Fota BiełaPAN.
16 vieraśnia ŭ tvorčaj prastory CECH u Minsku prajšła sustreča ź biełaruskaj piśmieńnicaj Śviatłanaj Aleksijevič.
Mierapryjemstva było arhanizavanaje pry dapamozie Pasolstva Hiermanii ŭ Minsku i Instytuta imia Hiote. Padčas sustrečy piśmieńnica raspaviała pra svajo adčuvańnie sučasnaha čałavieka i čałavieka minułaha, i taksama — pra svajo pradčuvańnie novaj vialikaj vajny.
Učora ja paŭhadziny płakała
«Učora ja uvajšła ŭ Internet i paŭhadziny płakała, pabačyŭšy rolik, dzie pa ŭkrainskich vioskach idzie kałona, jakaja viazie zahinułych sałdat. Paŭsiul ludzi sustrakali jaho, stojačy na kaleniach — hetyja hruznyja savieckija ludzi: vialikija mužyki, pa jakich vidać, što jany pjuć, žančyny, pa jakich vidać, što jany ciahnuć usio na sabie, dzieci… I ja hladzieła na hetaje, hladzieła na hetyja tvary i padumała, što nie, čyrvony čałaviek jašče nie syšoŭ. Raźvitańnie ź im budzie vielmi doŭhim».
Pradčuvańnie vajny
«Adzin italjanski restaratar vyviesiŭ abjavu «Ruskich nie absłuhoŭvajem». Heta dobraja mietafara. Sieńnia śviet znoŭ pačynaje bajacca: što tam ŭ hetaj jamie, u hetaj biezdani, jakaja maje jadziernuju zbroju, šalonyja hieapalityčnyja idei i nie vałodaje paniaćciami ab mižnarodnym pravie?
Ja, nasamreč, žyvu z pačućciem parazy
Ramantyka 90-ch, pačućcie, što chutka pačniecca novaje dziŭnaje žyćcio – adkul my heta ŭziali? My nie viedali śvietu, nie viedali ničoha ab ludziach… I ŭsio adbyłosia nie tak, jak my ŭjaŭlali. Ja była ŭ Maskvie i adčuła mocnaje ŭzrušeńnie. Razumnyja intelektuały, piśmieńniki padzialajuć hetuju nianaviść, patryjatyčny čad… Heta strašna. Naohuł, mnie zdajecca, čytač na Zachadzie choča zrazumieć. A tut ja časta čuju, što maja tvorčaść prynižaje i abražaje Rasiju. Jak kazaŭ Limonaŭ: «U nas była vialikaja epocha!» Ale ž maje knihi absalutna ab inšym. U nas była kryvavaja epocha. My vyjšli z hetaj kryvi, vyleźli ź jamy. I my, napeŭna, usie jašče chvoryja.
Uvohule, mnie zdajecca, budzie vialikaja vajna. Ja dumaju, što impieryja jašče nie syšła.
I asabista ŭ mianie vielmi tryvožnaje adčuvańnie, što biez kryvi jana nie sydzie. Toje, što vajna budzie va Ukrainie, — heta niesumnienna. I toje pieramirje, pra jakoje damovilisia ŭ Minsku, — jano nienadoŭha».
Čałaviek Sprabujučy
«My jašče nie sučasnaje hramadstva. Zaraz idzie taki vulharny pieryjad, kali sfarmavaŭsia tolki Čałaviek Sprabujučy. Jon sprabuje šmat rečaŭ, jakich nie mieŭ i nie viedaŭ. Jeździć pa śviecie, kaštuje novyja krainy, uražańni, stravy. Kab hetaje pieražyć i pryjści da peŭnych kulturnych kaštoŭnaściej, patrebien čas. Ale siońnia našyja damy mnie padabajucca bolš, čym psichałohija našych ludziej».
Nie skazać praŭdu, a zrazumieć jaje
«Praŭda ŭ kožnaha svaja. Čałaviek prosta daje mnie svaju viersiju. U svajoj tvorčaści ja chaču zrabić partret mienavita hetych ludziej, z hetaha pieryjadu. Stvaryć vobraz času. A skazać absalutnuju praŭdu niemahčyma, jaje možna tolki zrazumieć».
Kachańnie dajecca čałavieku, kab nie tak strašna było pamirać
«Ciapier ja pišu knihu pra kachańnie. I kali ja razmaŭlaju ź ludźmi pra kachańnie, mnie nie cikava, jak i dzie jany žyvuć. Mnie cikava, ci viadomyja im hetyja dryžyki, trapiatańnie tajamnicy. Bo kachańnie — heta tajamnica. Pryčym, niama roźnicy, ščaślivaje kachańnie ci niaščasnaje. Hałoŭnaje, kab jano było. Bo ja liču, što kachańnie dajecca čałavieku, kab nie tak strašna było pamirać. U mianie, darečy, daŭno była dumka napisać takuju knihu, ale raniej ludzi byli nastolki zadušanyja hetymi Idejami, što kachańnie, atrymlivałasia, było nie hałoŭnaj padziejaj u žyćci. Ale ž my narodžany nie dla taho, kab zhareć pad Danieckam u tanku. Usie ž dla čahości inšaha. I siońnia ź ludźmi ŭžo možna razmaŭlać pra kachańnie, i sieńnia ź imi na hetuju temu hutaryć cikaviej».
Va Ukrainie siońnia adbyvajecca niešta hałoŭnaje dla ŭsich nas
«Ukraina siońnia — prykład dla ŭsich nas. Ich žadańnie raźvitacca ź minułym kančatkova — vartaje pavahi. U nas isnuje takaja nieabudžanaść u ludziej. A tam, va Ukrainie, była ŭzrušanaść. Jany pračnulisia nibyta. Va Ukrainie siońnia adbyvajecca štości hałoŭnaje dla ŭsich nas, hałoŭny adkaz na niejkija pytańni, na jakija ŭ nas nie chapała sił, ni intelektualnych, ni narodnych. A jany heta zrabili, chacia im doraha heta abyšłosia, jany heta zrabili».
Ja chvareju za biełaruskuju movu
20 hadoŭ mnie zadajuć adno i toje ž pytańnie… Ja vielmi chvareju za biełaruskuju movu i kulturu i vielmi chacieła, kab heta była asobnaja niezaležnaja kraina i kab jana acaleła ŭ hetym žachu, jaki nasoŭvajecca, i my ničoha nie možam zrabić.
Ale ja naradziłasia ŭ toj čas, kali była hetaja ŭtopija, ja išła za joju, i ŭtopija razmaŭlała na rasijskaj movie. Zrabić toje, što ja zrabiła, na biełaruskaj movie było niemahčyma. Ja zajmałasia cełym ahromistym savieckim śvietam.
Intelektuałaŭ u nas niama
«My biarem słovy z Zachadu, i nam zdajecca, što jany napoŭnienyja sensam, naprykład, «intelektuały»…
Chacieła b ja pabačyć hetych paŭtara intelektuała, što my majem. Nasamreč, ich u nas niama, nam prosta chočacca pieraapranucca ŭ hetaje adzieńnie. U nas jość nievialiki słoj intelihiencyi.
Heta zachoŭvaje kulturny słoj našaha žyćcia. Ja kažu ab viaskovaj intelihiencyi, sapraŭdnych śviatarach… Našuju nacyjanalnuju samasvdomaść utrymlivaje nie stolki moładź, jakaja zajmajecca niejkimi tam «bradžeńniami». Usio ŭtrymlivaje hety tonki słoj ludziej, jakija pracujuć za kapiejki».
Čałavieka ŭ sabie treba vartavać
«Z majho vopytu, ja mahu skazać, što samaje składanaje — zastacca čałaviekam. Nie puścić u siabie źviera.
Jak vydatna skazaŭ rasijski śviatar Kurajeŭ: kali dazvolić čałavieku pabyć śvińnioj, to šmat chto zachoča joju pabyć. Čałavieka ŭ sabie treba vartavać. Moža, uvohule, heta i jość našaja hałoŭnaja sprava. Bo saśliznuć u niejki inšy stan – nadzvyčaj prosta».
