Adam Michnik — hałoŭny redaktar polskaj «Gazety Wyborczej», intelektuał, da jakoha prysłuchoŭvajucca va ŭsim śviecie.
Pra «Salidarnaść», pucinskuju Rasieju, 25-hodździe «Gazety Wyborczej» i pra toje, jak padajuć dyktatury, Adam Michnik raspavioŭ u intervju hałoŭnamu redaktaru sajta charter97.org Natalli Radzinaj.
— Spadar Michnik, nasupierak Ženieŭskim pahadnieńniam na terytoryi Ukrainy pa-raniejšamu dziejničaje rasiejski śpiecnaz, jaki akupuje cełyja harady i raskołvaje krainu. Što siońnia moža vyratavać Ukrainu?
— Kali b ja byŭ realistam, to skazaŭ by: tolki cud. Ale ja liču, što zaŭsiody treba šukać niejkija varyjanty. Ukrainu moža vyratavać abo vielmi ćviordaja pazicyja Zachadu, abo ŭśviedamleńnie Uładzimiram Pucinym i jaho atačeńniem, što adkrytaja interviencyja va Ukrainu moža aznačać poŭnuju katastrofu dla imidža Rasiei.
Karotkaterminovaja meta rasiejskaj palityki — destabilizavać Ukrainu nastolki, kab sarvać prezidenckija vybary ci pazbavić ich lehitymnaści. Ja ŭžo čuŭ pa telebačańni, jak adzin z prarasiejskich kandydataŭ z uschodu Aleh Caroŭ kazaŭ: što heta za vybary, kali ŭsiudy chodziać ludzi z aŭtamatami, stralajuć, usie bajacca. Heta značyć, užo pačałasia kampanija pa delihitymizacyi hetych vybaraŭ.
Na moj pohlad, heta vielmi niedalnabačnaja i avanturnaja palityka. I moža tak zdarycca, što Ukraina stanie dla pucinskaj Rasiei nakont taho, čym dla savieckaj Rasiei byŭ Afhanistan. Rasieja złomić zuby, a Krym stanie joj papiarok horła, jak Słabadanu Miłošaviču Kosava. Maŭlaŭ, ja ŭsio mahu, usio mahu, i raptam — stop i da pabačeńnia!
— Miarkujučy pa tym, što Pucinu siońnia plavać na reakcyju Jeŭropy i ZŠA, to ŭviedzienyja suprać kiraŭnictva Rasiei sankcyi niedastatkovyja. Što jašče treba zrabić, kab jaho spynić?
— Heta vielmi dobraje pytańnie, ale ja nie viedaju. Spynić kuplać rasiejskuju naftu i haz? Kali jon nie supakoicca, to ŭsio budzie iści ŭ hetym kirunku, i ŭ vyniku Pucin usie prajhraje. Ale heta moža zaniać piać, vosiem, dziesiać hadoŭ.
Bajusia, što Zachad maje instrumienty, ale heta patrabuje peŭnych rašeńniaŭ, jakija nie paškodzili b niamieckaj, brytanskaj, jašče niečaj ekanomicy.
Zachad znachodzicca ŭ vielmi składanaj situacyi, tamu što nie ŭśviedamlaje, što dla abarony Ukrainy treba iści na adkryty kanflikt z Rasiejaj. U ich vielmi šmat ahulnych intaresaŭ: i biźnies, i Iran, i Siryja. Karaciej kažučy, psichałahična jany nie hatovyja da kanfliktu.
Jašče jość duch Miunchienskaj zmovy 1938 hoda, to jość pierakanańnie, što Hitleru treba va ŭsim sastupać: ustupleńnie ŭ Rejnskuju demilitaryzavanuju zonu — kali łaska, Saarski basiejn — vaźmicie, Aŭstryja — viadoma, Sudety, Čechasłavakija — biarycie. Spynilisia na Polščy, tamu što jana skazała «nie».
Kali b palaki słuchali tady mudrych stratehaŭ i palitykaŭ, to addali b i Hdańsk, i «kalidor», usio b addali. Ale nie addali, i tamu pačałasia vajna. Uładzimir Žyrynoŭski da hetaha času abvinavačvaje palakaŭ, što heta my pačali vajnu i nie zachacieli zaklučyć sajuz sa Stalinym, tamu što jon «našmat lepš Hitlera»…
— Vychodzić, u siońniašnich zachodnich čynoŭnikaŭ nie chopić rašučaści supraćstajać pucinskaj ahresii?
— Heta pytańnie №1. Ale heta źjaŭlajecca dramaj dla Ukrainy. Zachad i amierykancy cisnuć na ŭkrainskija ŭłady, kab tyja nie ŭžyvali siłu. Tamu i Krym jany addali biez adzinaha strełu.
— A zaraz i ŭschod krainy mohuć stracić.
— Dakładna. Što b jany ni zrabili, budzie drenna. Kali buduć spakojnymi, to tyja voźmuć Ukrainu biez adzinaha strełu, kali buduć stralać, to Rasieja zrobić interviencyju. I tak drenna, i hetak drenna. Ale ja dumaju, što kali b heta była Polšča, to našy b stralali.
Zachad tak pastupaje, tamu što prosta baicca kanfliktu z Rasiejaj, nie choča vajny, navat «chałodnaj».
— Ale heta zdradnictva Ukrainy.
— Ni adna kraina nie choča vajny, za vyklučeńniem militarysckich, aŭtarytarnych i tatalitarnych krain. Bo i Ruźvielt mieŭ vialikija ciažkaści z ustupleńniem u Druhuju suśvietnuju vajnu. Antyvajennaje łobi było takim mocnym, što kali b japoncy nie razbambili Perł-Charbar, nieviadoma, jak by ŭsio raźvivałasia.
U kanhresie i senacie nie było bolšaści. Amierykancy nie chacieli vajny, i ja heta razumieju, tamu što taksama nie chaču vajny. Ale jość takija situacyi, kali nielha bolš sastupać. I zrazumieła, što lepš łakalnaja, čym hłabalnaja vajna. Ale na moj pohlad, heta pamyłkovaje mierkavańnie. Kali siońnia nie budzie bolš adekvatnaha adkazu, my damo zialonaje śviatło pucinskamu impieryjalizmu.
— Heta značyć, mahčymy napad na krainy Bałtyi, jak vy niadaŭna pisali?
— Heta budzie prablematyčna, tamu što tut NATA, ale Małdova, Hruzija — tak.
— U Biełarusi ŭžo stajać rasiejskija vojski.
— Dla mianie heta pytańnie, na jakoje ja nie mahu dać vyraznaha adkazu. Zacikaŭlenaja Rasieja ŭ jašče bolšaj inkarparacyi Biełarusi ci joj zručniej mieć vasalnuju dziaržavu? Nie viedaju.
Chutčej za ŭsio, vasalnaja dziaržava na čale z Łukašenkam dla Pucina bolš biaśpiečnaja. Maŭlaŭ, kali što ŭ vas pačniecca, Łukašenka maje svoj KDB, chaj raźbirajecca, heta jaho prablema.
Ja nie vyklučaju, što ideja Pucina — pieratvaryć SND u Jeŭrazijski sajuz, dzie daminujučaj budzie, viadoma, Maskva.
— Chto viedaŭ, što było ŭ dumkach u Hitlera?
— Tak, heta praŭda. Tamu zaraz ja nie ŭ stanie pradbačyć raźvićcio padziej. Kaliści zdavałasia niemahčymym, što Hitler pojdzie na vajnu z cełym śvietam: z Amierykaj, Anhlijaj, Francyjaj i stalinskaj Rasiejaj.
— Ci zmoža dapamahčy Ukrainie ŭzmacnieńnie prysutnaści vojskaŭ NATA na terytoryi JEZ?
— Heta moža stać sihnałam dla Rasiei, što čas spynicca. Praktyčna heta aznačaje poŭnaje pierafarmatavańnie ŭschodniaj palityki JEZ i ZŠA.
Ja pamiataju, što na Zachadzie doŭhi čas uvohule nie vieryli ŭ isnavańnie Ukrainy biez Rasiei. Kali b Barys Jelcyn u Biełaviežskaj puščy nie padpisaŭ z Leanidam Kraŭčukom i Stanisłavam Šuškievičam pahadnieńnie ab raspadzie SSSR, to niezaležnaj Ukrainy mahło nie być. Jašče letam 1991 hoda ŭ Kijevie byŭ Džordž Buš-starejšy i kazaŭ ukraincam, kab tyja nie adłučalisia.
— Ja čuła, što ŭ kancy 1980-ch, u pierałomny momant historyi Polščy, na lidaraŭ «Salidarnaści» taksama akazvali peŭny cisk zachodnija «stratehi».
— U 1988 hodzie na nas cisnuli, kab my pahadzilisia na prajekt ułady biez «Salidarnaści», heta značyć rehistravali jaje jak niejkuju demakratyčnuju arhanizacyju. Ale my na heta nie pahadzilisia.
Užo paśla vybaraŭ Buš cisnuŭ nie na nas, a na Jaruzielskaha, kab jon pahadziŭsia być prezidentam. Była peŭnaja hulnia dla Kramla: maŭlaŭ, situacyja tut nie budzie katastrafičnaj. Pra heta Buš uspaminaje ŭ svaich miemuarach. Ale tady ŭžo byŭ urad Mazavieckaha, my vyjhrali vybary, i kraina stała inšaj. Było zrazumieła, što Polšča budzie dekamunizavanaja.
— U režyma Pucina siońnia niamała łabistaŭ u Jeŭropie, rasiejski aliharchičny biźnies prakraŭsia ŭ mnohija śfiery žyćcia, pieryjadyčna ŭźnikajuć skandały ŭ suviazi z tym, što Rasieja padtrymlivaje tyja ci inšyja palityčnyja siły ŭ JEZ. Jakuju heta niasie pahrozu?
— Vidavočna, što nie takuju, jak Hitler i Stalin, ale pahroza jość. I heta treba ŭmieć dyjahnastavać. Kali nie ŭmieć hetaha rabić, to my nie zmožam lačyć hetuju chvarobu.
Rasiejski impieryjalizm źjaŭlajecca chvarobaj siońniašniaha śvietu. Jość i inšyja chvaroby, ale heta samaja surjoznaja, jakaja moža być śmiarotnaj.
— Niadaŭna vy, «antysaviecki rusafił», napisali artykuł «Hańba Rasiei». Chto vy siońnia: rusafob abo antypucinski rusafił?
— Antypucinski rusafił. Tamu, što ŭ Rasiei ŭ mianie jość šmat siabroŭ, ja lublu ruskuju kulturu, litaraturu, kino, teatr. Tamu ja liču, što ŭ Rasiei jość mahutny demakratyčny patencyjał.
Mnie vielmi škada, što šmat vydatnych ludziej vykazvajecca ŭ padtrymku Pucina. Siarod ich i Pavieł Łunhin, jaki źjaŭlajecca maim znajomym, vydatnym režysioram i vydatnym artystam. Ja hetaha nie razumieju.
Adnak nie mienš vydatnyja ludzi nie padtrymali Pucina. I hetaja niezadavolenaść Rasiei, i tyja 20 tysiač, jakija vyjšli ŭ Maskvie na «Marš miru», było fantastyčna važna.
— Vidavočna, što rasiejskaje hramadstva znachodzicca ŭ šavinistyčnym čadzie.
— Tam amal usie ŭ hetym čadzie. Rasiejcy ŭvieś čas kažuć, što jany z Ukrainaj adno cełaje — Vialikaja Rasieja, Małaja Rasieja. Tamu kali havorka idzie pra reakcyju rasiejcaŭ, to vidavočna, što jana hłyboka nacyjanalistyčnaja, šavinistyčnaja, impieryjalistyčnaja.
Heta vielmi ciažka zrazumieć biełarusu. Tamu što biełarusy nie majuć hiena impieryjalistyčnaha šavinizmu. Heta jak narkotyk, jaki źniščaje mozh. Heta aksijałahičnaja katastrofa: čałaviek rezka pierastaje razumieć, što jość chłuśnia i praŭda, dabro i zło i tolki hladzić, «ci ŭstaŭ moj narod z kaleniaŭ».
Ja heta razumieju, tamu što nieadnarazova bačyŭ toje ž samaje ŭ Polščy. Vielmi ciažka publična supraćstajać takim nacyjanalistyčnym emocyjam, asabliva, kali situacyja nie takaja prostaja.
Kali hladzieć ź pierśpiektyvy rasiejskaha Piatrova abo Ivanova, to Mikita Chruščoŭ u ich zabraŭ Krym, a Uładzimir Pucin viarnuŭ. Inšaja sprava, što ŭ Čačni nichto nie pravodziŭ nijakaha refierendumu. Heta impierskaja palityka, ale prostyja ludzi tak nie dumajuć.
Kaliści jany kazali «kurica nie ptica, Polša nie zahranica». Heta byŭ Pryviślenski kraj, a Puškin napisaŭ u liście Viaziemskamu paśla paŭstańnia 1831 hoda: «Uziali toje, što było našym». A ŭziali jany tady Varšavu.
— Vy byli śviedkam krušeńnia SSSR. Siońniašniaja Rasieja dziejničaje pa tym ža ałharytmie: źniešniaja ahresija, represii ŭnutry krainy i ŭsio padsiłkoŭvajecca naftavymi hrašyma. Jaki prahnoz raźvićcia situacyi ŭ Rasiei?
— Adznaču, što pakul Rasieja jašče aŭtarytarnaja, a nie tatalitarnaja dziaržava. Zaraz tam prysutničaje ejfaryja ad Kryma, ale jak nadoŭha? Na paŭhoda, hod? Potym apyniecca, što ŭsio treba mianiać. Situacyja budzie vielmi ciažkaj, i łozunh «Rasieja biez Pucina» vierniecca.
I heta moža skončycca tym, što Pucina zdymuć, jak Mikitu Chruščova. Mahčyma, budzie Majdan na Krasnaj płoščy ŭ Maskvie. Usio mahčyma. Ale ja pa-raniejšamu raźličvaju, što Raskia skinie ź siabie pucinska-hebešny pancyr.
I tady, darečy, heta adkryvaje mahčymaści dla Biełarusi, ale na hety šaniec treba pracavać užo siońnia. Vam treba pieravieści na biełaruskuju movu dva ese polskaha piśmieńnika Andžeja Kijeŭskaha. Jašče ŭ 1978 hodzie jon pisaŭ, što Polšča budzie volnaj. Pračytajcie, my abaviazkova sustreniemsia i pahavorym pra heta.
— A čamu Zachadu nikoli nie była cikavaja Biełaruś? Pucin voś dobra razumieje stratehičnuju važnaść našaj krainy.
— Z punktu hledžańnia zachodnich stratehaŭ, heta Rasieja. Dla ich i Polšča źjaŭlałasia «siezonnaj dziaržavaj», tamu što na praciahu 123 hadoŭ Polščy nie było.
— Heta značyć, na dapamohu Zachadu nam raźličvać nie varta?
— U dadzieny momant nie varta. Nielha čakać, što ZŠA, Indaniezija, Novaja Ziełandyja i ŭvieś śviet buduć zajmacca Biełaruśsiu. Ni amierykancy, ni palaki, ni niemcy nie zrynuć Łukašenku, kali hetaha nie zrobiać biełarusy.
— Nie treba zrynać. Chaj Zachad pierastanie jamu dapamahać šlacham biaskoncych pierazahruzak i «dyjałohaŭ» i ŭviadzie realnyja sankcyi.
— U Polščy nichto nie siabruje z Łukašenkam. Kantakty ź im zamarožanyja. Nas naadvarot krytykujuć, što my pravodzim dosyć ahresiŭnuju palityku da biełaruskaha režymu. Była sproba pierazahruzki, ale jaje źniščyŭ sam Łukašenka.
Nataša, heta niebiaśpiečnaje mierkavańnie ŭsich dysidentaŭ — jany lubiać šukać adkaznych za svaje parazy za miažoj. U Polščy było toje ž samaje — Zachad nie dapamoh «Salidarnaści». A jak joj treba było dapamahčy? Chiba jany pavinny byli dasłać siudy samaloty i tanki?
— Havorka nie pra tanki. Heta značyć, vy nie asudžajecie Čerčyla i Ruźvielta, jakija pahadzilisia z akupacyjaj Polščy režymam Stalina?
— Tak, my, palaki, uśviedamlajem, što ŭ Jałcie nam strymana zdradzili. Ale było b naiŭna čakać, što Čerčyl abo Ruźvielt u 1945 hodzie pojduć na vajnu sa Stalinam.
A ci nie zrabili my za 20 hadoŭ da hetaha toje ž samaje z Ukrainaj i Biełaruśsiu? Bo kali my padpisali z balšavikami Ryžski mir i padzialili Biełaruś i Ukrainu, my kiravalisia svaim intaresami. Piłsudski byŭ hetym niezadavoleny, ale jon ličyŭ, što nie moža ryzykavać isnavańniem polskaj dziaržavy, viernutaj cudam paśla troch hadoŭ vajny z balšavikami.
Jakuju treba zrabić z hetaha vysnovu? Kali ja byŭ u apazicyi, ja zaŭsiody viedaŭ: Zachad nam nie dapamoža. Ale možna prydumać takuju stratehiju, kab u patrebny momant mieć niejkija struktury, idei i siły. My tak i zrabili ŭ 1989 hodzie. I na moj pohlad, biełaruskaja apazicyja pavinna rychtavacca da takoha momantu. Bo Łukašenka nie viečny, i ŭ rešcie rešt nastupić momant, kali jaho nie stanie.
— Ci pieramahła b «Salidarnaść» u 1989 hodzie, kali b Saviecki Sajuz nie byŭ na miažy raspadu? Siońnia jość niebiaśpieka, što ŭ vypadku narodnych pratestaŭ u Biełarusi na dapamohu Łukašenki mohuć kinuć rasiejskija vojski.
— Tamu treba mieć takuju stratehiju, kab rasiejcam było bolš vyhadna pryniać pieramieny ŭ Biełarusi. U siabie ŭ Polščy my taksama chadzili pa vielmi tonkim lodzie. Uspomnicie, što heta było paśla Karabacha, što adbyvałasia ŭ Tbilisi. My nie viedali, što budzie dalej.
Kali ŭ nas užo byŭ novy ŭrad, pačalisia chvalavańni ŭ krainach Bałtyi. Tamu my pavinny byli być vielmi aściarožnymi, i ludzi krytykavali nas i Mazavieckaha za hetuju aściarožnaść. Ale ja dumaju, što jon mieŭ racyju. My zaŭsiody ŭ takich situacyjach kazali sabie, što «Mazurku Dambroŭskaha» možna ihrać na roznych instrumientach: na pijanina, na skrypcy…
U budučyni vam usio roŭna treba budzie znachodzić ahulnuju movu i z Zachadam, i z Rasiejaj. Mnie zdajecca, što siońnia dla Biełarusi heta samaje aptymalnaje.
Biełarusy — spakojny talerantny narod, jaki nikoli nie čyniŭ nijakich etničnych pahromaŭ i čystak. Polskija piśmieńniki navat nazyvali vašu krainu «Dabraruśsiu».
— Siońnia na fonie kanfliktu Rasiei z Ukrainaj u niekatorych jeŭrapiejskich palitykaŭ znoŭ źjavilisia iluzii nakont biełaruskaha dyktatara. Hučać zdahadki, što «navat Łukašenka sprabuje syści ad rasiejskaha ŭpłyvu».
— Ale jon ža skazaŭ, što vystupaje za cełasnaść i suprać fiederalizacyi Ukrainy, a taksama zajaviŭ, što ź Biełarusi rasiejskija vojski nie ŭvojduć va Ukrainu.
— Heta ŭsio hulni i bałbatnia. Łukašenka raźmiaściŭ na terytoryi rasiejskija vojski. Kamu vy vierycie?
— Ja jamu nie vieru, ale kali my havorym pra peŭnuju hulniu, to takija zajavy nievyhodnyja dla Kramla. Viadoma, Łukašenka hulaje. Jon choča pakazać Zachadu, što nie chavaje stasunkaŭ z «banderaŭcami»: razmaŭlaje i ź imi, i z Siarhiejem Łaŭrovym.
— 20 hadoŭ Łukašenka byŭ maryjanietkaj Kramla, paplečniki źbiehłaha Janukoviča znajšli prytułak, u tym liku, i na terytoryi Biełarusi. Ale nasupierak łohicy i zdarovamu sensu, ukrainskija ŭłady sprabujuć siońnia zrabić jaho pasiarednikam u kanflikcie z Rasiejaj.
— Na dadzieny momant jany chodziać pa vielmi tonkim lodzie. Jany pavinny paźbiahać lišniaj ryzyki. Heta ničoha nie značyć. Kali ŭsio budzie dobra, paśla vybaraŭ stasunki źmieniacca.
A navošta polski ŭrad razmaŭlaŭ z Janukovičam? Zaraz pytajucca ŭ Sikorskaha, čamu jon jeździŭ da Łukašenki? A što rabiła Hrybaŭskajte? Krainy ŭ hetym rehijonie maleńkija i zapałochanyja. I im zdajecca, što takija chitryja hulni mohuć im dapamahčy.
Na Donalda Tuska da hetaha času napadajuć za toje, što jon pajšoŭ na pierazahruzku z Pucinym. Polšča mieła reputacyju samoj rusafobskaj krainy ŭ Jeŭropie, tamu treba było źmianić heta mierkavańnie i stać pasłom dobraj voli.
— A, moža być, treba być pryncypovymi i žorstkimi z takimi jak Pucin i Łukašenka, kab jany nie raśpierazalisia ŭ budučyni?
— Pryncypy jość. Sprava ŭ inšym. Naprykład, u kodeksie jeŭrapiejcaŭ jość razumieńnie, što žančyn nielha bić. Ale dla Pucina ŭ źbićci žančyn niama ničoha drennaha. I jeŭrapiejcy hetaha nie razumiejuć. Heta jak z Hitleram — jany nie razumieli, jak jon dumaje.
Tak i Pucinym. Ja nie mahu jamu vieryć. Ja zaŭvažyŭ, što Pucin nie hladzić u vočy i chłusić, jak na duchu, nie skazaŭšy ni słova praŭdy. «Amierykanskija instruktary», «banderaŭcy, jakija atakujuć prychilnikaŭ fiederalizacyi ŭ Łuhansku», «byli pačutyja razmovy pa-anhlijsku», «bajeviki, jakija treniravalisia ŭ Litvie i Polščy» — heta ŭsio słovy Pucina.
Tam byccam by razburanaja kancepcyja praŭdy, niama razumieńnia, što praŭda — heta zhoda z realnaściu. Heta novaja situacyja, i my pavinny navučycca jaje razumieć. Ale heta vielmi ciažka, kali ty žyvieš u demakratyčnaj krainie.
Ja pa adukacyi historyk, humanitaryj, lublu dyskutavać i razmaŭlać, mahu šmat čamu navučyć. Ale kali apynuŭsia ŭ turmie, ja viedaŭ, što jany mianie pasadzili nie dla taho, kab pahavaryć, a kab złavić na słovie, skampramietavać i źniščyć. Tamu nie kazaŭ ni słova.
Jak kaža moj siabra: «Z hebešnikam treba, jak z prastytutkaj — nijakich razmovaŭ».
— Vydatny pryncyp. U traŭni vy budziecie śviatkavać 25-hodździe «Gazety Wyborczej». Zvyčajna da takich dat padvodziać vyniki. Ci padviali vy ŭžo svaje?
— Niejkija tak. Ja napišu na hetuju temu. Pa skančeńni 25 hadoŭ my ŭtrymali svoj status, my źjaŭlajemsia najvažniejšaj placoŭkaj mierkavańniaŭ nie tolki ŭ Polščy, ale i va Uschodniaj Jeŭropie. My źjaŭlajemsia nie tolki hazietaj, ale i instytutam demakratyi. Biez «Wyborczej» demakratyja i Polšča byli b horš.
— Vy bolš za 20 hadoŭ byli ŭ apazicyi, u sumie piać hadoŭ praviali ŭ turmie, potym stali stvarać takuju hazietu. Adkul biarucca siły?
— (śmiajecca) Heta pytańnie da Pucina. Kali ja byŭ na jaho pres-kanfierencyi ŭ Sočy, tam ža siadzieła rasiejski palitołah Naračnickaja. Zadavalisia roznyja pytańni. Ja ŭ jaho spytaŭ pra Chadarkoŭskaha, a Naračnickaja: adkul vy bieracie siły, kab tak pavodzić siabie?
Praca ŭ «Gazecie Wyborczej» — heta nie katavańni i turma. Ja hetuju pracu vielmi lublu i liču jaje karysnaj. My robim hazietu, dziakujučy jakoj ludzi stanoviacca bolš razumnymi, ćviarozymi, śviadomymi, myślačymi i demakratyčnymi. Heta dobraja praca.
— Heta značyć, ad sindroma dysydenta nie pakutvali?
— Ja zaraz pra heta šmat dumaju, čytaju Uładzimira Bukoŭskaha. Heta, praŭda, vialikaja prablema. Voś Haharyn piŭ harełku, a potym palacieŭ u kosmas i ŭsio — narmalnaha žyćcia bolš nie było. A ŭ mianie było narmalnaje žyćcio(śmiajecca).
— Źbihnieŭ Bujak niadaŭna ŭ razmovie sa mnoj uspaminaŭ: Michnik pisaŭ tak, što ŭsie biehli ranicaj u kijoski kuplać hazietu.
— Heta była niečuvanaja pryhoda! My ŭpieršyniu pierajšli ad kamunistyčnaj dyktatury da demakratyi mirnym sposabam. Heta byŭ ekśpierymient u suśvietnym maštabie. Byŭ vielmi zachaplalna cikavy čas.
Ja viedaŭ, što ŭsio možna lohka zavalić, viedaŭ, nakolki krochkaja pryroda demakratyčnaha ładu, tamu što demakratyja dla ŭsich, u tym liku i dla vorahaŭ. Ale da kanfrantacyj nie dajšło. U Rasiei, Ukrainie, Biełarusi demakratyja była złamanaja, a ŭ Polščy nie.
— Čamu vy nie stali palitykam?
— Potomu, potomu, čto my piłoty, Niebo — naš, niebo — naš rodimyj dom. Piervym diełom, piervym diełom — samolety. - Nu a dievuški? — A dievuški potom!
Ja nikoli nie chacieŭ być palitykam. Ja byŭ nie palitykam, a sałdatam padčas vajny. Biareš šyniel i idzieš na front.
Raniej ja anhažavaŭsia ŭ palityku, tamu što situacyja nie dazvalała mnie być svabodnym intelektuałam: cenzura, chłuśnia i hetak dalej. Tak, ja byŭ u kiraŭnictvie «Salidarnaści», ale zaŭsiody viedaŭ, što kali pryjduć inšyja časy, pierastanu być palitykam. Tolki adnojčy ja dva hady byŭ u parłamiencie — ź mianie chapiła.
— Tak lahčej zastacca samim saboj?
— Viadoma. U palitycy treba hulać, a ja hetaha nie lublu i nie ŭmieju rabić.
