Navat miortvyja jeŭrapiejcy dapamahajuć ES skaračać zakupki hazu ŭ Rasii. Fota: AFP
Tracina aciaplalnaha siezona za plačyma, i vyniki ŭražvajuć. 27 krain Jeŭrasajuza z nasielnictvam 450 młn čałaviek zdoleli skaracić spažyvańnie hazu na čverć, i ciapier jeŭrapiejcy amal upeŭnienyja, što pieražyvuć hetuju zimu biez błekaŭtaŭ. Jak im heta ŭdałosia, čaho kaštavała i ci nadoŭha chopić hrošaj i ciarpieńnia?
Haz nie trapiŭ pad jeŭrapiejskija sankcyi, u adroźnieńnie ad nafty i vuhalu, tamu što ES nie chacieŭ admaŭlacca ad tannaha i adnosna čystaha paliva. Adnak Uładzimir Pucin sam prykruciŭ kran: za čas uvarvańnia va Ukrainu padkantrolny Kramlu «Hazpram» pad roznymi začepkami skaraciŭ pastaŭki hazu ŭ ES na 80%.
Z ulikam taho, što ES kuplaŭ 40% usiaho hazu ŭ Rasii, a znajści alternatyŭnych pastaŭščykoŭ navat pa zavobłačnych cenach było niaprosta, pierad jeŭrapiejcami zamajačyŭ pryvid viejernych adklučeńniaŭ pramysłovaści i masavych chvalavańniaŭ nasielnictva, jakoje stała b zamiarzać. Ale hetaha nie adbyłosia. Pa piaci asnoŭnych pryčynach.
1) Rasija nie pierakryła pastaŭki całkam,
2) hazavyja schoviščy ŭdałosia zapoŭnić amal pad zaviazku,
3) ludziam i biznesu dapamahli subsidyjami,
4) nadvorje ŭ kastryčniku i listapadzie vydałasia rekordna ciopłym,
5) jeŭrapiejcy navučylisia (abo byli vymušanyja) ekanomić haz.
Z hetych pryčyn tolki apošniaja — skaračeńnie spažyvańnia hazu — całkam va ŭładzie krain ES. Mienavita na joj jeŭrapiejcy i źbirajucca z hetaha času zrabić upor, kab vyjhrać nie tolki pieršuju zimovuju hazavuju bitvu z Kramlom, ale i ŭsiu enierhietyčnuju vajnu.
«Ciapier my abaviazanyja zasiarodzicca na padrychtoŭcy da nastupnaj zimy. Nie da hetaj zimy, a da nastupnaj. Hetaj zimoj my ŭ biaśpiecy», — skazała na hetym tydni kiraŭnica Jeŭrakamisii Ursuła fon der Lajen. «Viadoma, my zapłacili za heta vysokuju canu», — dadała jana.
Krainy ES vydzielili na baraćbu z enierhietyčnym kryzisam 600 młrd jeŭra, ź jakich amal pałova pryjšłasia na Hiermaniju — najbujniejšuju ekanomiku ES i hałoŭnaha imparciora rasijskaha hazu da vajny. Z ulikam płanaŭ nie ŭvachodziačaj u ES Vialikabrytanii vydatkavać amal 100 młrd na subsidyi nasielnictvu i biznesu, hazavaja vajna Kramla ŭžo abyšłasia Jeŭropie ŭ 700 młrd jeŭra, padličyŭ daśledčy centr Bruegel.
Na druhuju zimu takoj ščodraści ŭziacca niama adkul, pakolki z-za rasijskaha ŭvarvańnia va Ukrainu Jeŭropa chutčej, čym inšyja krainy, apuskajecca ŭ ekanamičny kryzis, ledź paśpieŭšy akryjać ad kavidnaha. Možna było b damahčysia enierhietyčnaj niezaležnaści ad Rasii za košt inšych pastaŭščykoŭ abo zialonaj enierhietyki — ale heta doŭha i doraha. Tamu asnoŭnaja zadača jeŭrapiejcaŭ ciapier — ekanomija.
«Skaračajučy spažyvańnie, my źmianšajem i rachunki za śviatło, i škodnyja vykidy, i škodu ad rasijskich hazavych hulniaŭ, — skazaŭ jeŭrakamisar, vice-prezident Jeŭrakamisii Franc Tymiermans. — Biez skaračeńnia popytu ničoha nie atrymajecca».
Jak Jeŭropa ekanomić haz
ES damoviŭsia ekanomić jašče letam, kali zrazumieŭ, što paśla hoda pavolnaha zakručvańnia hazavaha krana Pucin pierajšoŭ da rezkich ruchaŭ. Da maja pastaŭki rasijskaha hazu skaracilisia ŭdvaja ŭ paraŭnańni ź pikami trochhadovaj daŭniny, da 250 młn kubamietraŭ za dzień. A ŭžo ŭ pačatku lipienia jany ŭpali da histaryčnaha minimumu — nižej za 80 młn.
U kancy lipienia 27 krain ES vyrašyli, što Rasija jak nadziejny pastaŭščyk enierharesursaŭ dla ich stračana nazaŭždy, i abaviazalisia skaracić spažyvańnie hazu na 15% u paraŭnańni ź siarednim za apošnija piać hadoŭ. Płan pieravykanali.
Truby dla hazapravoda ŭ Hamburh ad novaha terminała dla pryjomu zvadkavanaha hazu na ŭźbiarežžy Paŭnočnaha mora ŭ Hiermanii. Jeŭropa terminova zamianiaje rasijski trubapravodny haz marskimi pastaŭkami zvadkavanaha. Fota: Getty Image
U pieršyja dva miesiacy aciaplalnaha siezona — u kastryčniku i listapadzie — spažyvańnie hazu ŭ ES skaraciłasia na 24%, padličyŭ daśledčy centr ICIS. Padzieńnie popytu ŭ dźviuch pramysłovych dziaržavach ES — Hiermanii i Italii — pieravysiła 21%. Brytanija, jakaja raźvitałasia ź Jeŭrasajuzam, zvuziłasia bolš ścipła — na 19% u listapadzie.
Jak im heta ŭdałosia? Dobraachvotna-prymusova.
Da 40% popytu na haz u Jeŭropie prypadaje na ludziej: jany aciaplajucca hazam, hrejuć na im vadu i hatujuć ježu. Kala 30% spažyvaje pramysłovaść. Popyt u pramysłovaści skaračajecca pieravažna prymusova, nasielnictva ž u asnoŭnym — dobraachvotna, pakolki subsidyi dla ludziej nieparaŭnalna vyšejšyja, čym dla zavodaŭ i biznesu, a ceny — nižejšyja.
U pieršuju čarhu ekanomić pryjšłosia enierhazatratnym vytvorčaściam, na jakija prypadaje krychu bolš za pałovu ŭsiaho pramysłovaha popytu na haz: mietałurhičnym i cemientnym zavodam, vytvorcam škła i kieramiki, uhnajeńniaŭ i inšaj naftachimii.
Kali situacyja nie vypravicca, časovy spad popytu ryzykuje stać pastajannym i padarvać pramysłovuju bazu Jeŭrasajuza. Častka kampanij pierajedzie ŭ inšyja krainy, naprykład, u ZŠA, dzie nafty i hazu zdabyvajecca dastatkova, a značyć, enierhazabieśpiačeńnie bolš tannaje, dastupnaje i nadziejnaje.
U mienš enierhazatratnaha biznesu i ŭ dziaržsiektara vybar praściejšy. Źmiakčeńnie praviłaŭ, adnaŭlalnaja enierhietyka abo prosta admova ad zvyčak dazvolać im skaracić spažyvańnie.
Dobra padśviatlać ratušu abo fantan na centralnaj płoščy, pryjemna siadzieć u dobra acieplenaj biblijatecy abo ŭ ofisie, viesieła hladzieć na načnyja vitryny. Ale, jak vyśvietliłasia hetaj vosieńniu, dziela spynieńnia vajny ŭ Jeŭropie jeŭrapiejcy hatovyja admovicca ad usich hetych enierhazatratnych zvyčak. U Francyi, Ispanii i inšych krainach ciapier zabaroniena padśviatlać začynienyja kramy, a dniom trymać dźviery ŭ ich adčynienymi pry pracujučych batarejach abo kandycyjanierach. Vuličnaje aśviatleńnie pryhłušanaje, u hramadskich budynkach nie bolš za +19°S, i toje tolki dniom, a ŭ tualetach niama haračaj vady.
Navat miortvyja dapamahajuć ahulnaj spravie źnižeńnia zaležnaści ad rasijskaha hazu. Niamieckija krematoryi prapanavali svoj płan — jak spalvać raniejšuju kolkaść niabožčykaŭ z 80% ekanomijaj hazu. Častku piečaŭ adklučyć, inšyja pieravieści ŭ kruhłasutačny režym, a tempieraturu pamienšyć da 750° z 850°. Na ŭsio heta patrebny tolki dazvoł uładaŭ, cytuje ahienctva «Rejter» kiraŭnika Sajuza krematoryjaŭ Hiermanii Śvienda-Jorka Sabaleŭskaha.
Padśvietka ŭ Jeŭropie bolš nie ŭ modzie. Bierlinski kafiedralny sabor i Bierlinskaja televieža. Fota: Getty image
«Rejter» pryvodzić i inšy prykład aptymizacyi enierhaspažyvańnia na pamiežnaj z zamahilnym śvietam terytoryi. Pa źviestkach ahienctva, dyjacezija Rurmonda ŭ śviatle enierhietyčnaha kryzisu dazvoliła trom sotniam svaich śviataroŭ Rymska-katalickaj carkvy ŭ Niderłandach prapuskać adnu-dźvie imšy — u metach ekanomii.
Nasielnictva pakul nie abaviazvajuć ekanomić i navat nie prapanoŭvajuć — tolki rajać. I toje nie ŭsim. U Vialikabrytanii, naprykład, papiaredni ŭrad admaŭlaŭsia apłačvać sacyjalnuju rekłamnuju kampaniju i tolki paśla źmieny premjera pahadziŭsia adpravić brytancam pa pošcie listy pra sposaby i vyhody enierhaźbieražeńnia.
Tym časam, pavodle źviestak profilnych ekśpiertaŭ, pamianšeńnie tempieratury ŭ brytanskich damach ŭsiaho na 1°S dazvalaje aščadzić da 7% hazu. Anałahičnaja miera aktualnaja i dla mnohich bujnych ekanomik Jeŭropy, dzie topiać pieravažna hazam — pierš za ŭsio dla Italii, Niderłandaŭ i Hiermanii.
«Pieršaja pravierka choładam»
Tamu nie pramysłovaść, a ludzi — adzinaja nadzieja Jeŭropy skaracić zaležnaść ad rasijskaha hazu. Ciapier nasielnictva padtrymlivajuć subsidyjami i abmiežavańniem taryfaŭ na haz. Tamu mnohija nie bačać patreby ekanomić. Ceny na śviatło i ciapło kali i rastuć, to nie mocna, i ludzi nie adčuvajuć patreby skaračać spažyvańnie. Rynkavy miechanizm razbureńnia popytu buksuje.
«Mnohija krainy pa-raniejšamu pamyłkova subsidujuć spažyvańnie enierhii tam, dzie patrabujecca skaračeńnie popytu, — narakaje jeŭrakamisar Tymiermans. — Taki padychod bahaty ryzykami. Kali dziaržpadtrymka vyčarpajecca, davier da rynku budzie padarvany, sankcyi suprać Rasii ŭvodzić stanie składaniej, a niejtralizacyja vykidaŭ abydziecca daražej».
Na źmienu haračamu kastryčniku i ciopłamu listapadu ŭ Jeŭropu pryjšoŭ niezvyčajna ściudziony śniežań. Edynburh, 9 śniežnia. Fota: Getty Image
Skaračeńnie popytu asabliva aktualnaje tamu, što inšyja čatyry faktary, jakija dazvolili Jeŭropie biazbolna pieražyć pačatak aciaplalnaha siezona, niahledziačy na padzieńnie impartu z Rasii na 80%, mohuć nieŭzabavie syści na ništo.
1) Rasija jašče pastaŭlaje haz u Jeŭropu, ale moža ŭ luby momant całkam pierakryć kran. ES abiacaje da Novaha hoda zaćvierdzić stol cenaŭ na haz, a Pucin užo paabiacaŭ adklučyć usich, chto pad hetym padpišacca.
2) Hazavyja schoviščy da nastupnaha aciaplalnaha siezona buduć zapoŭnienyja nie na 95%, jak sioleta, a ŭsiaho na 65%, dapuskajuć analityki ICIS. Hałoŭnaja pryčyna — vierahodnaja hazavaja błakada z boku Kramla.
3) Subsidyi ludziam i biznesu ŭ ciapierašnim abjomie vyklučanyja. Pa-pieršaje, jany padtrymlivajuć popyt i nie dajuć skaracić spažyvańnie. Pa-druhoje, na ich prosta nie chopić kazionnych hrošaj. Pavodle acenak Jeŭrakamisii, 70% dziaržpadtrymki — heta dyvanovaja bambardziroŭka hrašyma ŭsich pahałoŭna, a nie tych, chto najbolš maje patrebu. Dla ekanomii srodkaŭ ułady abaviazkova piarojduć da subsidziravańnia tolki samych biednych i ŭraźlivych hramadzian. Fiestyval ščodraści zavieršany.
4) Ciopłaja vosień źmianiłasia chałodnaj zimoj. Paŭnočnaja Jeŭropa pieražyvaje niezvyčajna ściudziony śniežań. Spažyvańnie hazu ŭ Hiermanii, pa danych miascovaha rehulatara, vyrasła za minuły tydzień na 14%. Ekanomija ŭ paraŭnańni ź siaredniaj za apošnija piać hadoŭ pa-raniejšamu istotnaja — kala 13%, ale jana nižejšaja, čym 23% u listapadzie i 26% u kastryčniku.
U cełym u Jeŭropie padobnaja karcina. «Popyt na haz u ES i Brytanii za tydzień da 6 śniežnia skaraciŭsia na 10% da piacihadovaha siaredniaha. U listapadzie było 22%, u kastryčniku — 24%, u vieraśni — 12%», — piša kiraŭnik hazavych analitykaŭ ICIS Cim Marzek-Manser.
«Sardečna zaprašajem na pieršuju pravierku choładam».
