkty. Albo, naadvarot, heta niechta ŭ kanflikcie ź miascovaj dyjasparaj, i tamu jahonaja inicyjatyva drenna zachodzić biezadnosna da jejnaj temy».
U hutarcy z «Našaj Nivaj» Vadzim Mažejka adznačyŭ, što «na žal, u nas hramadskija arhanizacyi i inicyjatyvy zredku źviartajucca da daśledčykaŭ».
«Viadoma, praściej abhruntavać niepaśpiachovaść niejkaj kampanii tym, što hramadstva niejkaja niapravilnaje, maŭlaŭ, mankurty ŭsie, rodnaj movy vyraklisia. Składaniej razabracca mo i ŭ svaich ułasnych pamyłkach. Ale vidavočna, jaki šlach bolš kanstruktyŭny», — zaŭvažaje jon.
U «biełaruskuju škołku» zapisalisia bolš za 150 dziaciej roznaha ŭzrostu
Tym časam jość pazityŭnyja prykłady vyrašeńnia prablemy z vyvučeńniem u Polščy biełaruskaj movy dziećmi-emihrantami. U Varšavie 3 vieraśnia ŭ pamiaškańni Varšaŭskaha instytuta justycyi adkryli «biełaruskuju škołku». U joj bolš za 150 dziaciej roznaha ŭzrostu.
Fota: novychas.online. Adkryćcio biełaruskaj škołki ŭ Varšavie
Pavodle inicyjatara jaje stvareńnia, staršyni likvidavanaha Tavarystva biełaruskaj škoły Alesia Łozki «na 15 nastaŭnickich vakansijaŭ pretendavali bolš za 100 čałaviek». Jon zapeŭnivaje, što ŭ navučalnaj ustanovie «buduć vykładać najlepšyja piedahohi: nastaŭniki-mietadysty, vopytnyja vykładčyki. Siarod ich šmat kandydataŭ navuk i navat 6 prafiesaraŭ».
Vučni biełaruskaj škoły asnoŭnyja pradmietach atrymlivajuć u polskich škołach i licejach, a pa pradmietach biełaruskaha kampanienta — u farmacie anłajn— i afłajn-zaniatkaŭ. Biełaruskuju movu i litaraturu, historyju i hieahrafiju Biełarusi, a taksama kulturu i mastactva vučać biełaruskija dzieci z Ałbanii, Niamieččyny, Hruzii, ZŠA, Łatvii, Litvy, Rasiei, Tureččyny, Čechii, inšych krain.
Aleś Łozka
Aleś Łozka vieryć, što vučni viernucca ŭ Biełaruś, tamu hałoŭnaja meta škoły — kab dzicia, jakoje navučajecca za miažoj, nie adstavała ad prahramy biełaruskaj škoły i mahło, zdaŭšy ispyty eksternam, atrymać biełaruski atestat.
«Kali b nam udałosia raspracavać adukacyjnuju madel na prykładzie Polščy»
Alina Koŭšyk kaža, što razam z adnadumcami taksama damahałasia, kab u Varšavie zjaviłasia mahčymaść vučyć u škole dziaciej biełaruskaj movie, baćki jakich nie mieli polskaha hramadzianstva, i heta była składanaja prablema.
Ciapier staić zadača znajści joj ahulnaje vyrašeńnie. Nieŭzabavie pradstaŭniki Abjadnanaha pierachodnaha kabinieta buduć havaryć ab prablemie ŭ Ministerstvie adukacyi.
«Ale my musim viedać, što jość zapatrabavanaść u baćkoŭ. Razumieju, što matyvacyja jość u vuzkaj hrupy, adnak dla stvareńnia adukacyjnaj madeli treba, kab było bolš ludziej», — adznačaje jana.
Na jaje dumku, adnym sa sposabaŭ vyrašeńnia prablemy moža być uniasieńnie źmienaŭ u zakon, kab jon dazvalaŭ vyvučać biełaruskuju movu dzieciam nie tolki nacyjanalnaj mienšaści, hramadzian Polščy, ale i ŭsim, chto dekłaruje svaju prynaležnaść da Biełarusi. Adnak heta dosyć składany i praciahły praces, jaki moža stać sprečnym z boku inšych nacyjanalnych mienšaściaŭ.
Fota: radiounet.fm. Alina Koŭšyk
«Albo vyrašać prablemu praz orhany miascovaha samakiravańnia, i tut — u vypadku šyrokaj padtrymki — my b mahli pierakanać uładu ŭ nieabchodnaści dazvołu takoha navučańnia», — miarkuje Alina Koŭšyk.
Jana kaža, što dla ŭkrainskich dziaciej Ministerstva adukacyi Polščy zrabiła vyklučeńnie, i dla ich adkryli škołu z ukrainskaj movaju navučańnia i ŭkrainskaj školnaj prahramaj. Biełarusy ž nie mohuć vučyć u škole svaju movu taksama i ŭ Hruzii.
«Kali b nam udałosia raspracavać adukacyjnuju madel na prykładzie Polščy, to jaje možna było b multyplikavać i ŭ inšych krainach. Treba vyrašać prablemu, asabliva ŭ tych krainach, dzie biełarusy majuć status nacyjanalnaj mienšaści, bo heta daje farmalnuju padstavu dla stvareńnia biełaruskich kłasaŭ», — davodzić jana.
Adnosna situacyi ŭ Biełastoku, to, jak zapeŭnivaje Alina Koŭšyk, padčas vizitu ŭ horad Śviatłanaj Cichanoŭskaj hetaja prablema ŭzdymałasia na sustrečy ź jaho prezidentam Tadevušam Truskalaskim. Jon paprasiŭ sabrać źviestki, kolki dziaciej chacieli b vučyć biełaruskuju movu, i prapanavać sposaby vyrašeńnia prablemy.
Svaim ža dopisam Alina Koŭšyk namahałasia aktualizavać prablemu vyvučeńnia biełaruskaj movy ŭ polskich škołach. Akramia taho, vyśvietlić, jak možna zacikavić baćkoŭ, kab jany addavali dziaciej u kłasy z zaniatkami biełaruskaj movy.
Pavodle jaje, biełastockaja inicyjatyva pakazvaje, što takaja zapatrabavanaść pakul u emihracyjnym asiarodździ nie nadta vysokaja.
«U Biełastoku naahuł paradaksalnaja situacyja, tam jość biełaruskaja himnazija, u jakoj dzieci z etničnaj mienšaści admaŭlajucca vučyć biełaruskuju movu, a dzieci emihrantaŭ jaje vučyć nie mohuć. I hetuju situacyju treba niejak vypraŭlać», — padsumoŭvaje Alina Koŭšyk.
Čytać taksama:
«Znajomyja i siabry mianie, mahčyma, ličać dzivačkaj». Japonka vyvučyła biełaruskuju movu, vykładaje jaje na radzimie i vielmi lubić Biełaruś
U Varšavie arhanizujuć biełaruskuju škołu: zaprašajuć dziaciej i nastaŭnikaŭ
Adna z pryvatnych himnazij paśla zakryćcia ŭ Minsku adkryła filijał za miažoj. U supracoŭnikaŭ da jaje zastalisia pretenzii: «Pryčym tut palityka?»
