Uražańnie mastaka ad «padziei pryliŭnaha razbureńnia». Vyjava: Carl Knox / OzGrav, ARC Centre of Excellence for Gravitational Wave Discovery, Swinburne University of Technology
Heta była padzieja, jakuju nie nazirali bolš za dziesiać hadoŭ: raptoŭnaja ŭspyška enierhii, vypuščanaja z centra dalokaj hałaktyki, dastatkova jarkaja, kab jaje možna było ŭbačyć z adlehłaści 8,5 miljardaŭ śvietłavych hadoŭ. Uspyška śviatła, ekvivalentnaja bolš jak 1000 tryljonaŭ soncaŭ, była ŭpieršyniu vyjaŭlenaja pry dapamozie ŭstanoŭki Ćviki — ahladu ŭsiaho načnoha nieba, jaki pravodzicca ŭ absiervatoryi Pałamar u Kalifornii.
Na praciahu niekalkich dzion astranomy ŭsiaho śvietu paviarnuli svaje teleskopy da ŭspyški, nazirajučy jaje ŭ renthienaŭskich, radyjo– i inšych daŭžyniach chval. Jana była niezvyčajna jarkaj i padobnaj da ŭsplosku hama-pramianioŭ — takija typy ŭspyšak zvyčajna vyjaŭlajuć hama— abo renthienaŭskimi teleskopami. Ale hetaja była zaŭvažanaja navat aptyčnym teleskopam.
Vielizarnaja jarkaść uspyški pryviała astranomaŭ da vysnovy, što jana mahła być vyklikana razryvam zorki. Zorka padyšła zanadta blizka da zvyšmasiŭnaj čornaj dzirki ŭ sercy hałaktyki. Zorka litaralna «raściahvajecca», pakul nie akazvajecca razarvanaj na častki siłami hravitacyi. Heta nazyvajecca «pryliŭnym razbureńniem», i za apošnija hady astranomy zaŭvažyli dziasiatki takich źjaŭ, piša The Verge.
Što niezvyčajna ŭ hetaj kankretnaj padziei — dyk heta toje, što jana stvaryła vielizarny strumień enierhii, pry hetym materyjał vykidvaŭsia z polusaŭ čornaj dzirki z chutkaściu, blizkaj da śvietłavoj. «My nie viedajem čamu, ale časam vypuskajecca vielmi mahutny strumień materyjału, kali zorka razburajecca», — kaža Ihar Andreoni, adzin z navukoŭcaŭ Univiersiteta štata Merylend. Miarkujecca, što hetaja bruja była asabliva zaŭvažnaj, bo była nakiravana prosta na Ziamlu. Heta zrabiła jaje adnačasova bolš jarkaj i bačnaj u šyrokaj častcy elektramahnitnaha śpiektra.
Kab zaŭvažyć dramatyčnyja pierachodnyja źjavy, padobnyja da hetych, astranomam patrebnyja teleskopy, jakija bieśpierapynna skanujuć jak maha bolšuju častku nieba i adznačajuć lubyja raptoŭnyja źmieny jarkaści. Ale kožnuju noč nazirajucca tysiačy źmianieńniaŭ jarkaści, tamu hety stos danych treba ŭdakładnić, kab vyjavić najbolš cikavyja abjekty. Hrupy navukoŭcaŭ pracujuć nad prasiejvańniem hetych danych, kab znajści vielmi chutkija padziei ŭ aptyčnaj daŭžyni chvali.
Raptoŭnyja źmieny jarkaści patencyjna mohuć być vyklikanyja zvyšnovaj abo źlićciom dźviuch niejtronnych zorak. Nieabchodnyja dalejšyja nazirańni, kab zrazumieć kankretnuju padzieju, jakaja vyklikała ŭspyšku. Zvyšnovaja, naprykład, śviatleje na praciahu niekalkich tydniaŭ, što nadzvyčaj chutka pa astranamičnych mierkach. Ale hetaja kankretnaja padzieja stała jarkaj navat chutčej: na praciahu niekalkich hadzin abo dzion. Heta vyklikała nieadkładnuju i pilnuju cikavaść.
Ahułam 21 teleskop pieradaŭ dadzienyja pra padzieju. Kali ŭsie častki hałavałomki byli sabranyja razam, paŭstała karcina, jakaja była prosta dziŭnaj, kažuć daśledčyki. Miarkujecca, što z zorak, razarvanych čornymi dzirkami, tolki kala 1 adsotka stvarajuć takija mahutnyja brui. Ale daśledčyki dahetul nie viedajuć čamu.
Kali zorka razryvajecca, a jaje materyjał uciahvajecca ŭ bok čornaj dzirki, enierhija hetaj materyi pieratvarajecca ŭ śviatło. Isnuje teoryja, što mahnitnyja pali i kručeńnie čornaj dzirki mohuć dziejničać razam, kab materyjał vylecieŭ ź jaje polusaŭ — jak tuba z farbaj, jakuju ściskajuć pasiaredzinie, pakul farba nie vylecić z abodvuch kancoŭ.
Heta byŭ pieršy raz, kali takaja bruja była vyjaŭlenaja ŭ bačnaj voku častcy elektramahnitnaha śpiektra, taksama viadomaj jak aptyčnaja daŭžynia chvali. Raniej brui vakoł čornych dzirak vyjaŭlalisia z dapamohaj renthienaŭskich, hama-pramianioŭ i radyjochval.
Heta daje astranomam niekatoruju infarmacyju pra navakolnaje asiarodździe vakoł čornaj dzirki — što jana nie takaja ščylnaja, bo prapuskaje aptyčnaje śviatło, — i pakazvaje, što pošuk u aptyčnym dyjapazonie moža być karysnym sposabam vyjavić padobnyja ekstremalnyja padziei ŭ budučyni.
Patreba ŭ chutkaj reakcyi na takija padziei taksama stvaraje šturšok da bolšaj hnutkaści ŭ kanstrukcyi teleskopaŭ i da patrebaŭ u płanavańni. Popyt padpiski na takija teleskopy, jak «Chabł» abo «Džejms Ueb», značna pieravyšaje prapanovu. Heta aznačaje, što našmat bolš daśledčykaŭ pretendujuć na čas pracy z teleskopam, čym heta mahčyma na siońniašni dzień. Tamu čas nazirańnia staranna płanujecca na hady napierad, i kožnaja apošniaja chvilina času nazirańnia zapaŭniajecca maksimalna. Ale jość taksama patreba ŭ teleskopach, jakija mohuć reahavać na redkija padziei ciaham niekalkich hadzin abo navat chvilin.
Ciažka biaśpiečna i chutka źmianić kirunak kaśmičnaha teleskopa, tamu «Chabł» i kaśmičny teleskop Džejmsa Ueba tolki zredku ŭdzielničajuć u takich daśledavańniach. Ale niadaŭna stvoranyja naziemnyja teleskopy — takija, jak sietka MASTER abo teleskop GROWTH-India, — śpiecyjalizujucca na skanavańni nieba na pradmiet hama-vypramieńvańniaŭ i na nieadkładnym i aŭtanomnym ich nazirańni.
«Časam vy litaralna pavinny telefanavać ludziam i kazać: «Hej, vy možacie navieści teleskop na tyja ci inšyja kaardynaty?», — kaža spadar Andreoni. U inšych vypadkach daśledčyki padajuć zapyty praź internet-sistemy, kab zrabić nazirańni ŭ dastupnyja momanty. Raście cikavaść da taho, jak teleskopy mohuć reahavać na hetyja karotkija i redkija, ale važnyja z navukovaha punktu hledžańnia padziei.
Tamu i mižnarodnaje supracoŭnictva pamiž daśledčykami, jakija pracujuć z roznymi teleskopami, i zdolnaść hetych teleskopaŭ chutka reahavać byli vielmi važnyja dla dasiahnieńnia hetaha praryvu ŭ nazirańniach za čornymi dzirkami.
i znoŭ, jak u vypadku z vyviaržeńniem Chunha-Tonha-Chunha-Chaapaj, supała z pačatkam vajny