Alaksandr Šaŭkoŭski — samy palityčna aktyŭny futbalist płaniety. Bramnik kijeŭskaha «Dynama» — adzin ź niamnohich hulcoŭ, jaki rehularna i svabodna vykazvaŭsia pra Jeŭramajdan i inšyja padziei apošnich troch miesiacaŭ. Vykazvaŭsia jon, zrešty, u asnoŭnym va ŭłasnym fejsbuku. Hałoŭny redaktar ukrainskaj Tribuna.com Alaksandr Tkač sustreŭsia z Šaŭkoŭskim u Kijevie i padrabiazna pahavaryŭ — pra Majdan, Krym i Rasiju.
Hramadzianskaja pazicyja
— Nikoli nie dumaŭ, što budu davać intervju na temu situacyi ŭ krainie. Kašmar. Kolki klikali kazać pra heta, ja ž zaŭsiody admaŭlaŭsia. Ź siabrami, viadoma, abmiarkoŭvali, spračalisia, ale na publiku ja hetaha nikoli nie vynosiŭ.
— Tym nie mienš, vy vykazvajeciesia na hety kont značna bolš aktyŭna za ŭsich vašych kaleh. U vas užo byli z-za hetaha prablemy?
— Dy nie. Kamientary z hetaj nahody zaŭsiody byli: adny kažuć, što treba, maŭlaŭ, u ciabie jość imia, pavaha. Inšyja — što ni ŭ jakim razie nie treba. A ja prosta rablu toje, što liču naležnym.
U nas u kantrakcie jość punkt, jaki zabaraniaje hulcu — mnie, u dadzienym vypadku — publična havaryć pra palityku. Ja pavinien być apalityčny, takija praviły. Luboje ŭmiašańnie palitykaŭ u futboł vielmi drenna ŭsprymajecca FIFA i UEFA — paciarpieć moža i kłub, i zbornaja. Tamu čaściej za ŭsio hulcam pra palityku kazać zabaroniena.
Ale svaju hramadzianskuju pazicyju ja nie moh nie vykazvać. Za ramki svajho kantraktu ja ŭ hetym sensie nie vychodžu.
— Ale byli takija ludzi, jak Raman Biazus, — čałaviek źmianiŭ juzerpik u sacsietcy na čorny kvadrat, i heta ŭžo niešta značyć dla zaŭziataraŭ i presy. Čamu vam takoha niedastatkova?
— Ja nie moh maŭčać. Usia maja sutnaść kazała ab tym, što kali my budujem krainu, jakaja choča być jeŭrapiejskaj, imkniecca ŭ Jeŭropu — značyć, my pavinny prytrymlivacca tych ža demakratyčnych pryncypaŭ. Nielha pryciaśniać čałavieka tolki za toje, što jon niejak inakš hladzić na žyćcio. U cyvilizavanaj krainie ŭ XXI stahodździ takoha być nie moža.
Jevromajdan
— Ź jakoha momantu dla vas asabista pačaŭsia Jeŭramajdan?
— Unačy z 29 na 30 listapada. U mianie syn student, jon na druhim kursie vučycca. Kali na Majdanie razhaniali studentaŭ, ja na siekundu pradstaviŭ, što siarod ich moh akazacca jon. Ja ŭsio ž taki liču, što my žyviem u demakratyčnaj krainie, i kožny maje prava vykazvać svoj punkt hledžańnia i jaho treba pavažać. A vyrašać pytańni z pazicyi siły nielha.
— Da hetaha ŭ vas było niejkaje mierkavańnie ab hetych mitynhach — za jeŭraintehracyju ci suprać?
— Ciažka skazać. Prosta chaciełasia b usio ž taki žyć pavodle jeŭrapiejskich kaštoŭnaściaŭ, a nie pavodle savieckich.
— Vy ŭžo niekalki razoŭ užyli słova «jeŭrapiejski». Što dla vas Jeŭropa?
— Svaboda, u pieršuju čarhu. Słova, vybaru, dziejańniaŭ, dostupu da infarmacyi. Ja nie kažu pra palityčnyja ci ekanamičnyja aśpiekty — tut ja nie biarusia sudzić, što lepš. Mianie chvalujuć ŭ dadzienym vypadku tolki čałaviečyja kaštoŭnaści.
— Paśla hetaha vy prychodzili na Majdan?
— Byŭ tam, viadoma — ale nie ŭ jakaści mitynhoŭščyka. Tym bolš što my z «Dynama» amal uvieś hety čas byli na zborach.
— Padziei na Majdanie raźvivalisia: spačatku havorka išła ab mirnym prateście z-za pabitych studentaŭ, a potym pajšło adno za adnym, usio dalej i dalej.
— Amal usie maje siabry byli na Majdanie. Tak što infarmacyju ja časta atrymlivaŭ nie tolki z televizara, ale i ad ich samich. A ŭ nas na zborach u Ispanii byli kanały i ŭkrainskija, i rasijskija — i ja hladzieŭ amal usie naviny, jakija tolki byli. Karcina tam była supraćlehłaja — tak što mnie davodziłasia ŭ svaich znajomych u Kijevie raspytvać, što tam sapraŭdy adbyvajecca. I kali ja zrazumieŭ, vyrašyŭ naohuł rasijskija kanały nie hladzieć. Toje, što jany pakazvali, toje, jak jany skažali fakty, — heta było sapraŭdnaje tryźnieńnie.
Asabliva niepryjemna było słuchać Kisialova. Ja ž ź im nieadnarazova bačyŭsia kaliści — jon adnaŭlaŭsia ŭ nas na bazie ŭ Konča-Zaśpie.
— Oho! Jak jon tudy trapiŭ?
— Dy heta daŭno było. Jon, zdajecca, kurs reabilitacyi prachodziŭ paśla niejkaj apieracyi. I słuchać jaho ciapier było prosta… Ja voś zaraz ź ciažkaściu padbiraju słova pamiakčej. Žach, skažam tak. Uvohule, rasijskija kanały ja prosta pierastaŭ hladzieć, kab lišni raz nie zavodzicca.
— Potym na Majdanie źjavilisia pieršyja achviary.
— Dla mianie heta była kropka niezvarotu. Stała zrazumieła, što ŭsio heta adkacić i pačać spačatku ŭžo nie atrymajecca. Ja nie stanu kazać, što ja kahości padtrymlivaju ŭ hetym kanflikcie, ale ja vydatna razumieju, čaho damahalisia ludzi. Narod vyjšaŭ suprać toj ułady, suprać uščamleńniaŭ svaich svabod. Vy nie razumiejecie, jaki kantynhient byŭ na Majdanie. Ja viedaju mnohich zamožnych, zabiaśpiečanych, upłyvovych u svaim biznesie — i ŭsie jany padtrymlivali Majdan.
— Hvałt vy niejak dla siabie apraŭdvajecie?
— Ja, viadoma, za mirnaje vyrašeńnie ŭsich pytańniaŭ. Ale, jak pakazała situacyja, u toj momant heta ŭžo, napeŭna, było niemahčyma. Vytrymlivać hety nacisk uładaŭ ludzi ŭžo nie mahli. Da hetaha mnohija maje siabry źjechali z krainy — tamu što byli pahrozy ich biznesu, ich zdaroŭju, ich žyćciu ŭ rešcie rešt.
— Jak na vaša staŭleńnie da Majdanu paŭpłyvała toje, što tam byli pravyja radykały?
— Ciažka skazać, ja ž nie mieŭ znosin ź imi. U kahości na Majdanie punkt hledžańnia bolš radykalny, u kahości bolš kansiervatyŭny, u kahości — nacyjanalistyčny. Ale adna meta, adzin pratest suprać režymu abjadnali vakoł siabie ŭsie siły.
— Jak da pravych, nacyjanalistyčnych idej vy staviciesia sami?
— Pa krajniaj miery, ja mahu skazać, što heta nie «fašyzm», jaki pakazvajuć pa rasijskich kanałach. A tak — ja zaŭsiody za dyjałoh.
— Jak možna supakoić nasielnictva Poŭdnia i Ŭschodu Ukrainy?
— Ja b nie skazaŭ, što pohlad tam mocna adroźnivajecca. Ja viedaju šmat prykładaŭ taho, jak na Ŭschodzie byli niezadavolenyja padziejami ŭ krainie jašče da Majdana. Ale ja dumaju, što adnym z pravakujučych niezadavolenaść momantaŭ byŭ pieršy zakon, jaki pryniała novaja ŭłada — zakon ab movie. Voś heta mianie vielmi ździviła — jak byccam u nas inšych nadzionnych prablem nie było.
Ja vyras u Kijevie i zaŭsiody havaryŭ pa-rusku. Heta maja rodnaja mova, choć ja dužie dobrie znaju ukrajinśku movu i možu nieju śpiłkuvatiś. Ale stavić takija barjery — heta niapravilna. Jość ža prykłady krain, dzie dziaržaŭnych moŭ, kali nie pamylajusia, navat try.
Krym i Rasija
— Kali b try miesiacy tamu vam skazali, čym heta skončycca — sotniaj zabitych na vulicach Kijeva, strataj Kryma, kanfliktam z Rasiejaj — jak by vy adreahavali?
— Ja b padumaŭ, što heta niejkaja navukovaja fantastyka. «Adździeł na trecim paviersie», jak kažuć.
— Jano było taho varta — šaniec atrymać jeŭrapiejskuju dziaržavu takim koštam?
— Viedajecie, baraćba za svabodu zaŭsiody taho vartaja. Nastupstvy mohuć być samymi ciažkimi, ale nichto nie kazaŭ, što budzie lohka. Ukrainskamu narodu nikoli nie było lohka, na praciahu mnohich stahodździaŭ. Zaŭsiody davodziłasia za našyja pravy i svabody zmahacca, sutykacca ź pieraškodami — i vonkavymi, i ŭnutranymi. Ale svaboda zaŭsiody zastajecca pryjarytetam — dumaju, dla luboha naroda.
— Jak vam rola Rasii ŭ Krymie?
— Dziŭnaja situacyja. Dziejańni Rasiei ŭ hetym płanie nie paddajucca, pa-mojmu, nijakaj łohicy. Nu ŭjavicie: žyvie siamja ŭ trochpakajovaj kvatery. I voś muž z žonkaj pasvaryŭsia. Tut zachodzić susied i kaža: vy viadziecie siabie niapravilna, uščamlajecie intaresy muža, ja zabiaru ŭ vas adzin pakoj. Ja nie mahu hetaha zrazumieć. Ja z hetym, miakka kažučy, nie zhodny.
Pry hetym Rasija admaŭlaje, što heta jaje vojski. Heta, značyć, «samaabarona Krymu» takaja — u poŭnym abmundziravańni i sa zbrojaj XXI stahodździa.
— Heta niejak upłyvaje na vaša staŭleńnie da susiedniaj krainy?
— Da ludziej ŭ cełym — nie. Ale miarkujučy pa tym, što ja čuju i baču, nastroi va ŭkrainskim hramadstvie źmianiajucca. Sam ja nie chaču śpiašacca. Mnie treba ŭsio praanalizavać. Nielha stryhčy ŭsich pad adzin hrebień. Nielha sudzić ab usioj nacyi pa dziejańniach asobnych ludziej — chaj navat i lideraŭ.
— Ukraina i Rasija zmohuć pamirycca kančatkova paśla ŭsiaho taho, što adbyvajecca?
— Tak, ale asadak zastaniecca. Jak u tym starym aniekdocie. Ja razumieju, što nielha abahulniać, sudzić pa ŭsich — ale niešta zastajecca.
— Hetaje intervju pračytajuć tysiačy ludziej u Rasii. Što b mienavita im chacieli skazać?
— Pamienš hladzicie ORT, «Rasiju» i NTV. Tamu što mnie jak žycharu Ukrainy zrazumieła, što infarmacyja tam dachodzić da vas vielmi skažonaj.
U Kijevie paniaćcia «biendieraŭcaŭ», «fašystaŭ», «nacystaŭ» nie isnuje. Pryjazdžajcie ŭ naš horad — ja hatovy kupić bilet kamu zaŭhodna. Prajdziciesia, pahladzicie i acanicie sami situacyju.
A prablemy ŭsiudy jość — i ŭ nas, i ŭ vas. Rasija — samaja bahataja kraina śvietu pa pryrodnych resursach, ale znachodzicca na sto-niejkim-tam miescy pa jakaści žyćcia, adna z samych vysokich śmiarotnaściaŭ, uzrovień złačynnaści, samahubstvaŭ. Jość nad čym pracavać, uvohule. Kali b Rasija va ŭsim była na pieršych miescach, tady možna było b pra niešta kazać. A tak, atrymlivajecca, «my asvojvajem kosmas i zajmajemsia nanatechnałohijami», ale nie možam zabiaśpiečyć dabrabyt žycharoŭ svajoj krainy.
Jość taki dobry film «Dom», pahladzicie. Jon pra budučyniu Ziamli — što budzie z nami, kali pryrodnyja resursy skončacca. Heta ž hałoŭny składnik rasijskaha biudžetu.
— Kali b Rasija chacieła ŭ Jeŭropu, jak Ukraina, było b praściej?
— U nas vielmi šmat ahulnaha ŭ kulturach, my ŭsio ž taki doŭha žyli razam. Ale heta im vyrašać. Praŭda, u siabie jany čamuści nie pravodziać refierendumaŭ — a refierendum u Krymie čamuści chočuć. Heta dziŭny padychod. Davajcie tady praviadziem refierendum na Kurylskich astravach. Spytajem žycharoŭ, dzie jany chočuć być: u Rasii ci, moža być, u Japonii?
Kali ŭ Maskvie idzie kałona ŭ padtrymku dziejańniaŭ Rasii, ich nichto nie kranaje. A rasijskich hramadzian, jakija mitynhujuć u padtrymku Ukrainy, aryštoŭvajuć i adpraŭlajuć ŭ SIZA. Dzie łohika?
— Z rasijskimi siabrami vy ŭsio heta abmiarkoŭvajecie?
— Hłyboka nie abmiarkoŭvaju, ale ŭspłyvaje hetaja tema ŭ luboj razmovie, viadoma. Heta samaje balučaje pytańnie, jaho prychodzicca zakranać, chočam my taho ci nie.
Nichto nie choča sapraŭdnych vajennych dziejańniaŭ. My vielmi doŭha byli razam z rasijanami, vyrašali niejkija ahulnyja zadačy — a ciapier usio idzie pa takim scenary, pra jaki try miesiacy tamu navat vykazać zdahadku było składana. Choć prykłady takich dziejańniaŭ Rasiei ŭžo byli — źviazanyja i z Hruzijaj, i z Čačnioj.
Budučynia
— Praź jaki čas možna budzie ŭbačyć tuju Ukrainu, pra jakuju maryli ŭdzielniki Majdana?
— Lohka nam nie budzie. Tym bolš, što i ŭ śviecie ŭ cełym zaraz kryzis. Pryjdziecca tuhavata. Ale ja dumaju, što pry pravilnym padychodzie my ź jaho vyjdziem. Spadziajusia, što raniej, čym praz 200 hadoŭ, pra jakija kazała Hanna Hierman.
— Ci nie baiciesia, što kraina akažacca ŭ toj ža situacyi rasčaravańnia, jakaja była paśla 2004 hoda?
— Za adnaho bitaha dźviuch niabitych dajuć. My stali mudrejšymi i bolš vopytnymi. Vielmi spadziajusia, što našy palityki nie dapuściać starych pamyłak.
— Vy vyrašyli, za kaho budziecie hałasavać na vybarach prezidenta?
— Jašče nie. Ale navat kali vyrašu, ahučvać nie budu. Ale na vybary pajdu abaviazkova. Ja liču, što kožny pavinien pajści. Ja zaŭsiody chadziŭ — heta abaviazak hramadzianina.
— Vas samoha napeŭna buduć klikać u palityku. Vy siabie ŭ joj ŭjaŭlajecie?
— Ja niejak nie źbiraŭsia pakul ab hetym dumać. Ale ŭ apošni čas mianie pra heta pačali časta pytacca. Mahu skazać adnaznačna: ja nie vyklučaju takoj mahčymaści. Ale pakul ja dziejučy spartsmien i ŭ mianie jość kantraktnyja abaviazacielstvy, ni pra jakuju palityku havorki być nie moža.
— Što, kali ŭ čempijanacie Ukrainy nie zastaniecca krymskich kamand?
— Navat dumać pra heta nie chaču.
