Pavodle dadzienych Ministerstva achovy zdaroŭja, samaja častaja pryčyna sustaŭnych chvarob u pažyłych ludziej — heta asteaartroz. Siońnia 80% žycharoŭ krainy va ŭzroście ad 60 hadoŭ i bolej pakutujuć na hetuju chvarobu. Asnoŭny rost vypadkaŭ vyjaŭleńnia asteaartrozu prypadaje na vosień i zimu, kali tradycyjna abvastrajucca chvaroby aporna-ruchalnaha aparata.
Adnak, pa słovach zahadčycy adździeła hramadskaha zdaroŭja DU «Minski abłasny centr hihijeny, epidemijałohii i hramadskaha zdaroŭja» Nadziei Skryńnik, hetaja chvaroba, jak i mnohija inšyja, imkliva maładzieje
Situacyju ŭskładniaje toje, što kali čałaviek małady, asteaartroz moža 10—12 hadoŭ praciakać amal bieśsimptomna.
Kali prablema vyjaŭlajecca, časta akazvajecca, što praces razbureńnia sustavaŭ zajšoŭ zanadta daloka. Heta zdarajecca ŭ tych vypadkach, kali ludzi abyjakava staviacca da svajho zdaroŭja i nie bierahuć sustavy ad zołkaha nadvorja.
U mnohich, chto ličyŭ siabie całkam zdarovym, prykmiety asteaartrozu śpiecyjalisty vyjaŭlajuć na renthienaŭskich zdymkach pry abśledavańni. Choć boli, jak praviła, da hetaha momantu ŭžo turbujuć, ludzi admachvajucca ad ich, addajučy pieravahu tamu, kab pieratryvać, pryniać abiazbolvalnaje, namazać balučaje miesca jakim-niebudź cudadziejnym kremam abo hielem, śpisvajučy niedamahańnie na drennaje nadvorje i ŭzrost. U vyniku chvoryja traplajuć da doktara, kali ciarpieć dalej užo prosta niama sił, kali tabletki i mazi pierastali dapamahać, a sustavy raspuchli, pačyrvanieli i balać.
Bolš za inšaje pakutujuć sustavy noh, na jakija prypadaje maksimalnaja nahruzka (tazavyja, kalennyja, halonkastupniovyja) i sučlanieńni pazvanočnika. Defarmavalny asteaartoz pačynajecca nieprykmietna, kali paśla 30 hadoŭ adbyvajucca naturalnyja ŭzrostavyja dehienieratyŭnyja źmieny chrastkovych tkanak. Najbolš uraźlivyja žančyny va ŭzroście 45-55 hadoŭ, kali pačynajecca klimaks i ŭ žanočym arhaniźmie adbyvajecca hruntoŭnaja harmanalnaja pierabudova.
Spravakavać raźvićcio asteaartrozu kalennych i tazaściehnavych sustavaŭ moža i takaja biaskryŭdnaja prablema, jak płoskastupniovaść. Tut žančyny taksama bolš uraźlivyja — jany pakutujuć ad uskładnieńniaŭ płoskastupniovaści u piać razoŭ čaściej, čym mužčyny, jakich ratujuć bolš tryvałyja, ełastyčnyja źviazki i kamfortny abutak. Da piacidziesiaci hadoŭ dehienieracyja chrastka dasiahaje svajho piku — suchija kavałački, nie vytrymlivajučy nahruzki, «adłomlivajucca», «rassypajucca», zapaŭniajučy mižsustaŭnuju prastoru, i pryčyniajuć spačatku bol, a paźniej vyklikajuć zapaleńnie abałonki, vyściłajučy sustaŭ. Jon raspuchaje, pavialičvajecca ŭ abjomie, rezka abmiažoŭvajecca jaho ruchomaść, źjaŭlajecca kulhavaść.
Chrastok - pryrodny amartyzatar, jaki vyklučaje treńnie pamiž našymi ruchalnymi miechanizmami - sustavami.
Jon pakryvaje ŭsiu pavierchniu našych sustavaŭ, jakim lohka ślizhać pa takoj hładkaj, pruhkaj abałoncy. Tak adbyvajecca da taho času, pakul chrastkovaja tkanina nie pačynaje stareć i razburacca praź pierahruzki i z uzrostam — pry hetym jana stračvaje vadu, a razam ź joj i svaju pruhkaść. Pastupova chrastok stančajecca, moža zusim źniknuć, i tady luby ruch pačynaje prynosić bol.
«Pieršy sihnał i charakternaja prykmieta asteaartrozu — lohki bol u sustavie, jaki čaściej za ŭsio zastajecca biez uvahi i zabyvajecca. Bol, jaki prachodzić u stanie spakoju i jakomu daktary dali śpiecyjalnuju nazvu «miechaničny rytm bolu» - druhaja charakternaja prykmieta artrozu. Jašče adzin — startavy bol, kali pieršyja kroki dajucca ź ciažkaściu, ale potym chada robicca badzioraj i upeŭnienaj», — raskazała Nadzieja Skryńnik.
Pavodle jaje słovaŭ, tak moža praciahvacca hadami. Ale pastupova bol daje pra siabie viedać usio čaściej. Da kanca dnia abo ŭ pačatku nočy, u pieršyja chviliny paśla snu byvaje takoje ŭražańnie, što sustaŭ zakuty ŭ kajdany — heta sindrom tak zvanaj «ranišniaj skavanaści». Ranišni padjom z łožka pieratvarajecca ŭ sapraŭdnuju pakutu, ale, «raschadziŭšysia», čałaviek pastupova prychodzić u siabie, i bol ścichaje.
«Ranišniaja skavanaść» źjaŭlajecca razam z prypuchłaściu i aciokami ŭ vobłaści sustavaŭ. Niečakana moža paŭstać «błakada» sustava: raptoŭny i rezki bol pranizvaje jaho pry pavarocie abo niaŭdałym ruchu. Tak daje ab sabie viedać razburany chrastok, kavałački jakoha ŭtykajucca ŭ pavierchniu sustaŭnych ciahlic i pryčyniajuć pakuty», — papiaredžvaje śpiecyjalist. Pavodle jaje słovaŭ, kab nie trapić u pastku chvaroby, treba ŭsiaho tolki vykonvać nieskładanyja rekamiendacyi miedykaŭ.
«Nieabchodna ź junactva zmahacca z faktarami ryzyki - pierajadańniem i lišniaj vahoj, z praźmiernymi fizičnymi nahruzkami, jakija traŭmujuć sustavy, kab u starejšym uzroście zachavać lohkuju chadu.
Lišnija kiłahramy ŭvieś čas «cisnuć» na aporna-ruchalny aparat (pakutujuć nie tolki sustavy, ale i naš chrybiet), mietadyčna rujnujučy apornyja chrastki. Kali vy pakutujecie na lišniuju vahu, vas turbujuć boli ŭ śpinie, u nahach, daviadziecca radykalna pierahledzieć svoj racyjon, sieści na dyjetu i zaniacca rehularnymi fizičnymi praktykavańniami», — raić Nadzieja Skryńnik.
Vielmi aściarožnymi nieabchodna być ź fizkulturaj i sportam, kali ŭžo adčuvajucca boli ŭ sustavach. Niekatoryja vidy sportu mohuć surjozna pahoršyć situacyju. «Naprykład, chutki bieh, ciažkaja atletyka i padymańnie ciažaraŭ, vialiki tenis, hornyja i biehavyja łyžy, kańki, jazda na rovary vielmi škodnyja pry paražeńni kalennaha i tazaściehnavoha sustavaŭ», - papiaredžvaje śpiecyjalist.
Pry prablemnych sustavach buduć karysnyja štodzionnyja prahułki, płavańnie, akvaaerobika, sauna i łaźnia - pasilnaja ruchalnaja aktyŭnaść i razahreŭ suchim ciapłom abo paraj nie dajuć chvorym kostkam «zaržavieć».
Čym charčavacca, kab maksimalna zaścierahčysia ad asteaartrozu?
Dla narmalnaj pracy aporna-ruchalny aparat čałavieka maje patrebu ŭ vitaminach i nieabchodnych rečyvach, atrymać jakija možna albo z dapamohaj vitaminna-minieralnych kompleksaŭ, albo ŭklučyŭšy ŭ racyjon pradukty, bahatyja na vitaminy A, V, S, Je, D, kalcyj i žaleza. Kali turbujuć boli ŭ sustavach, na renthienie ŭžo bačnyja parušeńni ŭ struktury chrastkovaj tkaniny, treba źviarnuć asablivuju ŭvahu na svajo mieniu i na toje, jakoje miesca ŭ im zajmajuć tłustyja miasnyja stravy. Z adnaho boku, ich nielha całkam vyklučać z racyjonu, bo ŭ miasie źmiaščajecca białok i vitamin F - tłustaja arachidonavaja kisłata, jakaja nam nieabchodnaja. Ale ź inšaha boku, jaje lišak moža vyklikać zapaleńnie sustavaŭ, tamu spažyvańnie ciažkich miasnych praduktaŭ daviadziecca abmiežavać. Pieravahu varta addavać ptušcy i niatłustamu miasu.
Lepš bolš jeści ryby, bo ŭ joj źmiaščajecca dastatkovaja kolkaść polinienasyčanych tłustych amieha-3-kisłot, jakija nie dajuć mahčymaści arachidonavaj kisłacie nazapašvacca. Kisłoty amieha-3 dapamahajuć arhanizmu ŭtvarać supraćzapalenčyja rečyvy, jakija źnižajuć bol i zapaleńnie pry artrozie i artrycie. Hetyja kisłoty ŭ vialikaj kolkaści ŭtrymlivajucca nie tolki ŭ rybie, ale i ŭ alei (aliŭkavym, kunžutnym, ilnianym).
Pry asteaartozie daviadziecca vyklučyć ź mieniu abo abmiežavać spažyvańnie kavy, šakaładu, ałkaholu, bulby, kukuruzy, krup. U racyjonie pavinny być masła, šmat małočnych praduktaŭ, bahatych na kalcyj, harodniny i sadaviny, jakija źmiaščajuć bijafłavanoidy (pryrodnyja akiślalniki) — vitaminy A, S i Je, minierały sielen, cynk, miedź i žaleza, a taksama nikatynavuju i pantatenavuju kisłatu. Pieršaja źnižaje bol i daje ruchomaść sustavam, a druhaja razam z hrupaj vitaminaŭ V adnaŭlaje chrastkovyja tkanki. Vitaminy hrupy V, vielmi važnyja dla chvorych na artroz, jość u celnaziernavym chlebie, fasoli, harochu, sačavicy, apielsinach, bananach, razynkach, jajkach, kurynym miasie, piečanaj bulbie, arechach, kapuście, małočnych praduktach.
Raślinny białok možna atrymlivać z babovych i hrečki. Pry artrozie daktary rekamiendujuć čaściej uklučać u mieniu žele i chaładziec, jakija ŭtrymlivajuć vialikuju kolkaść kałahienu, što zabiaśpiečvaje tryvałaść kaścianoj i chrastkovaj tkanki. Ale padčas pryhatavańnia žele stroha sočycie za kolkaściu cukru: prostyja vuhlavody — cukar i prysmaki — spryjajuć pavieličeńniu vahi, što pry artrozie zusim niedapuščalna.
