Kaciarynie Škor 23 hady. Jana zajmajecca pijaram dy arhanizacyjaj kanfierencyj i sieminaraŭ. Kaciaryna stała donaram kaściavoha mozhu dla 16-hadovaha chłopčyka z rakam kryvi. Što šturchaje na takija surjoznyja ŭčynki?
«Naša Niva: Jak Vaš kaściavy mozh pryžyŭsia ŭ arhaniźmie chłopčyka?
Kaciaryna Škor: Vynik budzie viadomy paźniej. Jość dva asnoŭnyja pakazčyki: lejkacyty i kolkaść znoŭ utvoranych kletak kaściavoha mozhu. Lejkacyty «skakali», a voś kletki ŭ Mikity pamnažajucca ŭ hieamietryčnaj prahresii. Tendencyja stanoŭčaja.
«NN»: Jak prachodzić zdača kaściavoha mozhu?
KŠ: Apieracyju rabili pad ahulnym narkozam. Z pajaśničnaj vobłaści dvuma šprycami «vyciahnuli» nieabchodnuju kolkaść kaściavoha mozhu i ŭžyvili chłopčyku. Dla mianie było prosta: zasnuła i pračnułasia.
«NN»: Strašna nie było?
KŠ: Sa mnoj razmaŭlali daktary, tłumačyli ŭsio — tamu strachu nie było. Ja razumieła, što heta dobraja sprava. Niejkich nastupstvaŭ paśla apieracyi, zdajecca, niama. Daktary navat nie dali apamiatacca: chutka praviali apieracyju — u mianie nie było času chvalavacca.
«NN»: Da pracy adrazu viarnulisia, ci była niejkaja adaptacyja?
KŠ: Sutki ja znachodziłasia ŭ reanimacyi. Ale heta nie stolki praź nieabchodnaść, kolki dla padstrachoŭki. Kab kantralavać maje žyćciovyja pakazčyki. Paśla mianie vypisali, doma była niekalki dzion. «Balničny» dali na siem dzion: dzień da apieracyi, astatniaje — na adnaŭleńnie.
«NN»: Heta pieršy vopyt zdačy kaściavoha mozhu?
KŠ: Kaniečnie. Uvohule, šaniec supaści z čałaviekam — adzin na šeśćdziasiat tysiač. Takaja mahčymaść zdarajecca raz u žyćci.
«NN»: Jak na heta rašylisia?
KŠ: Ja zdavała kroŭ. Mnie prapanavali prajści DNK-typavańnie i ŭnieści siabie ŭ bank donaraŭ. A praź niejki čas mnie patelefanavali, zaprasili na razmovu z daktarami. Akazałasia, što ja na 95% padychodžu dla Mikity. Ja adrazu pahadziłasia stać donaram kaściavoha mozhu.
«NN»: Jak doŭha zajmajeciesia donarstvam kryvi?
KŠ: U VNU nam prapanavali zdać kroŭ u miežach Dnia donara. Ale akurat u toj dzień nie trapiła, a pajechała paśla — chutčej navat ź cikaŭnaści. Paśla padyšła asensavana, zrazumieła karyść ad hetaha — i raz-dva na hod zdaju kroŭ.
«NN»: Vaš prykład u sacyjalnych sietkach vyklikaŭ šmat pazityŭnych emocyj. A ŭ realnaści niechta pieraniaŭ vopyt?
KŠ: Jak minimum, mnie adpisałasia znajomaja, što prajšła DNK-typavańnie. Niekalki čałaviek paviedamili, što ŭ ich jość namier heta zrabić. Spadziajusia, što i ŭ realnym žyćci buduć nastupstvy hetych razmoŭ.
«NN»: Jak Vašyja rodnyja staviacca da takoha ŭčynku?
KŠ: Mama spałochałasia, a paśla skazała: «Pakul dla ciabie heta biaśpiečna, rabi hetuju Božuju spravu». Rodnyja padtrymali, chacia, moža, im i było strašna.
«NN»: Ci prynosić donarstva hrošy?
KŠ: Skazać, što za heta płaciać, nielha. Bo heta budzie rasceniena jak handal orhanami. Vydzialajecca 30 bazavych vieličyń (kala 4 miljonaŭ rubloŭ) dla adnaŭleńnia donara paśla zdačy kaściavoha mozhu— na vitaminy, soki.
Donaraŭ nie chapaje
Pa słovach kiraŭnika Centra hiematałohii i pierasadki kaściavoha mozhu Anatola Usa, u Biełarusi ŭ siarednim pravodzicca 200 pierasadak kaściavoha mozhu i stvałavych kletak u hod. Bolš za pałovu — dla darosłych. Dla tych, u kaho znachodzicca donar siarod rodnych, pierasadka pravodzicca harantavana. U inšych vypadkach nie ŭsio tak chutka.
U Biełarusi stvorany Nacyjanalny rehistr donaraŭ kaściavoha mozhu, u jakim bolš za 14 tysiač čałaviek. Ličba pavialičvajecca, ale jana nie dastatkovaja. U Polščy kolkaść patencyjnych donaraŭ — 500 tysiač, u ZŠA — kala 10 miljonaŭ.
Pa słovach Usa, pryniata ličyć kolkaść transpłantacyj na miljon čałaviek nasielnictva. Kali ŭ Biełarusi heta 20, to ŭ Polščy hetaja ličba bolšaja ŭ 2,5 raza, Hiermanii, Francyi — u 7. U Rasii ličba u piać razoŭ mienšaja za našu, va Ukrainie — u 15 razoŭ mienšaja.
Dla biełarusaŭ transpłantacyja biaspłatnaja. Zamiežniki, u tym liku rasijanie, płaciać. Kali heta aŭtatranspłantacyja (donaram źjaŭlajecca sam chvory) — heta kala 30 tysiač jeŭra; kali donar siarod rodnych — da 80 tysiač jeŭra; kali donar nie siarod rodnych — bolš za 100 tysiač jeŭra. U Zachodniaj Jeŭropie apieracyja kaštuje kala 250 tysiač jeŭra.
Kab trapić u Nacyjanalny rehistr donaraŭ, treba prajści DNK-typavańnie ŭ Respublikanskim centry hiematałohii i pierasadki kaściavoha mozhu (na bazie 9-j haradskoj kliničnaj balnicy — Minsk, vuł. Siamaški, 8) ci RNPC transfuzijałohii i miedycynskich bijatechnałohij (Minsk, Daŭhinaŭski trakt, 160).
Cuda-kletki
Kaściavy mozh — heta tkanka, jakaja znachodzicca ŭnutry bujnych kaściej, utrymlivaje stvałavyja kletki, ź jakich vypracoŭvajucca kletki kryvi. Kali pravodzicca chimijaterapija, adbyvajecca paškodžańnie nie tolki chvorych kletak, ale i zdarovych. Pry paśpiachovaj transpłantacyi, kaściavy mozh pryžyvajecca i pradukuje narmalnyja kletki kryvi. Heta źjaŭlajecca adzinym sposabam lačeńnia šerahu zachvorvańniaŭ, naprykład, raku kryvi. Praŭda, heta nie va ŭsich vypadkach dapamahaje — časam chvaroba viartajecca.
