Kinutaja chata ŭ Škłoŭskim rajonie. Fota: Shklovinfo.by
U Biełarusi kolkaść sielskaha nasielnictva hod ad hodu źmianšajecca. Za try apošnija hady, zhodna z aficyjnymi statystyčnymi źviestkami, viaskoŭcaŭ pamienieła na 90 tysiač.
U horadzie źmianšeńnie nasielnictva zaŭvažnaje pa abviestkach z pracoŭnymi vakansijami. U vioskach ža pra toje śviedčać kinutyja chaty, niezapatrabavanyja sielskahaspadarčyja pabudovy, «pamierłyja» ŭstanovy adukacyi dy kultury.
Na sajtach rajonnych administracyj jość raździeł ź pieralikam majomaści, jakaja zusim abo nieefiektyŭna vykarystoŭvajecca. Jaje choć jak i kamu chočuć zbyć. U vypadku, kali joj nie znojdziecca haspadar, jana pojdzie na złom.
U śpisach škoły, dziciačyja sady, karoŭniki, majsterni, kłuby, tartaki, zbožžaschoviščy. Bolšaść ź ich mieścicca ŭ małanasielenych vioskach. Sialanie baroniać ad zakryćcia pošty, kramy, radziej — dziciačyja sadki i škoły. Kali ich «aptymizoŭvajuć», to pasielišča asudžajuć na chutkaje vymirańnie.
Mahiloŭščyna. Škłoŭski rajon
Nie vyklučeńnie Škłoŭščyna, jakaja na asablivym kantroli, bo jana małaja radzima Łukašenki. Ad 2010 da 2020 hoda (bolš śviežaj statystyki adšukać nie ŭdałosia) u rajonie kolkaść nasielnictva źmienšyłasia z 30,6 da 25,5 tysiačy čałaviek. Vučniaŭ pamienieła bolš jak na tysiaču. I heta jašče da kavidu, jakoha «nie było», ale jaki skasiŭ starejšych ludziej.
U rodnaj Łukašenku Aleksandryi ŭźviedzienaja rezidencyja. U vioscy ładzicca pafasny kupalski fest. Tut vialikaja škoła, korty, haścinica, spartkompleks, na zajzdraść žycharam ź inšych pasieliščaŭ — vialiki fielčarska-akušerski punkt.
Tym časam rajonny śpis niezapatrabavanaj majomaści poŭnicca šmatlikimi sielskahaspadarčymi budynkami. Biez haspadaroŭ kramy, łaźni, stałoŭki, majsterni.
Naprykład, u vioscy Starasielle Aleksandryjskaha sielsavieta namahajucca zbyć budynak začynienaha dziciačaha sadka. A ŭ vioscy Trojca šukajuć uładalnika dla budynka byłoha sielsavieta.
U Ordaci biez haspadara — dziciačy sadok, a ŭ ahraharadku Akunioŭka prapanujuć kupić abo ŭziać u arendu adrazu niekalki budynkaŭ. Siarod ich byłaja škoła, schovišča dla aharodniny i navat prybiralnia.
U Čarnaruččy zakryli ambułatoryju doktara ahulnaj praktyki i ciapier nie viedajuć, što rabić z budynkam. Achvotnych prydbać jaho niama.
Kinutaja chata ŭ Škłoŭskim rajonie. Fota: Shklovinfo.by
U pryvilejavanym rajonie z vysokaj balnaściu hleby — usio bolej kinutych chat. Naprykład, letaś tolki ŭ adnym Staraškłoŭskim sielsaviecie ich naličyli 154.
«Z hoda ŭ hod my pravodzim pracu pa znosie ladaščych budynkaŭ, — davodzić staršynia sielsavieta Natalla Krykunova. — Jość damy cełyja, ale ŭsio roŭna jany nieprydatnyja dla žylla. Jany pavoli razburajucca z-za šmathadovaj adsutnaści haspadara».
Pavodle jaje, abmiežavanaha terminu ŭstupleńnia ŭ pravy atrymańnia ŭ spadčynu na dom ciapier niama, tamu spadčyńnik moža zrabić heta kali choča.
«U vyniku my nie možam pazbavicca prablemnaha abjekta, kab u budučyni rasčyščanyja ŭčastki ŭklučyć u sielskahaspadarčy abarot abo addać pad novuju žyłuju zabudovu», — narakaje jana.
Viciebščyna. Pastaŭski rajon
Pastaŭski rajon na sajcie rajvykankama nazvany adnym z najbujniejšych sielskahaspadarčych rajonaŭ Viciebščyny z raźvitoj pramysłovaściu, aryjentavanaj na pramysłovuju pierapracoŭku miascovaj syraviny i zabieśpiačeńnie nasielnictva praduktami charčavańnia. Heta nie Šumilina i nie Lozna, dzie ŭsio jašče horš.
Ale i tut pad pahrozaj znosu akazalisia 128 abjektaŭ. Ich ahulnaja płošča — 92 320 kvadratnych mietraŭ. Bolšaść pabudoŭ vyviedziena z karystańnia ŭ 2018 hodzie, i za praminuły čas znajści im ułaśnikaŭ nie ŭdałosia.
Ad 2015 hoda, naprykład, vyrašeńnia losu čakaje budynak škoły ŭ vioscy Kazłoŭščyna. Jaje zakryli ŭ 2014-m. Praz try hady budynak ledź vyratavali ad pažaru. U 2025 hodzie, kali nie znojdziecca achvotny prydbać budynak, jon pojdzie na złom. Biez haspadara ŭ vioscy cialatnik, ramontnyja majsterni.
Kazłoŭščyna — centr sielsavieta. Da rajcentra 40, a da Viciebska — 230 kiłamietraŭ. Centr sielsavieta, a nasielnictva — mieniej za 100 čałaviek. 500 hadoŭ pasieliščam vałodaŭ rod Druckich-Lubieckich. Na tutejšych mohiłkach zachavałasia ich rodavaja pachavalnia. Budynak harotnaj škoły staić na padmurku, vykładzienym dla zamka byłych uładalnikaŭ pasielišča.
Budynak byłoj škoły ŭ Kazłoŭščynie. Fota: sacyjalnyja sietki
Daŭniaja historyja budynka nie asabliva ciešyć miascovych žycharoŭ. Jany pierakananyja: vioska dažyvaje svoj viek, — i zadavolenyja tym, što ŭ ich jość jašče krama i FAB.
«Dyk zamała ŭ nas dziaciej, navošta i škoła. Radujemsia tamu, što jość. Piensiju płaciać — i na tym dobra. Zdaroŭje pakul dobraje. Raniej było žyćcio, jak maładaja była», — vykazvajecca adna z žycharak.
Samaja vialikaja vioska Pastaŭskaha rajona — Paryž. Ale samaja vialikaja — heta ŭsiaho tolki 250 čałaviek, bolšaść ź jakich — ludzi stałaha vieku.
Tut razburajecca biez haspadara budynak dziciačaha sadka, uźviedzienaha ŭ 1968 hodzie. Pradajuć jaho z 2008 hoda. U 2011-m prasili za cahlany budynak adnu bazavuju vieličyniu. Tady heta było 35 000 niedanaminavanych rubloŭ. Kali nie znojduć ułaśnika da 2025 hoda — zrujnujuć. Taki ž los čakaje dvuchpaviarchovuju cahlanuju budyninu składa.
Hrodzienščyna. Zelvienski rajon
Zychodziačy z dastupnych źviestak ab niezapatrabavanaj majomaści, zachad Biełarusi nie sastupaje ŭschodu. U Zelvienskim rajonie biez haspadaroŭ zastałosia bahata budynkaŭ śfiery adukacyi i kultury: škoły, dziciačyja sadki, kłuby, biblijateki.
U vioscy Manciaki rajonny adździeł adukacyi choča «ablehčyć» bałans, zbyŭšy budynak škoły. Navučalnuju ŭstanovu začynili ŭ suviazi ź jaje rearhanizacyjaj u 2010 hodzie.
Byłaja biblijateka ŭ Manciakach. Fota: zelva.grodno-region.by
U Manciakach adździeł ideałohii chacieŭ by, kab znajšoŭsia haspadar salidnamu budynku byłoj biblijateki. Čytalnia z kłubam u čakańni ŭładalnika zarastaje kustoŭjem. Budynki hatovyja pradać, zdać u arendu ci addać u biazvypłatnaje karystańnie dla stvareńnia pracoŭnych miescaŭ.
Miascovyja žychary na namahańni čynoŭnikaŭ machnuli rukoj. Pa ich słovach, pa zakryćci škoły i biblijateki im pradrakali niezajzdrosny los zaniapadu — i nie pamylilisia. U pasieliščy žyvuć uspaminami. Kažuć, što ŭ Manciakach była navat balnica na 50 miescaŭ z 5 adździaleńniami, radzilniaj i paliklinikaj. Mieścilisia ŭpraŭleńnie kałhasa, apteka, krama, škoła, kłub.
U Kandakach zaniepadaje budynak dziciačaha sadka. Daškolnaja ŭstanova niadziejnaja z 2014 hoda. U pasieliščy lišnim akazaŭsia dom sacyjalna-kulturnych pasłuh.
Były dziciačy sadok u Kandakach. Fota: zelva.grodno-region.by
U vioscy Prud biezhaspadarnym zastajecca budynak dziciačaha sadka. Jaho začynili ŭ 2011 hodzie.
Letaś u hetaj vioscy pradavali dom za 4,5 tysiačy dalaraŭ. U apisańni havaryłasia, što ŭ Prudzie jość krama, zaasfaltavanaja daroha. Za chataj — maleńkaja račułka. Niepadalok bałota i les, a ŭ kałodziežy smačnaja vada. Škoła — za 1,5 kiłamietra, u susiedniaj vioscy. Tam ža paliklinika.
U 2021 hodzie abłasnoje ŭpraŭleńnie žyllova-kamunalnaj haspadarki adznačała, što ŭ Zelvienskim rajonie niama «ladaščych damoŭ». Dzieci i ŭnuki zachodnikaŭ macniej trymajucca za rodavyja siadziby, čym uschodniki. Ale heta nie spyniaje ahulnuju tendencyju depapulacyi vioski.
Čytajcie jašče:
Biełaruski skansen u asobna ŭziatym instahramie. Hrodzieniec maluje viaskovyja chaty, kab zachavać ich dla naščadkaŭ
Šale, hłempinh i chatki na drevach. Top niezvyčajnaha žylla dla adpačynku ŭ Biełarusi
