Фота: Mikita Iłinczyk / Facebook
Ільінчык родам з Мінска, але пакінуў горад пасля маўклівых акцый пратэсту 2011 года. Тады 18-гадовы хлопец збіраўся паступаць на рэжысёра ў Акадэмію мастацтваў, але за палітычныя погляды Мікіту завярнулі: у акадэмію пазванілі, і яму паставілі двойку на экзамене. Праз гэта ён абраў для сябе расійскі ГІТІС, дзе правучыўся да 2020-га — спачатку на тэатразнаўчым, а потым на рэжысёрскім факультэце.
Хлопец пісаў у фэйсбуку, што не адразу прыйшоў да беларушчыны: «10 гадоў таму Лукашэнка быў для мяне такім трэшава-ўгарным фонам, які мяне асабліва не датычыўся. І ўвогуле мне было пофіг на Беларусь. На маім стале тады была мапа свету, і я заклеіў контур Беларусі і напісаў слова «дупа».
10 гадоў таму мне не думалася, што гэты «прыкол» можа стаць часткай майго жыцця. Што маё дарослае, свядомае жыццё ўступіць у канфлікт з гэтым цыркам. Цяпер я садраў унутры сябе слова «дупа» і кожная мая праца пра мяне, пра Беларусь».
Як расказаў нам знаёмы Мікіты, тагачасны ГІТІС, галоўны тэатральны інстытут постсавецкай прасторы, запомніўся яму як дужа ліберальнае месца: «Там вучылася агромністая колькасць таленавітых рэжысёраў розных нацыянальнасцяў і культур. У іх быў інтэрнацыянальны курс, не кажучы пра інтэрнацыянальны паверх. Пастаянныя паездкі ў Грэцыю, Францыю, Эстонію, на курсе вучыліся людзі з Літвы, Манголіі, Грэцыі, Украіны, Беларусі».
У 2019-м Ільінчык прадставіў у мінскай майстэрні ОК16 спектакль пра Беларусь будучыні, заснаваны на вершах Вальжыны Морт — беларускай паэткі, якая жыве ў ЗША. Цяпер гэтая ідэя гучыць небывала, але ў ОК16 рэалізавалася і гэтая, і іншыя пастаноўкі беларускіх рэжысёраў. Пасля закрыцця ОК16 альтэрнатывы такому месцу няма. Нагадаем, што гэтая прастора была закрытая ў студзені 2021-га: афіцыйна — па рашэнні МНС, але ж насамрэч гэта быў толькі пачатак ліквідацыі незалежных культурніцкіх устаноў у Беларусі.
Фота: Mikita Iłinczyk / Facebook
Пасля ГІТІСа Ільінчык трапіў у маскоўскі Тэатр на Броннай, дзе паставіў спектакль «Спрыяльніцы» («Благоволительницы») паводле кнігі амерыканца Джонатана Літэла. Гэта адзін з найбуйнейшых раманаў XXI стагоддзя (і не толькі праз памер — 1360 старонак), вельмі шчырае і дыскусійнае выказванне пра Другую сусветную і пра ролю чалавека ў гістарычнай мясарубцы.
Ёсць папулярная цытата адтуль, якую часам згадвалі, расказваючы пра пастаноўку Ільінчыка: «Калі вы нарадзіліся ў краіне ці ў эпоху, калі ніхто не толькі не забівае вашу жонку і дзяцей, але і не патрабуе ад вас забіваць чужых жонак і дзяцей, усхваліце Бога і ідзіце з мірам».
Незадоўга да лютага 2022 года Мікіта вырашыў паставіць у тэатры «Вішнёвы сад» — класічную рускую п’есу, але пры гэтым сярод акцёраў павінна была быць трансгендарная актрыса — Наталля Максімава. Як расказваў нам адзін з удзельнікаў гэтай пастаноўкі, яна мусіла стаць пратэстам, актам контркультуры. «Добры тэатр — гэта не забава, а псіхалагічна-палітычны акт, дзе вы знаходзіцеся ў адной думцы. Вы можаце быць з ёй згоднымі, нязгоднымі, можаце знаходзіцца з ёй у дыялогу ці развіваць яе».
Тэатр ухваліў удзел Максімавай у спектаклі, і чатыры месяцы пастаноўку рэпетавалі. Але бліжэй да прэм’еры выйшаў ролік з прапагандыстам Дзмітрыем Кісялёвым, дзе той раскрытыкаваў спектакль: маўляў, гэта псаванне рускай класікі. Падключыўся расійскі Саюз тэатральных дзеячаў, і ў выніку спектакль паставілі без Максімавай.
Пасля пачатку поўнамаштабнага расійскага ўварвання ГІТІС не пазбегнуў чыстак, шматлікія педагогі пакінулі Расію. Сярод іх быў і адзін з выкладчыкаў Мікіты Дзмітрый Крымаў, чые спектаклі знялі ў маскоўскіх тэатрах пасля таго, як Крымаў выступіў супраць уварвання ва Украіну.
Беларус таксама вырашыў пакінуць Расію і цяпер, як нам патлумачылі яго знаёмыя, увогуле не лічыць магчымым для сябе там працаваць зноў. «Ён паглядзеў сторыс сваіх знаёмых у інстаграме, якія 24 лютага сядзелі ў рэстаранах, то-бок ніякай рэфлексіі нават у інтэрнэт-прасторы. У 2020-м беларуская культура праяўляла сваю пазіцыю, але ў Расіі, калі пачалася вайна, выйшаў вельмі малы працэнт людзей.
Для Мікіты было немагчыма працягваць працаваць з грамадствам, дзе зусім няма эмпатыі, ён называў гэта эмацыйнай ампутацыяй».
Фота: Mikita Iłinczyk / Facebook
З 2022-га Мікіта — рэзідэнт Тэатра польскага ў Быдгашчы. Таксама ён ладзіць уласны праект у Варшаве і плануе ў красавіку прэзентаваць польска-беларускую прэм’еру ў Эстоніі.
18-19 кастрычніка ў Варшаве прайшла прэм’ера яго спектакля ЕММА — разважанне на тэму гуманітарнага крызісу на беларуска-польскай мяжы. Гэта прыклад польска-беларускай інтэграцыі, які атрымаўся неблагім. ЕММА трапіла ў спіс найлепшых праектаў сезона адразу ў трох намінацыях: найлепшы замежны тэкст, найлепшы рэжысёрскі і акцёрскі дэбюты.
Гэта не адзіная польская прэмія беларуса. Напрыклад, у кастрычніку 2021-га ў Быдгашчы ўручалі ўзнагароду «Аўрора. Драматычная прэмія горада Быдгашч», якая даецца за выбітны твор сучаснай драматургіі. Тады Мікіта перамог са сваёй п'есай Dark Room, а старшынёй экспертнага журы прэміі была Святлана Алексіевіч. Як нам расказалі блізкія Мікіты, гэтую прэмію беларус лічыць адной з галоўных падзей свайго жыцця.
Strefa Militarna — яшчэ адна нядаўняя прэм’ера Ільінчыка, гэтым разам не ў Варшаве, а ў Быдгашчы. Гэта перфарматыўная экскурсія — шпацыр па горадзе, вядомым сваімі вайсковымі аб’ектамі, сумешчаны з тэатральнымі элементамі. У Быдгашчы ёсць некалькі вайсковых часцей, найвялікшая ў Еўропе фабрыка баявога тратылу, а ў красавіку там знайшлі ракету, якая прыляцела з усходу.
У лістападзе Teatr Polski ў Быдгашчы прэзентуе яшчэ адну прэм’еру ад Мікіты — пастаноўку Fucking in Brussels. Гэта гісторыя пра страту веры ў метафарычны Брусель, якая адбылася шмат у каго з беларусаў пасля 2020-га, калі частка людзей была расчараваная недастатковай, на іх думку, рэакцый Еўрасаюза на падзеі ў Беларусі. Такое адчуванне ўзмацнілася пасля пачатку поўнамаштабнага расійскага ўварвання ва Украіну, калі беларусы хутка ператварыліся ў вачах еўрапейцаў з ахвяры ў суагрэсараў. Мы нарадзіліся на кантыненце Еўропа і адчуваем сябе еўрапейцамі, але нам быццам няма месца на гэтым кантыненце.
«Наша Нiва» — крыніца якаснай інфармацыі і бастыён беларушчыны
ПАДТРЫМАЦЬ «НН»У Вільні паказваюць спектакль пра падзеі 2020-га. Аснова — п’еса Курэйчыка
«Ашаламляе». Крытыкі ў захапленні ад «Дзікага палявання караля Стаха»
