Nikoli i ŭ hałavu nie pryjšło b adsočvać vybary ŭ dalokim ad stalicy Mścisłaŭskim rajonie, ale ludzi daśviedčanyja šmatznačna paraili pacikavicca. Pacikaviłasia i… nie pavieryła. Bo ŭ Biełarusi znajšoŭsia rehijon, u jakim prajšli amal demakratyčnyja vybary deputataŭ miascovych Savietaŭ.
Siensacyja! Niemahčyma! I ŭsio ž…
U Mścisłaŭskim rajonie sapraŭdy mnohaje było nie tak, jak u inšych.
Pa-pieršaje, absalutna va ŭsich akruhach vybary prachodzili na alternatyŭnaj asnovie. I heta ŭ toj čas, kali, naprykład, u Viciebskaj vobłaści «konkurs» u rajsaviety składaŭ usiaho 1,1 kandydata na miesca. Heta značyć taho konkursu ŭvohule nie było: dzie-nidzie pa haradach sustrakalisia akruhi ź niekalkimi kandydatami, ale ŭ cełym vobłaść zastałasia «sterylnaj» ad jakoj-niebudź alternatyvy.
Pa-druhoje, jak zaśviedčyli vyniki hałasavańnia, u Mścisłaŭskim rajonie pa bolšaści akruh kandydaty litaralna dychali adzin adnamu ŭ śpinu. Zdarałasia, što ich raździalili prosta ličanyja hałasy. A heta ž treba było tyja hałasy ličyć…
Treciaje. U Mścisłavie vyznačyć pieramožcu, pahladzieŭšy tolki na proźvišča i miesca pracy kandydataŭ, paznačanyja na vybarčych płakatach, było niemahčyma. Bo tut nie viałasia zvyčajnaja hulnia ŭ paddaŭki, kali na adnoj akruzie sustrakajucca stalar i dyrektar drevaapracoŭčaha pradpryjemstva, dajarka i staršynia kałhasa, biespracoŭny i hałoŭny prakuror. Chacia šmat hadoŭ na biełaruskich vybarach mienavita tak i było zaviedziena.
Adnym słovam, padobnaha ŭ Biełarusi ŭžo daŭno nie było. Dy voś zdaryłasia. Praŭda, z važnaj ahavorkaj.
Siarod kandydataŭ u deputaty Mścisłaŭskaha rajonnaha Savieta nie akazałasia nivodnaha apazicyjaniera, dyj uvohule nijakich partyjnych kandydataŭ nie było. Anivodnaha! Navat praŭładnyja partyi ŭ vybarach nie ŭdzielničali, chacia im tolki śviśni. U vyniku ŭ Mścisłavie «pravilnyja» kandydaty zmahalisia adzin z adnym.
Dy što zmahalisia! Rezalisia, bilisia, kankuryravali!!! Vyniki hałasavańnia časam akazvalisia nie prosta niečakanymi, a siensacyjnymi!
Nu voś, naprykład, na kaho b vy pastavili, viedajučy, što pa adnoj akruzie bałatujucca namieśnik načalnika rajonnaha adździeła ŭnutranych spraŭ pa ideałahičnaj rabocie i kadravym zabieśpiačeńni i zahadčyca dziciačaha sadka?
Jasna, što na adnaho z hałoŭnych milicyjanieraŭ rajona. Bo što takoje dziciačy sadok? Tym bolš što staršyni vybarčych kamisij užo ŭ tym uzroście, kali ichnija dzieci nie toje što sadki — škoły i instytuty pazakančvali. Zusim inšaja sprava — adkazny za čyściniu milicejskich kadraŭ usiaho rajona! Heta ž nie prosta važny, a nadzvyčaj patrebny ŭ žyćci čałaviek, toj, kaho treba załahodžvać, z kim treba siabravać.
Tak razvažali b u lubym rehijonie Biełarusi, i ź vialikaj dolaj vierahodnaści možna prahnazavać, što na lubych inšych vybarach sapraŭdy mienavita vysokapastaŭleny achoŭnik pravaparadku i pieramoh by… Ale ŭ Mścisłavie zdaryŭsia cud. Tut padličyli hałasy! I akazałasia, što vopytny piedahoh Hanna Samojlenka pakłała važnaha milicejskaha čyna Andreja Pratasieviča na łapatki, bo za jaje prahałasavali 167 vybarščykaŭ,a za jaho — tolki 102.
Situacyja tym bolš dziŭnaja, što razryŭ, pa biełaruskich mierkach, zusim nievialiki. I budziem ščyrymi, dosyć lohka było krychu biuleteniaŭ za spadaryniu Samojlenka sapsavać, a za spadara Pratasieviča – padkinuć. Ale ŭ Mścisłavie hetaha nie zrabili. Dziva dziŭnaje!
Na jašče adnoj akruzie syšlisia pradstaŭnica mirnaj prafiesii — zahadčyca centralnaj rajonnaj apteki Taćciana Damarackaja i načalnik Mścisłaŭskaha rajonnaha departamienta «Achova» Ministerstva ŭnutrany spraŭ Kanstancin Staravojtaŭ. I tut ludzi: addali svaje hałasy zusim nie milicejskamu bažku rajonnaha ŭzroŭniu. Možna navat skazać — demanstratyŭna jaho «prakinuli», addaŭšy 160 hałasoŭ aptekarcy i tolki 61 milicyjanieru! Sapraŭdny razhrom!
Ledź-ledź prabiŭsia ŭ deputaty, krychu reabilitavaŭšy honar milicejskaha mundzira, Raman Kosik, načalnik adździeła prafiłaktyki pravaparušeńniaŭ usio taho ž Mścisłaŭskaha RAUS. Jamu kankurencyju składaŭ namieśnik dyrektara AAT «Mścisłaŭlon» Uładzimir Pivankoŭ. U vyniku na hetaj akruzie zdaryłasia daŭnym-daŭno zabytaja ŭ Biełarusi situacyja, kali kožnamu z kandydataŭ sapraŭdy byŭ važny kožny vybarščyk i kožny hołas. U vyniku Raman Kosik vyjhraŭ ź pieravahaj… usiaho ŭ 9 hałasoŭ!
Prosta niejki azart biare ad takich ličbaŭ. Dva praŭładnyja kandydaty… Nie bilisia, nie razmachvali čamadanami z kampramatam, nie krytykavali ŭładu, ale da apošniaha prysutničała intryha — hałoŭnaja prykmieta sapraŭdnych vybaraŭ.
I voś što važna: hetaja niečakanaja mścisłaŭskaja palityčnaja adliha całkam abvierhła zaviadzionku biełaruskich vybarkamaŭ, jakija raz za razam družna śviedčyli, što biełaruski narod zaŭsiody padtrymlivaje načalstva. Akazałasia — nie. Nie taki ŭžo durny naš narod. Prynamsi mścisłaŭcy na apošnich vybarach duli z karmanaŭ padastavali.
Samyja vysokija miascovyja načalniki, praŭda, pad «cud» nie trapili, ich sapierniki, jak i raniej, byli vidavočna «dziažurnymi» (naprykład, z namieśnikam staršyni rajvykankama pa ideałohii «kankuryravała» prostaja vychavalnica viaskovaha dziciačaha sadka). Ale i biez taho jość jaskravyja prykłady. I pa vynikach hałasavańnia śmieła možna rabić vysnovu, što słovy «rajonny vykanaŭčy kamitet», paznačanyja jak miesca pracy kandydata ŭ deputaty, pieramohi nie zabiaśpiečvajuć. Hetaksama, jak i inšyja vysokija pasady, pierad uładalnikami jakich, zdavałasia b, pavinien stajać pa stojcy «Śmirna!» uvieś rajon.
Voś tolki niekatoryja prykłady.
Na akruzie syšlisia namieśnik staršyni miascovaha rajspažyŭtavarystva i načalnik upraŭleńnia pa pracy, zaniataści i sacyjalnaj abaronie rajvykankama. Vynik: pradstaŭnik spažyŭtavarystva abyšoŭ pradstaŭnicu rajvykankama, pry hetym ź niebłahim adryvam.
Prosty majstar pa ramoncie transpartu z chlebazavoda i načalnica rajonnaha vuzła paštovaj suviazi. Vyjhraŭ… ramontnik.
Hałoŭny ahranom rajahrapramtechsnaba i nastaŭnica pačatkovych kłasaŭ. 297 hałasoŭ było addadziena za nastaŭnicu i tolki 18 — za jaje sapiernika.
Načalnik rajonnych elektryčnych sietak i staršynia maleńkaha sielsavieta. Znoŭ aplavucha: rajonnaha ŭzroŭniu načalnik nabiraje tolki 15 hałasoŭ z 363 mahčymych… Dy apazicyjanieram bolej hałasoŭ na vybarach kamisii addavali, a tut takoje! Adnym słovam, u Mścisłavie adbyłosia niešta niezvyčajnaje, toje, što jašče treba asensavać.
Ja pakul schilajusia da dumki, što ŭ rajonie praviali niejki vybarčy ekśpierymient. Bo choć ułady i kažuć pra vysokuju jaŭku vybarščykaŭ, pra aktyŭnaść ludziej, ale słuchać hetyja zapeŭnivańni prosta śmiešna. Nu jakaja moža być cikavaść, kali vybirać niama z kaho, kali bałatujecca adzin kandydat ad ułady i niama nijakaha vybaru? Dalej tak pojdzie — dyk Centrvybarkam treba budzie ŭklučać u štat unutranych vojskaŭ, bo bieź ich na ŭčastki ludziej i nie zahoniš. Navat tannaja harełka ŭ bufietach užo nie dapamahaje. Choć darmavuju jaje daj — ałkaholiki z samaj ranicy paprychodziać-panapivajucca, a jak potym zabiaśpiečyć «masoŭku»
Karaciej, da karykaturnaha stanu biełaruskija vybary ŭžo «dademakratyzavali», dalej — tolki hałasavańnie pa paviestcy z KDB.
Ci zacikaviacca ludzi vybarami, kali dać im mahčymaść vybirać chacia b z «pravilnych» kandydataŭ? Ci ŭdasca stvaryć niejkaje spabornictva, nie vypuskajučy ŭ palityčnuju prastoru apazicyju? Dumaju, u Mścisłaŭskim rajonie aprabavali hetkija vybarčyja scenaryi. Voś tolki vyniki ekśpierymienta naŭrad ci spadabajucca miascovym načalnikam, bo jany ŭžo
daŭno advykli navat u drobiaziach być zaležnymi ad voli naroda. A značyć, stanuć ścianoj, znojduć tysiačy pryčyn, kab navat taki, kastryravany, «razhuł demakratyi» ni ŭ jakim razie nie paŭtaryŭsia.
