Džejms Šer (James Sherr) z analityčnaha centra Četam Chaŭz (Chatham House) u Łondanie ličyć, što Rasija, atrymaŭšy taktyčnuju pieramohu ŭ Krymie, prajhraje svaju kampaniju va Ŭkrainie ŭ daŭžejšaj pierśpiektyvie, kali tolki Ukraina pačnie abaraniacca.
Prapanujem vam pierakład frahmientaŭ intervju Džejmsa Šera ukrainskaj anhłamoŭnaj haziecie Kyiv Post.
KP: Rasija ciapier kantraluje Krym. Pucin spynicca na hetym ci pojdzie dalej, na poŭdzień i ŭschod, sprabujučy ŭstalavać łajalny abo padkantrolny ŭrad u Kijevie?
Džejms Šer: Kali spynicca Pucin? Adkaz prosty: kali jon dasiahnie svaich metaŭ abo kali jamu nie daduć dasiahnuć ich. Šerah zachodnich partnioraŭ Ukrainy razumiejuć heta, ale niekatoryja — nie. Mnohija da hetaha času vierać u dypłamatyju; da siaredziny hetaha miesiaca dypłamatyja i «pahroza» sankcyj vyznačali reakcyju Zachadu. Dla mnohich u našych palityčnych i źniešniepalityčnych ustanovach dypłamatyja źjaŭlajecca narkotykam, bieź jakoha jany nia mohuć žyć. Razam z hetaj zaležnaściu prajavilisia i inšyja turboty. Adnoj ź ich źjaŭlajecca «deeskałacyja», jak byccam toje, što patrabujecca z našaha boku, było niejkaj formaj «kantrolu nad hnievam». Dla Maskvy heta vielmi karysna, tamu što taki padychod pierasoŭvaje akcent z taho, što adbyłosia siońnia, na toje, što moža adbycca zaŭtra. Taki padychod taksama ŭskładvaje stolki ž adkaznaści na Ukrainu, što i na Rasieju. Nahadajem tut papiaredžańni Polščy brytanskim i francuzskim pasłam u Varšavie pierad pačatkam vajny ŭ 1939 hodzie: «Nie pravakujcie Hiermaniju». Paŭtarusia: u Jeŭropie niekatoryja ličać, što Ŭkraina pavinna chutčej strymlivać siabie, čym baranicca.
Dypłamatyja — heta nie lakarstva. Heta instrumient palityki. Pakul niama mety, niama nijakaj palityki. Jakaja tut meta dla Zachadu, jaki kančatkovy vynik my chočam dasiahnuć? Pakul my nie viedajem adkazu na hetaje pytańnie, my nie pavinny zajmacca dypłamatyjaj, asabliva z takoj krainaj jak Rasija, jakaja viedaje, čaho choča, jakaja ličyć, što viedaje, jak heta atrymać, i vieryć, što znachodzicca ŭ vyjhryšnaj pazicyi. Rasija źmienić svaju palityku tolki tady, kali jaje siłavyja struktury pryjduć da vysnovy, što jaje ciapierašni kurs škodzić intaresam krainy i ichnim ułasnym. Tady budzie čas dla dypłamatyi.
KP: Vy ličycie, što Ŭkraina i Zachad pavinny adkazać na rasiejskuju ahresiju siłaj. Što, pa-vašamu, pavinny zrabić Ukraina i Zachad, kab vystavić Pucina z Ukrainy?
Džejms Šer: Pa-pieršaje, davajcie jasna vyznačym metu, jakuju pavinny stavić Ukraina i Zachad. Hetaj metaj nie pavinna być pakarać Rasiju, choć jana hetaha i zasłuhoŭvaje. Metaj pavinna być adradžeńnie Ukrainy: adnaŭleńnie dziaržavy, jaje suvierenitetu, kantrolu na miežach, jaje makraekanamičnaj stabilnaści, słužby biaśpieki i ŭzbrojenych siłaŭ, adbudova instytutaŭ. Viadoma, heta pavinna być zroblena na demakratyčnaj asnovie pavodle jasna vyznačanych praviłaŭ. Heta pakaraje Rasieju ź liškam, bo ŭ takoj situacyi jana nie dasiahnie svajoj hałoŭnaj mety — padparadkavańnia Ukrainy svajoj voli.
Razam z hetym my pavinny padvoić i kansalidavać našy namahańni dziela źnižeńnia našaj enierhietyčnaj zaležnaści ad Rasii: našaj i vašaj. Z boku ES heta aznačaje ažyćciaŭleńnie pałažeńniaŭ Treciaha enierhietyčnaha pakieta i krokaŭ (naprykład, złučeńniaŭ pamiž trubapravodami), jakija my abaviazalisia vykonvać, pačynajučy z 2007 hoda, dy ŭmacavańnia instrumientaŭ Jeŭrapiejskaj enierhietyčnaj supolnaści, častkaj jakoj źjaŭlajecca i Ukraina. Z boku Ukrainy heta aznačaje hłybokija i ŭstojlivyja reformy enierhietyčnaha siektaru i ŭnutranych enierhietyčnych rynkaŭ. Tolki na hetaj asnovie Ukraina zmoža pryciahnuć inviestycyi, patrebnyja dla raźvićcia svaich vialikich vuhlevadarodnych resursaŭ. I, narešcie, my pavinny raspačać surjoznyja i abdumanyja (a nie efiektnyja abo pravakacyjnyja) kroki, kab adradzić NATA jak surjozny vajskovy instrumient u Jeŭropie. U niejki momant u hetym pracesie — ja padazraju, što heta adbudziecca raniej, a nie paźniej — rasijskija elity i rasijski narod buduć vymušanyja padvieści vyniki ekanamičnych i palityčnych nastupstvaŭ svaich dziejańniaŭ.
Što tyčycca Ukrainy, to vysłoŭje brytanskaha historyka Tomasa Karłajła zasłuhoŭvaje taho, kab paŭtaryć jaho ŭ soty raz: «Kali ja nie pastaju za siabie, to chto pastaić za mianie?». Jak čužyniec, ja prosta nie razumieju, čamu ŭłady aficyjna nie abviaścili stanu vajny. Uzbrojenyja siły i kraina pavinny pačuć heta. Na Ŭkrainu napali i zaniali jaje terytoryju. Jaje siły i srodki dy vajskovyja bazy byli zachoplenyja, jaje centry ŭłady byli zaniatyja, jaje vajskovy fłot byŭ źniščany. Choć novyja ŭłady stanoviacca štoraz bolš rašučymi, ale ŭsio jašče niama poŭnaj jasnaści. Pa siońniašni dzień ja nie ŭpeŭnieny, što sałdaty i ich kamandziry viedajuć, što ad ich čakajuć. Ja achvotna pahadžusia, što tut jakraz Zachad nie dapamoh. Čas, kab my pierastali chvalić Ukrainu za «prajaŭleńnie strymanaści». Naš mesidž pavinien hučać: «Ukraina maje prava i abaviazak abaraniać svaje ŭzbrojenyja siły, svaich hramadzian i svaju terytoryju, i ŭ hetym jana moža raźličvać na našu poŭnuju padtrymku». Chistańni va Ukrainie padmacoŭvajuć chistańni na Zachadzie, i naadvarot. Tyja, chto tak šmatsłoŭna kažuć, što «my nie pavinny kancentravacca na Krymie, tolki na vybarach», robiać vialikuju škodu dla krainy.
KP: Vy majecie na ŭvazie Juliju Cimašenku?
Džejms Šer: Imiony tut nie dapamohuć, a hłupstva, pra jakoje ja kažu, nie abmiažoŭvajecca adnoj asobaj. Ale heta sapraŭdy hłupstva, kali ludzi kažuć, što vajnu možna adkłaści da bolš zručnaha času. Ukraina nie pačała vajny. Vajna pryjšła va Ukrainu.
KP: Takim čynam vy zhodny ź mierkavańniem byłoha daradcy Pucina Andreja Iłaryjonava, jaki skazaŭ, što kali Ukraina choča, kab Zachad jaje baraniŭ, Ukraina pavinna pačać abaraniać siabie?
Džejms Šer: Ukraina atrymlivaje dapamohu z Zachadu i ciapier, bolšuju, čym ličyć bolšaść ludziej, i hetaja dapamoha budzie pavialičvacca. Ale dapamoha pryjdzie značna lahčej, kali Jeŭropa ŭbačyć, što Ukraina robić žorstkija i nieabchodnyja zachady, nia tolki vajskovyja, dziela samaabarony. Što jašče bolš važna, Rasija pavinna pierakanacca, što Ukraina budzie abaraniać siabie, kolki b heta joj ni kaštavała.
Heta nia konkurs «miakkaj siły». Vajna źjaŭlajecca instrumientam palityki, ale heta — vajna, jakaja, jak skazaŭ Kłaŭzievic, maje svoj ułasny sintaksis. Ekanamičnym i instytucyjanalnym reformam spatrebicca čas, kab jany zapracavali, ale jany nie zapracujuć, kali da momantu vybaraŭ pałova krainy pieratvorycca ŭ de-fakta Navarosiju [ziemli na poŭnač ad Čornaha mora, uklučanyja ŭ skład Rasiejskaj imperyi Kaciarynaj II]. Ukraina i Zachad majuć niekalki miesiacaŭ, kab źmianić dynamiku: nie kab zdabyć pieravahu, zaŭvažcie, ale kab źmianić dynamiku. Kali my heta zrobim, naša zmahańnie stanie lahčejšym, a zmahańnie dla Rasii — ciažejšym. Moc Rasiei — karotkaterminovaja. Jak i Hitler, Pucin pravodzić karotkija vojny. Jon — pa-zdradnicku sprytny taktyk, jaki imkniecca atrymać stratehičnuju pieravahu taktyčnymi krokami. Ale ŭ praciahłaj baraćbie z Ukrainaj i Zachadam słabaść Rasii vyjdzie vonki. Zadańnie ŭ tym, kab datryvać da hetaha času. My pavinny dasiahnuć taho, što Čerčyl nazvaŭ «kancom pačatku». I my zmožam zrabić heta tolki tady, kali Ukraina i Zachad padymuć svaje staŭki ŭ hulni.
Kryŭdna, što va ŭmovach nadzvyčajnaha stanovišča ŭ krainie niekatoryja ŭsio jašče ŭskładajuć svaje nadziei na pierśpiektyvy siabroŭstva ŭ ES i płan padrychtoŭki da ŭstupleńnia ŭ NATO. Hetyja rečy nia majuć nijakaha dačynieńnia da spravy. Navat kali b jany byli realistyčnymi z palityčnaha punktu hledžańnia, jany ničoha nie dapamohuć. U červieni 1940 hodu brytanski vajenny kabiniet ministraŭ zajaviŭ: «Kožny hramadzianin Francyi atrymaje adrazu hramadzianstva Vialikabrytanii, kožny brytanski paddany stanie hramadzianinam Francyi». Chiba heta dapamahło Francyi? Mahčyma, Kyiv Post pavinien źmiaścić karykaturu: čałaviek tonie, a druhi čałaviek na bierazie pakazvaje jamu dakumient pad nazvaj «Pierśpiektyvy siabroŭstva ŭ ES». Ukraina maje patrebu ŭ adčuvalnaj dapamozie, i to jak maha chutčej. Jaje nia vyratujuć takija ščodryja žesty.
KP: Takim čynam, pa vašamu, Ukraina abo pačnie supraciŭlacca, abo pamre?
Džejms Šer: Vy zanadta dramatyzujecie. Ukraina nie pamre. Ja ŭpeŭnieny, što, tak ci inakš, jana pačnie supraciŭlacca i vyžyvie. Da niadaŭniaha času novyja ŭłady Ukrainy nie viedali, kudy ruchacca. Jany adšturchnuli ad siabie šmat ludziej, čyja dapamoha im była patrebnaja. Tym nie mienš u apošnija niekalki tydniaŭ možna adčuć źmienu adnosinaŭ i pieršyja prykmiety zhurtavanaści. Ale jany, pakul, niepaśladoŭnyja. Kraina pavinna ŭbačyć duch nastojlivaści va ŭsich pačynańniach, najlepšych ludziej na najvažniejšych pasadach i vajnu z kumaŭstvom.
Rasija taksama nie pamre, ale ja ŭpeŭnieny, što jana prajhraje. Jana nie razumieje Ukrainy. Navat kali Rasija vyjhraje hety raŭnd, jana prajhraje ŭ cełym. Kreml dumaŭ, što jon vyjhraŭ u śniežni, kali Janukovič padpisaŭ pahadnieńnie ab kredycie ŭ 15 miljardaŭ dalaraŭ, i koła Pucina zajaviła: «Ukraina naša». A praz dva miesiacy akazałasia, što jany nia majuć nijakaha ŭpłyvu va Ukrainie. Ciapier nam treba pakazać Rasii: bieracie Krym — hublajecie Ukrainu; bieracie bolš Ukrainy — hublajecie Jeŭropu. Ja dumaju, što heta absalutna mahčyma.
