Viartańnie staroje tapanimiki i demantaž savieckich pomnikaŭ — heta sprava nacyjanalnaha honaru. Piša ŭ svaim błohu Aleś Čajčyc.
Moj adries nie dom i nie ulica, moj adries — Sovietskij Sojuz
Mienskija ŭłady abmiarkoŭvajuć mahčymaje viartańnie histaryčnych nazvaŭ šerahu vulic, a taksama pierajmienavańnie stancyi mietro «Płošča Lenina». Pra nieabchodnaść hetaha było napisana niamała, ale paŭtarycca budzie nijak nie lišnim.
U krainach Bałtyi pa fakcie nie zastałosia nivodnaha pomniku Leninu i nivodnaj vulicy z kamunistyčnaj nazvaju. Mnohim vulicam ukrainskich haradoŭ — nie tolki Kijeva ci Lvova, ale i rasijskamoŭnaj Adesy — daŭno viernutyja dasavieckija nazvy. U
Siońnia ciažka ŭjavić sabie, hledziačy na mapu Maskvy ci płan maskoŭskaha mietrapalitenu, što dvaccać hadoŭ tamu tut byli adnyja płoščy Nahina i vulicy Horkaha.
Z byłych respublikaŭ SSSR maštabnaja desavietyzacyja haradskoha łandšafta abminuła chiba što Biełaruś, dzie demakratyčnaja ŭłada ŭ pačatku
Dla Biełarusi viartańnie staroje tapanimiki — heta, biezumoŭna, sprava nacyjanalnaha adradžeńnia, sprava ŭłasnaha nacyjanalnaha honaru.
Miescy pavinny ŭ pieršuju čarhu nasić svaje spradviečnyja staradaŭnija imiony: Vańkovičaŭ Les, a nie Park Čaluskincaŭ; Kojdanava, a nie Dziaržynsk; vulica Franciškanskaja, a nie Lenina.Pavinny być viernutyja nazvy, za jakimi mnohija stahodździ historyi i pakaleńni ludziej. Sučasnyja nazvy byli zbolšaha naviazanyja savieckaj uładaj tolki 50–60 hadoŭ tamu. Nadychodzić čas naviartacca da vytokaŭ, adkinuŭšy pył, časova naniesieny dzikim vietram historyi.
U horadzie z amal tysiačahadovaj historyjaj centralnyja vulicy nie mohuć nazyvacca ŭ honar leninskaha kamsamoła ci kamunistyčnaha internacyjanała.
Treba dadać, što pry hetym histaryčnyja nazvy pavinny mieć biezumoŭny pryjarytet nad nazvami ŭ honar tych ci inšych vybitnych ludziej. Heta da taho, što
jakim by vialikim piśmieńnikam ni byŭ Vasil Bykaŭ, vulica Ŭljanaŭskaja pavinna mieć svaju histaryčnuju nazvu — Illinskaja.U tym ža Łondanie niama ani vulicy Šekśpira, ani vulicy Ŭinstana Čerčyla, ale zatoje jość proćma vulic ź cikavymi staražytnymi nazvami: «Biełaja kaplica», «Staraja brama», «Doŭhi akr» i hetak dalej.
Vyzvaleńnie ad savieckich atrybutaŭ u tapanimicy i pomnikach — heta nie tolki adnaŭleńnie histaryčnaj spraviadlivaści, heta taksama akt simbaličnaha ačyščeńnia ad tatalitaryzmu. Heta najlepšaja i najiaskraviejšaja dekłaracyja hramadstvam svajho pamknieńnia raźvivacca pavodle cyvilizavanych pryncypaŭ. Biez hetaha nie budzie pryščepki ad tatalitaryzmu na estetyčnym uzroŭni.
Kraina nie moža ličycca svabodnaj, pakul na centralnaj płoščy staić pomnik Leninu, pakul isnujuć vulicy, nazvanyja ŭ honar Dziaržynskaha, Kalinina i Canavy. Heta niemahčyma hetaksama, jak niemahčymaj była b demakratyčnaja Niamieččyna z praśpiektam Hitlera i stancyjaj mietro imia hitlerjuhienda.Kali čałaviek žyvie na vulicy Dziaržynskaha, Dziaržynski pierastaje ŭsprymacca im jak kamunistyčny kat, ale naadvarot robicca prosta miłym sercu nastalhičnym spałučeńniem litaraŭ. «Ach, naš lubimy skvier pa vulicy Ludajedskaj, dzie z pacanami pili piva». «Ach, ty pomniš naša pieršaje spatkańnie la pomnika Čykaciłu».
Vulicy nazyvajucca imionami vybitnych dziejačoŭ, jakim hramadstva takim čynam vykazvaje svaju pašanu, svaju padziaku za zroblenaje imi.
Imia čałavieka ŭ naźvie vulicy, pomnik jamu — heta naviečny orden, heta naviečny honar, pamiać pakaleńniaŭ naščadkaŭ,jakija buduć chadzić hetaj vulicaj i raspaviadać svaim dzieciam, kamu staić toj ci inšy pomnik.
Za što pavinna Biełaruś być udziačnaja Dziaržynskamu ci Stalinu, Suvoravu ci Muraŭjovu? Kolki biełaruskich aśvietnikaŭ, kniazioŭ, vojenačalnikaŭ niezasłužana zabytyja, miescy kolki dastojnych ludziej zajmajuć leniny i kalininy na svaich pastamientach?
vulicy Lenina i Suvorava, pomniki Stalinu i Dziaržynskamu — heta niby čornaja niehatyŭnaja aŭra Biełarusi, heta zdani hetych ludziej, jakija nijak nie chočuć adpuścić krainu z svaich akryvaŭlenych kipciuroŭ.«Kak vy łodku nazoviotie, tak ona i popłyviot» — jak budzie nazvanaja vulica, takaja atmaśfiera, takaja enerhietyka, taki kantekst buduć na joj panavać.
Miesca savieckaj historyi — nie na nazvach vulic, a ŭ muziei.
Pamiać pra złačyncaŭ dbajecca nie praz nazyvańnie ŭ ich honar haradoŭ i nie praz pamiatnyja šyldy.
Z savieckich pomnikaŭ i nazvaŭ majuć prava zastacca tolki tyja, što źviazanyja ź pieramohaju nad nacyzmam u Druhoj suśvietnaj vajnie. Ale i tut patrebna vyśvietlić, chto z savieckich hierojaŭ sapraŭdy zasłuhoŭvaje pašany ŭ Biełarusi.
Čas pracuje nie spraviadlivaść: dla novaha pakaleńnia kamunistyčnyja nazvy nie majuć nijakaha idejnaha źmiestu, i tamu procipastavić štości patrabavańniam viartańnia histaryčnych nazvaŭ robicca ŭsio składaniej. Heta vydatna, što siarod mienskaj administracyi ludzi prajavili inicyjatyvu pa pierajmienavańni. My pavinny vitać i ŭsialak padtrymlivać jaje, kab sprava dajšła da kanca.
Aproč hetaha, viartańnie nazvaŭ vulicam Vaskrasienskaj, Biernardynskaj, Piatnickaj,
