2020 hod Ihar pravioŭ u Izraili. Vychodziŭ na akcyi ŭ padtrymku pratestoŭcaŭ u Biełarusi i adnojčy zadanaciŭ ź biełaruskaj kartki na dapamohu paciarpiełym. Paśla hetaha Ihar źjechaŭ u Polšču, ale kožnyja try miesiacy naviedvaŭ radzimu. Tak było da leta 2023 hoda, a dalej — dopyt na miažy, KDB i ŭcioki ź Biełarusi. Svaju historyju Ihar padrabiazna raspavioŭ «Miedyjazonie».
«Vielmi składana žyć u Biełarusi, kali ŭsiaho baišsia». Pierajezd u Polšču
— Mama — heta aŭtarytet, jakoj 50 hadoŭ. Što jana skaža? «Viadoma, idzi! Idzi, padaj na kaleni, mali, płaci ŭsie štrafy». Ale drenna ja viedaŭ mamu svaju mudruju. Jana kaža: «A što ty dumaješ? Iści? A raptam nie vyjdzieš? A jość darohi jakija, kab źjechać?». Ja kažu: «Viadoma, jość».
Ihar uspaminaje svoj pieradapošni dzień u Biełarusi. Paślazaŭtra jamu treba było iści pa poźvie ŭ KDB, kab kampiensavać danat «ekstremistam». Ale paśla doŭhich razvažańniaŭ chłopiec vyrašyŭ biehčy z krainy.
Z 2019 hoda Ihar žyŭ u Izraili — «zarablaŭ hrošy». Tam ža jon sustreŭ žnivień 2020 hoda, vychodziŭ na akcyi ź inšymi biełarusami. U 2021 hodzie biełarus viarnuŭsia na radzimu, ale ŭžo nie adčuvaŭ siabie tam u biaśpiecy.
— Biełaruś mocna źmianiłasia z taho času, jak ja źjechaŭ. Raniej ja ŭ «Pahoni» chadziŭ spakojna, a tut stała vielmi napružanym žyćcio. Było zrazumieła, što vielmi składana žyć u Biełarusi, kali ŭsiaho baišsia. Treba časova vyjechać u Polšču.
Ihar ź dziaŭčynaj zrabili polskija vizy i pierajechali ŭ Biełastok, ale kožnyja try miesiacy jedzili dadomu. Pierad pajezdkaj chłopiec pakidaŭ asnoŭny telefon u Polščy, a ŭ Biełaruś jeździŭ sa starym. Usie pajezdki prachodzili spakojna.
— A letam [2023 hoda] ja pajechaŭ adzin. Mnie na pracy dali vychodnych, i ja dumaju: «Što rabić? U Biełaruś! Ja ž mahu jeździć u Biełaruś, dyk čamu b hetym nie skarystacca».
«Karaciej, u ciabie visić adzin danat u našaj sistemie». Miaža
Ihar pajechaŭ u Biełaruś praź Vilniu, bo tak było chutčej.
— Na miažu pryjechali ŭnačy. Na pašpartnym kantroli kiroŭca kaža: «Tyja, chto byŭ tam, dzie nie treba było być, idzicie pieršyja». Takaja praktyka, što va ŭsich, chto byŭ zatrymany i siadzieŭ sutki, na miažy praviarajuć telefony. Tamu kiroŭcy ich prosiać iści pieršymi, bo ich daŭžej čakać. Ja nie pajšoŭ pieršym, bo bajaŭsia pra svoj aktyŭny ŭdzieł u akcyjach u Izraili, pra svaje publikacyi ŭ sacsietkach, što niedzie niejak uspłyli. A taksama ŭdzieł u antyvajennych i antyrefierendnych pratestach u Minsku ŭ lutym 2022-ha.
Na pašpartnym kantroli ŭ Ihara i jašče adnaho chłopca zabrali pašparty i paprasili pačakać. Adzin z supracoŭnikaŭ advioŭ ich u inšy budynak. U kabiniet na «hutarku» Ihar padachvociŭsia pieršym. Siłaviki zaŭvažyli ŭ jaho na ruce tatuiroŭku z arnamientam i adrazu skazali adzin adnamu: «O, heta naš klijent».
— I jany adrazu z takim dobrym nastrojem: «Nu što, davaj telefon. Jak pravioŭ 20-y hod?» Kažu: «U Izraili, ničoha drennaha nie rabiŭ». Jany: «Tak? Naohuł ničoha? A heta tvoj asnoŭny telefon?» A tam vidać, što ekran pabity. Ja kažu: «Nie, ja svoj asnoŭny vypadkova ŭtapiŭ, a ciapier jedu ŭ Biełaruś uziać hrošy i kupić novy. U Polščy ž stolki nie zarablu, kab kupić novy».
Supracoŭniki razam ź Iharam žartavali i śmiajalisia — jamu padałosia, što hetyja dvoje «z nami na adnym baku, prosta vykonvajuć svaju pracu». Paśla pytańniaŭ Ihara paprasili pačakać kala kabinieta i zaprasić nastupnaha. Jašče praz paru chvilin z kabinieta vyjšaŭ adzin ź siłavikoŭ, viarnuŭ chłopcu pašpart i spytaŭ, ci danaciŭ jon kudyści ŭ 2020 hodzie.
— Ja kažu: «Nie». Jon: «Uzhadaj dobra, moža ŭžo zabyŭsia. U 2020 hodzie». Ja kažu: «Dy nie, nie pamiataju takoha».
Pavodle słoŭ Ihara, supracoŭnik skazaŭ, što «ŭ ciabie visić adzin danat u našaj sistemie» i što jamu treba pryjści ŭ luby dzień u miascovy KDB.
— Skažaš, što ty pryjechaŭ z Polščy. Jany ciabie paprosiać zapłacić niešta ŭ dziesiacirazovym pamiery, i ŭsio. Budzieš volny. A biez apłaty nie sprabuj navat jechać nazad. Tut voś pacany sprabavali prajechać nie apłaciŭšy, ich raźviarnuli, — pierakazvaje Ihar słovy supracoŭnika. Chłopcu padałosia, što siłavik «sapraŭdy choča dapamahčy».
«Nu ty dadumaŭsia, kaniešnie, padčas abiedu pryjści!». KDB
Jašče ŭ Izraili ŭ žniŭni 2020 hoda Ihar zadanaciŭ na dapamohu zatrymanym 10 rubloŭ sa svajoj biełaruskaj kartki. Heta ŭsie hrošy, jakija na toj momant na joj lažali.
U aŭtobusie Ihar daŭ sabie ŭstanoŭku: «Ja idu ŭ KDB». Chłopiec čytaŭ pra vypadki z danatami i viedaŭ, što treba kampiensavać danat u dziesiacirazovym pamiery — tady budzieš volny. Jon hatovy byŭ zapłacić takija hrošy, kab zachavać mahčymaść jeździć u Biełaruś.
— Ja doma pra razmovu na miažy nikomu nie skazaŭ. Dumaju, źjezdžu cicha ŭ KDB, skažu, što danaciŭ, zapłaču tam hetuju 1 000 rubloŭ ci kolki jany tam skažuć, mianie adpuściać, i ja pajedu. Čaho mamu chvalavać?
Na nastupny dzień Ihar pajechaŭ u KDB.
— Pryjšoŭ da budynka. Tam stajać žaleznyja dźviery i visić zvanok. Cisnu na zvanok. Adčyniajucca dźviery, ale vysoŭvajecca tolki adna hałava: «Što treba?» Ja taki: «Ja pryjechaŭ z Polščy, mnie skazali da vas pryjści».
Jon mnie: «Čakaj». Ja čakaŭ chvilin 20. Potym znoŭ adčyniajucca dźviery, vychodzić inšy čałaviek: «Pajšli. Siudy pakładzi telefon. Pajšli ŭ kabiniet. Nu ty dadumaŭsia, kaniešnie, padčas abiedu pryjści!»
Supracoŭnik KDB uziaŭ telefon chłopca i paprasiŭ uvajści ŭ fejsbuk. Ihar adkazaŭ, što nie pamiataje parol. Siłavik pakinuŭ jaho adnaho ŭ kabiniecie sa słovami: «Moža, paru sutak pasiadziš i ŭspomniš». Kali supracoŭnik viarnuŭsia, to ŭručyŭ chłopcu pozvu i skazaŭ pryjści jašče raz praz tydzień — z adkrytymi sacsietkami.
«Ja voś na chimii siadžu, i dumaješ, mnie kłasna?». Znoŭ u KDB
Ihar spałochaŭsia, što supracoŭnik KDB biare tydzień na toje, kab niešta «nakapać» na jaho. Jon prasiŭ zapłacić tut i ciapier, hatovy byŭ uvajści ŭ fejsbuk, ale kadebešnik adkazaŭ: «Sustreniemsia praz tydzień, apłaciš u storazovym pamiery i budzieš volny».
Vyjšaŭšy z budynka kamiteta, chłopiec patelefanavaŭ svajmu pracadaŭcu, rastłumačyŭ situacyju i paprasiŭ dać vychodnyja jašče na tydzień, kab usio ž pakryć svoj danat.
Ihar pabajaŭsia raspavieści maci pra situacyju z KDB, tamu zrabiŭ vyhlad, što znoŭ źjazdžaje ŭ Polšču, a sam pajechaŭ u Minsk jašče raz usio abdumać.
— Pryjechaŭ da siabroŭ, raspavioŭ im usiu historyju. My siadzieli da poźniaj nočy i razvažali, što rabić dalej. Heta była piatnica, a ŭ KDB mnie treba było ŭ aŭtorak. Jany kažuć: «Davaj kłaścisia spać, a zaŭtra źjeździm da siabroŭki, u jaje muž pracuje śledčym, jon dapamoža».
Śledčy skazaŭ, što nie treba było chadzić u KDB biez pozvy. Ale ciapier, z aficyjnaj papieraj, iści treba. Jak patłumačyŭ śledčy, z-za takoj maleńkaj sumy danatu Ihara tolki paprosiać zapłacić, inšych spravaŭ pa danacie nie budzie.
Ihar pajechaŭ dadomu, kab usio raskazać maci. Chłopiec patelefanavaŭ znajomaj, jakaja siadzieła na chatniaj chimii, kab paraicca ź joj. Kaža: «Jana mocna na mianie paŭpłyvała». Dziaŭčyna skazała, što «sama z zadavalnieńniem zvaliła b» z krainy.
— Ja voś na chimii siadžu, i, dumaješ, mnie kłasna? A ty dobraachvotna ŭ KDB chočaš pajści. Ty adtul nie vyjdzieš, uspomniš potym maje słovy, — uzhadvaje razmovu biełarus.
Doma Ihar usio raspavioŭ maci. Chłopiec kaža, što čakaŭ ad jaje padtrymki ŭ tym, kab pajści ŭ KDB, ale žančyna, naadvarot, adhavorvała syna.
Treba było pryjści, zapłacić, i pajechaŭ by ŭ Polšču. Adjezd
Iharu ŭdałosia biaśpiečna źjechać z krainy. U dzień, kali jon pryjechaŭ u Vilniu, jaho maci patelefanavali z KDB. Pavodle Ihara, supracoŭnik byŭ niezadavoleny tym, što chłopiec źjechaŭ ź Biełarusi. Jon nazvaŭ Ihara «durniem» i skazaŭ, što treba było prosta zapłacić i paśla jechać u Polšču.
Praz čatyry miesiacy mamie Ihara znoŭ telefanavali z KDB i pakinuli numar telefona, kab biełarus pazvaniŭ na jaho ŭ vajbiery. Ihar kaža, što sprabavaŭ źviazacca dva razy, ale nichto nie zdymaŭ.
— Kali ja pierajechaŭ u Polšču i mieŭ mahčymaść jeździć u Biełaruś, ja byŭ svabodnym čałaviekam, ale niedastatkova. Ja ŭsio roŭna siabie strymlivaŭ. Kali vychodziŭ na niejkija maršy, to staraŭsia schavać tvar. Niešta łajkać? Taksama nie budu, bo praź miesiac płanuju jechać u Biełaruś. A kali vyjechaŭ narešcie, to adčuŭ, što takoje poŭnaja svaboda. Svaboda maich dziejańniaŭ. Možna vykazvacca adkryta, bo ŭ Biełaruś u najbližejšy čas ja nie pajedu.
Čytajcie taksama:
Za danaty asudzili nie mienš za 67 čałaviek
Minčuka sudziać za danaty. Jamu pahražaje da 15 hadoŭ kałonii
