Turnersuchus hingleyae. Fota: Džulija d'Aliŭjera
Turnersuchus hingleyae — novy vid tałatazuchaŭ — staražytnaja «siastra» prodkaŭ sučasnych krakadziłaŭ. Nazva novaha vidu — Turner'suchus 'hingley'ae — pachodzić ad proźviščaŭ daśledčykaŭ, jakija znajšli skamianiełaści ŭ 2017 hodzie, — Poła Ciornera i Lizi Chinhli. Častka suchus — łacinizavanaja forma hreckaha soukhos (krakadził). Siońnia akamianiełaści vystaŭlenyja ŭ Muziei Łajma Redžysa ŭ Dorsiecie ŭ Anhlii, paviedamlaje Phys.org.
Ciornerzuch — adziny dastatkova poŭna apisany tałatazuch svajho vieku, jakomu prysvojena imia. Žyvioła adnosicca da rańniaha jurskaha — plinsbachskaha — pieryjadu, što byŭ kala 185 miljonaŭ hadoŭ tamu.
U pracy, apublikavanaj u Journal of Vertebrate Paleontology, ekśpierty zajaŭlajuć, što adkryćcio novaha drapiežnika dapamahaje zapoŭnić prabieł u letapisie zakamianiełaściaŭ, i miarkujuć, što tałatazuchi, jak i inšyja vidy krakadziłaŭ, pavinny byli ŭźniknuć prykładna ŭ kancy tryjasavaha pieryjadu — prykładna na 15 miljonaŭ hadoŭ raniej, čym kali žyŭ znojdzieny ciornerzuch.
«Padčas publikacyi našaha artykuła, [u Časopisie afrykanskich navuk ab Ziamli] była apublikavanaja inšaja praca, jakaja apisvaje čerap tałatazucha, znojdzieny ŭ piačory ŭ Maroka, z hietanhskaha — siniemiurskaha pieryjadaŭ (jany papiaredničajuć plinsbachu), što paćviardžaje hetuju ideju. Ja čakaju, što my praciahniem znachodzić bolš staražytnych tałatazuchaŭ i ich svajakoŭ. Naš analiz pakazvaje, što tałatazuchi, vierahodna, upieršyniu źjavilisia ŭ tryjasie (pieršy hieałahičny pieryjad miezazojskaj ery, bolš za 200 młn hadoŭ tamu — zaŭvaha NN.) i pieražyli masavaje vymirańnie ŭ kancy tryjasu», — kaža suaŭtar navukovaj pracy, doktar Eryk Uiłbierh, dacent kafiedry anatamičnych navuk Univiersiteta Stoŭni-Bruk.
Tym nie mienš, raskopki ŭ tryjasavych parodach jašče nie vyjavili tałatazuchaŭ, a heta značyć, što pakul isnuje tolki «iluzorny radavod» (kali daśledčyki miarkujuć, što žyvioły pavinny byli isnavać, ale jašče nie znajšli hetamu materyjalnych dokazaŭ).
Chto takija tałatazuchi i čym admietny vid ciornerzucha
Thalattosuchians u prastamoŭi nazyvajuć «marskimi krakadziłami», choć jany i nie naležać da vidu Crocodylia, a majuć ź im bolš dalokaje svajactva. Niekatoryja tałatazuchi vielmi dobra adaptavalisia da žyćcia ŭ akijanach: u ich karotkija kaniečnaści, pieratvoranyja ŭ łasty, chvastavy płaŭnik, padobny da akułavaha, salanyja załozy i, mahčyma, jany taksama mieli zdolnaść naradžać žyvych istot (a nie adkładać jajki).
Turnersuchus cikavy tym, što mnohija z vyšej nazvanych asablivaściaŭ u jaho jašče raźvilisia nie całkam. Jon žyŭ u jurskim akijanie i palavaŭ na marskich dzikich žyvioł. I z-za svajoj adnosna doŭhaj tonkaj pysy byŭ by padobny vonkava da siońniašnich havijalnych krakadziłaŭ, jakija vodziacca va ŭsich asnoŭnych račnych sistemach paŭnočnaha Indyjskaha subkantynienta.
«Adnak, — kaža suaŭtar doktar Pedra Hodaj z Univiersiteta San-Paŭłu ŭ Brazilii, — u adroźnieńnie ad krakadziłaŭ, hetyja drapiežniki daŭžynioj prykładna dva mietry žyli vyklučna ŭ marskim prybiarežžy. I choć ich čarapy źniešnie padobnyja da sučasnych havijałaŭ, hetyja paŭzuny byli pabudavanyja zusim inakš».
U tałatazuchaŭ byli asabliva vialikija nadskronievyja adtuliny — častka čerapa, u jakoj znachodzilisia myšcy skivicy. Adpaviedna, ciornerzuch i inšyja tałatazuchi mieli pavialičanyja skivičnyja ciahlicy, jakija, chutčej za ŭsio, dazvalali chutka kusać; vierahodnaj zdabyčaj paŭzunoŭ mahli być ryby, jakija chutka ruchajucca, ci hałavanohija maluski. Taksama mahčyma, što, jak i ŭ sučasnych krakadziłaŭ, nadskronievaja vobłaść ciornerzucha vykonvała termarehulatarnuju funkcyju — dapamahała padtrymlivać tempieraturu mozha.
Dzie znajšłi ciornerzucha
Znachodka vyjaviłasia padčas maštabnych raskopak na jurskim uźbiarežžy ŭ Dorsiecie, Vialikabrytanija (a dakładniej — u čarmuckaj farmacyi ćviordych parod). Daśledčyki znajšli častki hałavy, pazvanočnika i kaniečnaściaŭ «marskoha krakadziła».
Hetyja skały i plaž na paŭdniovym uźbiarežžy Anhlii stali sinonimami takich znachodak. Tam vyjavili reštki ichtyjazaŭraŭ, plezijazaŭraŭ, a taksama najbolš dobra zachavanaha dynazaŭra, znojdzienaha ŭ Vialikabrytanii, — skalidazaŭra. I heta tolki niekatoryja z adkryćciaŭ.
