 Alisa (Mija Vasikoŭski) |
«Alisa ŭ krainie cudaŭ» ZŠA, 108 chv., kazka, pryhody. Rež. — Cim Biortan. U ralach: Džoni Dep, Chelena Bonem-Karter.
Ci nie samy paśpiachovy dzivak Halivuda Cim Biortan źniaŭ kazku dla dziaciej. «Edvard—ruki-nažnicy», «Vialikaja rybina», «Šakaładnaja fabryka Čarli» — usio heta byli dzivosnyja prytčy dla darosłych, čaroŭnyja niakazki. Kranalnyja historyi pra nieŭładkavanych, ale abajalnych frykaŭ, jakija robiać śviet pryhažejšym. Ale režysiorskaje serca, vidać, nie žaleznaje (kolki možna być inakšym?),
i tamu sustrakajcie: film sa śpiecefiektami i chepi-endam pavodle dysnejeŭskaha kanonu.
Amal.
1. Jak tam usio budzie? (Uładalniki kvitkoŭ! Nie čytajcie hetaha abzacu!)
Zamiest Uonderlenda (Dzivosnaj krainy) u Biortana — Anderłend (Nižni śviet). Zamiest małoj i — čaho hrachu chavać — krychu nudnavataj kerałaŭskaj Alisy —
20-hadovaja buntaŭnica
chutčej z XX st., čym z XIX st., jakaja daje rady žudasnaj pačvary ź miečam u rukach, a ŭ dadatak
padumvaje pra karjeru dyrektarki handlovaj kampanii.
Pasiarod zaručynaŭ z hidkim chłopcam Alisa ŭciakaje ŭ Krainie Cudaŭ, krainu svaich, zdavałasia, maraŭ. Kab vyrašyć svaje nutranyja prablemy ŭ hetym śviecie, u dzivosnaj jahonaj paraleli dziaŭčo zmahajecca za vyzvaleńnie siabroŭ i navat abiezhałoŭlivaje žachlivaha Marmaziaŭra (a ŭ stužcy jon nie taki śmiešny, jak jaho imia).
2. Dzivosnaja kraina da ery Biortana
Z času, kali amal 150 hadoŭ tamu matematyk Čarłz Dodžsan (Ljuis Kerał) vydaŭ svaju knižku pra pryhody maleńkaj brytanki Alisy, byli zroblenyja bieźlič sprobaŭ pierakłaści tuju knižku na inšyja movy, a taksama na movu multfilmaŭ, kinastužak, miuzikłaŭ i kampjutarnych hulniaŭ. Pryhadajem chacia b krychu saładžavuju (što parobiš - čas byŭ taki!) dysnejeŭskuju pastanoŭku ŭ 1951 hodzie, abo składany pavodle multyplikacyjnaj techniki saviecki miuzikł Jafrema Pružanskaha z daścipnymi pieśniami Uładzimira Vysockaha (1981). Abo ekśpierymientalnuju, siurrealistyčnuju dazvańnia «Alenku ŭ krainie Dzivu» (1988) češskaha režysiora Jana Švankmajera, dzie skrušnaja na hałavu Alisa traplaje ŭ halucynacyjny son.
 Hutata i Hulala (Met Łukas i Met Łukas) |
Marmaziaŭry iduć!
U knihacentryčnaj biełaruskaj kultury «Alisu» pierakładali ažno try pierakładčyki. Paet Maks Ščur abiełarušvaŭ navat imia hałoŭnaj hieraini: Alisa zrabiłasia Alesiaj (a Kraina Cudaŭ — Dzivosnaj krainaj). Viera Burłak dadała da hetaha šeraha Hutata i Hulala (anh. Tweedledum i Tweedledee, ras. Trulala i Tralala) i Marmaziaŭra (jon ža anhlijski Jabberwocky (Džabiervoki) i rasijski Barmahłot). A jašče jość karpatlivy pierakład vićbiča Dzianisa Muskaha.
4. Fieministyčny trymcieńnik viktaryjanskaj epochi
Usio bahaćcie Alisinych uvasableńniaŭ nie źbiantežyła Biortana, — dzie tam! — adno padściabnuła na tvorčy pošuk.
«Ja bačyŭ amal usio, — pryznaŭsia Cim Biortan u svaim niadaŭnim intervju, — ale siarod stužak takoj, jakoj ja asabliva ŭpadabaŭ, abo takoj, jakuju ja hladzieŭ by z adkrytym rotam — niama. Urešcie, pavodle ŭsich viersij Alisa — maleńkaja niamohłaja dziaŭčynka, jakaja badziajecca ŭ kampanii dzivakoŭ.
A mnie zaŭsiody chaciełasia ad Alisy niejkaha vyčynu».
Scenarystka filma Linda Vułviertan salidarnaja ź Biortanam. Pišučy scenar, jana doŭha vyvučała maral i noravy viktaryjanskaj epochi, jak tahačasnyja dziaŭčynki pavinny byli pavodzicca, jak pavinny byli reahavać na niezvyčajnyja źjavy i… zrabiła ŭsio na svoj kapył. «Ja ŭbačyła ŭ hetym siužecie trymcieńnik i pryhodnik, dzie hałoŭny hieroj — žančyna, i ŭ jakim zusim niama miesca niaśmiełaj dziaŭčyncy viktaryjanskaj epochi».
U Biortana, zakutaja ŭ broń Alisa padobnaja chutčej da Žanny D'Ark.
«U hetym filmie ja vyrašyła dać žančynie mocy, bo ciapierašnim dziaŭčynkam treba hodnaja madel dla pierajmańnia», — kaža Linda Vułviertan, jakaja koliś prydumvała scenar dla dysneŭskaj kazki «Karol-Leŭ».
Viadoma, scenarystka nie biez zhody Biortana trochi papierabłytvała-papieramiešvała dźvie častki dyłohii: «Alisa ŭ Dzivosnaj krainie» i «Alisa ŭ Zalustroŭi». Češyrski kot tut susiedničaje z Marmaziaŭram, Čorny prync pieratvarajecca ź miłaha dabradzieja ŭ adnavokaha złydnia, a šachmatnaja Biełaja Karaleva zmahajecca za karonu z kartačnaj Čyrvovaj Karalevaj, jaje siastroj.
 Čyrvovaja karaleva (Helena Bonem-Karter) |
Stvaralnik staraŭsia zrabić siurrealistyčnaje i kamičnaje kino, adnak biaskryŭdnaje i dobraje. U hetaj spravie Biortan nie paškadavaŭ navat ŭłasnaj žonki, talenavitaj aktorki Cheleny Bonem-Karter. Daŭ joj rolu admoŭnaj hieraini, nadzialiŭ jaje hniusotnym charaktaram i ŭ dadatak pry dapamozie kampjutarnych efiektaŭ nie palepšyŭ, a jaŭna pahoršyŭ jaje źniešnija dadzienyja.
«Ja prosta namahaŭsia nie rabić zmročnaj karciny, nie ŭpadać u čornyja baki hetaj knihi», — kaža Biortan.
 Kapialušnik (Džoni Dep) |
Aboje-durnoje Hutata i Hulala, aboje-pryspanoje Sonia i Marcovy zajac, Češyrski kot i Vusień, i viadoma vyšktałcony Kapialušnik u vykanańni zaŭždy niepradkazalnaha Džoni Depa…
Vy jašče tut?! Chutčej pa kvitki i nie zabudźciesia pra małych — heta ličy adziny film Cima Biortana, jaki možna pakazvać małym dzieciam!
Film idzie va ŭsich vialikich kinateatrach Minsku, a ŭ «Kijevie» — navat u trochvymiery (chacia bolšuju častku Biortan zdymaŭ u dvuchvymiery i ŭžo pa chadzie pierarablaŭ na 3-D, dziejańnie, jakoje ŭžo paŭstałyja fanaty «trajački» ličać niepapraŭnaj chibaj).
