Płakat z vyjavaj prezidenta Rasii Uładzimira Pucina na ścianie Narvskaha zamka nasuprać rasijskaj miažy. Fota: AP Photo
Pra toje, jak u Estonii źmianilisia pohlady i padychody da ŭłasnaj biaśpieki, raskazvaje Le Monde. Vydańnie źviartaje ŭvahu na rost kolkaści členaŭ arhanizacyi Kajtselijt, ci Sajuz abarony — dobraachvotnaha vajenizavanaha farmavańnia ŭ Estonii. Kajtselijt razam z Uzbrojenymi siłami Estonii ŭvachodzić u skład Siłaŭ abarony krainy.
Historyja Kajtselijt pačałasia jašče ŭ 1918 hodzie razam z naradžeńniem niezaležnaj estonskaj dziaržavy. Arhanizacyja była zabaronienaja ŭ 1940 hodzie i adnoŭlenaja ŭ 1991-m. Ciapier jana naličvaje 30 tysiač čałaviek. Ź ich treciaja častka ŭvachodzić u skład terytaryjalnaj abarony krainy. Adzinaj pahrozaj dla Estonii źjaŭlajecca Rasija, ź jakoj u jaje 294 kiłamietry miažy.
Jašče da pačatku vajny va Ukrainie Estonija, člen NATA z 2004 hady, vydatkoŭvała na abaronu 2% svajho VUP. U lutym 2023 hoda było vyrašana pavialičyć minimum da 3% VUP. U 2024 hodzie vydatki pavinny dasiahnuć 3,2 %.
U siaredzinie studzienia hetaha hoda krainy Bałtyi abviaścili ab budaŭnictvie linii abarony ŭzdoŭž miažy z Rasijaj, jakaja składajecca z roznych fartyfikacyjnych elemientaŭ. Estonija płanuje pabudavać 600 padziemnych bunkieraŭ, u kožnym ź jakich možna budzie zachoŭvać zbroju i raźmiaścić kala dziasiatka sałdat.
Jak piša vydańnie, kraina moža mabilizavać u vypadku nieabchodnaści da 44 tysiač sałdat za niekalki dzion. Ź ich tolki 4 tysiačy — prafiesijnyja sałdaty. Astatnija — reziervisty, jakija prajšli vajskovuju słužbu, jakaja abaviazkovaja dla ŭsich mužčyn va ŭzroście ad 18 da 27 hadoŭ i praciahvajecca ad vaśmi da adzinaccaci miesiacaŭ.
Ale hetaha niedastatkova, asabliva va ŭmovach niehatoŭnaści estoncaŭ baranić svaju krainu.
Apytańnie, praviedzienaje paśla pačatku ŭvarvańnia va Ukrainu, pakazała: 81% žycharoŭ Estonii ličać, što ŭzbrojenaje supraciŭleńnie budzie nieabchodna ŭ vypadku napadu na Estoniju. Adnak prykładna tracina respandentaŭ razhladajuć varyjant uciokaŭ, a taksama stolki ž zajaviła, što praihnaruje toje, što ad ich čakajecca.
Kab vypravić heta, było ŭviedziena niekalki prahram. Z pačatku navučalnaha hoda staršakłaśniki pavinny byli, naprykład, prajści kurs abarony ź nieabaviazkovym vychadam u les dla vykanańnia praktyčnych zaniatkaŭ. Akramia hetaha ŭkaraniajecca sistema vypłat reziervistam pa miescy pracy, kali jany pryzyvajucca na vučeńni. Ciapier heta robiać 65% pracadaŭcaŭ.
Aktualnaje taksama pytańnie harantavańnia biaśpieki krainy ŭ kibierprastory. Za apošnija dva hady kolkaść napadaŭ rasijskich chakieraŭ na sajty administracyjnych abo finansavych ustanoŭ Estonii rezka ŭzrasła. U 2023 hodzie ich było vyjaŭlena 485 u paraŭnańni z 302 u 2022 hodzie i 75 u 2021-m. U čakańni horšaha było stvorana padraździaleńnie kibierreziervistaŭ, jakich možna chutka mabilizavać dla abarony stratehičnaj infrastruktury krainy.
Ułady Estonii adznačajuć, što rasijskim upłyvam u pieršuju čarhu paddajecca rasiejskamoŭnaja hramada, da jakoj adnosicca kala čverci nasielnictva krainy. Siarod miascovych rasiejskamoŭnych, pa słovach ministra ŭnutranych spraŭ krainy Łaŭry Laeniemietsa (Lauri Läänemets), kala 60% vystupaje suprać vajny va Ukrainie, niekatoryja vahajucca, a asobnyja padtrymlivajuć uvarvańnie.
Łaŭry Laeniemiets. Fota: instahram palityka
Z 25 lutaha 2022 hoda Talin prypyniŭ viaščańnie niekalkich rasijskich telekanałaŭ u Estonii. Urad taksama pahražaje vysyłać luboha, chto vyrašyć pryniać rasijskaje hramadzianstva.
Paśla vysyłki ŭ studzieni 2023 hoda kala dvaccaci rasijskich dypłamataŭ, u tym liku pasła, jaki znachodziŭsia ŭ Talinie, ułady nie praciahnuli dazvoł na žycharstva kiraŭniku Estonskaj pravasłaŭnaj carkvy Maskoŭskaha patryjarchatu mitrapalitu Jaŭhieniju (Valeryju Rašetnikavu), jaki byŭ pryznany «pahrozaj nacyjanalnaj biaśpieki» i byŭ vymušany 6 lutaha pakinuć krainu.
Da hetaha, 3 studzienia, śpiecsłužby krainy (KaPa) aryštavali Viačasłava Marozava, prafiesara palitałohii Tartuskaha ŭniviersiteta. Mužčynu padazrajuć u tym, što jon dzialiŭsia infarmacyjaj z rasijskimi śpiecsłužbami padčas svaich pajezdak u Rasiju.
Siarod destabilizujučych mier, jakija bolš za ŭsio turbujuć Talin, — mahčymaść masavaha praniknieńnia mihrantaŭ, arhanizavanaha Maskvoj. Kab źnizić ryzyki, na miažy ŭzvodziać płot vyšynioj 2,5 mietra. Estonija raźličvała na finansavuju dapamohu ŭ hetaj spravie, ale ŭ śniežni minułaha hoda Jeŭrakamisija admoviła ŭ vydzialeńni srodkaŭ.
U takoj situacyi ministr unutranych spraŭ krainy nie praminuŭ nahadać, što Estonija abaraniaje nie tolki svaju miažu, ale taksama miežy ES i NATA.
Čytajcie taksama:
Kiraŭniku Estonskaj pravasłaŭnaj carkvy MP nie praciahnuli dazvoł na žycharstva
U Estonii pytańnie ab pazbaŭleńni biełarusaŭ i rasijan vybarčych pravoŭ zajšło ŭ tupik
