Takoje mierkavańnie za try dni da zaviaršeńnia hałasavańnia na prezydenckich vybarach vykazaŭ Hiert Arens — kiraŭnik misii Biuro demakratyčnych instytutaŭ i pravoŭ čałavieka ABSE, jakaja pracuje ŭ Biełarusi.
Uładzimier Hłod: Vy ŭžo treci raz zapar ačolvajecie misiju Biuro ŭ Biełarusi. Pieršy raz hety było na prezydenckich vybarach u 2006 hodzie, druhi — na parlamenckich u 2008. I tamu zaraz jość padstava zapytacca: ci źmianiłasia
Hiert Arens: Paśla vybaraŭ 2008 hodu misija dała biełaruskim uładam šerah rekamendacyj. Paśla hetaha Biuro i biełaruskija ŭłady kantaktavali na pradmiet źmianieńnia vybarčaha zakanadaŭstva. Vynikam hetych kansultacyj i stali peŭnyja karektyvy ŭ Vybarčym kodeksie. Važnaje, naprykład, źmianieńnie, što ŭsie kandydaty atrymali mahčymaść vystupić na telebačańni ŭ naŭprostavym efiry biez cenzury. Hadzina na telebačańni, hadzina na radyjo, plus drukavańnie ŭ dziaržaŭnych hazetach svaich prahram. Byli taksama debaty pamiž kandydatami. Raniej treba było brać dazvoł na sustrečy z vybarcami, ciapier dastatkova za dva dni paviedamić pra ich. Jość i inšyja stanoŭčyja zruchi.
Adnak hałoŭnaje, što pieraškadžała i ŭ 2006, i ŭ 2008 hodzie zajavić, što vybary ŭ Biełarusi adpaviadajuć demakratyčnym standartam — heta nieprazrysty padlik biuleteniaŭ. Hetym razam biełaruski Centravybarkam pryniaŭ pastanovu, pavodle jakoj naziralniki pavinny mieć mahčymaść realna bačyć padlik hałasoŭ. I tamu nam zastajecca tolki dačakacca i ŭbačyć, jak heta nasamreč adbudziecca.
Hłod: Biełaruskija ŭłady nieadnarazova zajaŭlali, što prysłuchalisia da rekamendacyj Biuro demakratyčnych instytutaŭ i pravoŭ čałavieka. Ci dastatkovyja ŭviedzienyja źmieny?
Arens: Źmieny i sapraŭdy jość, ale ich niedastatkova. Jość niekatoryja palapšeńni ŭ vybarčym zakanadaŭstvie, ale dastatkova šmat našych rekamendacyj ułady adchilili. Naprykład, pa padliku hałasoŭ. Raju tym, kaho heta cikavić, pahladzieć u internecie dźvie pramiežkavyja spravazdačy, jakija misija ŭžo padrychtavała. U ich padkreślivajecca, što niahledziačy na peŭnyja papraŭki, pryniatyja ŭ Vybarčy kodeks Biełarusi, u zakanadaŭstvie zachoŭvajecca «šerah surjoznych prablem». Siarod hetych prablem nazyvajucca «praźmiernaja rola prezydenta pry pryznačeńni siabraŭ CVK»; «niedastatkovaja prazrystaść pracedury vyłučeńnia i pryznačeńnia siabraŭ terytaryjalnych i ŭčastkovych vybarčych kamisij»; «adsutnaść detalizavanaj pracedury padliku biuleteniaŭ» dy inšyja.
Hłod: Siarod analitykaŭ pakul pieravažaje mierkavańnie, što i hetym razam misija Biuro nie pryznaje biełaruskija vybary adpaviednymi demakratyčnym standartam, chacia i adznačyć niekatory prahres u paraŭnańni z papiarednimi vybarami.
Arens: Nie śpiašajciesia. Pra toje, što ŭžo adbyłosia, napisana ŭ spravazdačach. Ale, kaniečnie, ja nie mahu pakul skazać, što adbudziecca ŭ dzień vybaraŭ. Ja pakul mahu kazać tolki pra toje, što ŭmovy praviadzieńnia kampanii takija i takija. Tamu vam pryjdziecca pačakać majoj presavaj kanferencyi, jakaja adbudziecca ŭ paniadziełak, a druhoj hadzinie dnia.
Hłod: Mnohija prahnazujuć, što vynikovaje rašeńnie misii budzie zaležyć ad taho, jak aceniać naziralniki Biuro prazrystaść padliku biuleteniaŭ.
Arens: U značnaj stupieni — tak.
***
Misija doŭhaterminovych naziralnikaŭ BDIPČ ABSE pad kiraŭnictvam Hierta Arensa pačała svaju pracu 15 listapada. U Biełarusi pracujuć 54 doŭhaterminovyja naziralniki Biuro, a ŭsiaho, z ulikam karotkaterminovych naziralnikaŭ u dzień vybaraŭ, ich budzie 460, skazaŭ spadar Arens.
