Jość u revalucyi pačatak, niama ŭ revalucyi kanca — hetuju tezu možna prymianić da ramontu, daskanałaści i da reform sistemy adukacyi ŭ našaj krainie. Niahledziačy na niaradasnyja vyniki centralizavanaha testavańnia, ministr adukacyi nie padzialaje piesimizmu vykładčykaŭ VNU i «U Biełarusi pakul niama padstaŭ havaryć pra źnižeńnie jakaści adukacyi», — zajaviŭ Siarhiej Maskievič na kanfierencyi piedahahičnych rabotnikaŭ Mahiloŭskaj vobłaści.
Razam z tym, vyniki CT, naprykład, u Homielskim univiersitecie imia Skaryny śviedčać: peŭna, «štości nie tak». Amal pałova abituryjentaŭ, jakija zdavali fiziku, nie nabrała i 15 bałaŭ. Tolki šaściora abituryjentaŭ atrymali na CT 91—100 bałaŭ. Padobnyja vyniki — i pa matematycy: 45,7% abituryjentaŭ nabrali ad 0 da 14 bałaŭ, i tolki dva čałavieki nabrali 91—100 bałaŭ.
Takija vyniki niekatoryja vykładčyki VNU źviazvajuć z tym, što nie pracuje, maŭlaŭ, siaredniaja škoła, adkul va ŭniviersitety prychodziać takija nievuki. Nastaŭniki, u svaju čarhu, narakajuć na nizkija zarobki i vysokija, časam niedarečnyja, patrabavańni, źviazanyja z papiarovaj pracaj, dzieci — na toje, što šmat zadajuć, niasmačna kormiać i naohuł. Baćki — na niepamiernyja zbory hrošaj na «patreby škoły», i nie tolki.
«Nacyjanalnaja sistema adukacyi raźvivajecca dynamična»
«Štości nie tak» ź sistemaj, dakładna. Zaŭvažna heta nie tolki źnizu, ale i źvierchu: u vieraśni była stvorana rabočaja hrupa ŭrada «dla ažyćciaŭleńnia kompleksnaha analizu sistemy adukacyi». Uznačaliŭ strukturu vicepremjer Anatol Tozik. U skład rabočaj hrupy ŭvajšli navukoŭcy, praktyki, kiraŭniki ŭstanoŭ adukacyi, miascovych orhanaŭ kiravańnia.
Pry stvareńni rabočaj hrupy vicepremjer aptymistyčna zajaviŭ, što «nacyjanalnaja sistema adukacyi raźvivajecca dynamična, zabiaśpiečvajecca dastupnaść i jakaść adukacyi, raście jaje aŭtarytet siarod hramadzian krainy».
Čynoŭnik dadaŭ, što treba z udziełam hramadskaści, piedahahičnych kalektyvaŭ i baćkoŭ pravieści kompleksnaje daśledavańnie adukacyjnaj sistemy, kab vyjavić prablemnyja pytańni.
Adkazvajučy na zaklik Anatola Tozika, my apytali hramadskaść — a mienavita baćkoŭ školnikaŭ, kab ad uskosnych udzielnikaŭ navučalnaha pracesu daviedacca pra prablemy adukacyjnaj sistemy.
Sprava va ŭmieńni vučycca
Dačka mieniedžara Juneli Salnikavaj vučycca ŭ čaćviortym kłasie siaredniaj škoły. Marusia nie naviedvała dziciačy sadok, tamu baćki turbavalisia adnosna sacyjalizacyi ŭ škole: ci atrymajecca naładzić kantakt z adnakłaśnikami, ci budzie słuchacca nastaŭnicu? Ale adaptacyja da škoły prajšła ŭdała dziakujučy tamu, što kłas na toj čas byŭ nievialiki —kala 15 čałaviek i nastaŭnica mieła kreatyŭny, sučasny padychod. Maci ličyć, što pobytavyja pytańni škoła zadavalniaje, dy i patrabavańni ŭ baćkoŭ ścipłyja. Plusam žančyna ličyć toje, što škoła małaja — kala 400 vučniaŭ, «usie adzin adnaho viedajuć i hatovyja vyrašać pytańni biez kanfliktaŭ».
Pryncypovaja reč dla baćkoŭ čaćviortakłaśnicy — heta nieabchodnaść pavažlivaha staŭleńnia nastaŭnikaŭ da dzicia.
«Marusia maje niaŭrymślivy charaktar i abvostranaje pačućcio abarony svaich pravoŭ, ale da hetaha času ŭsie spahnańni atrymlivaje tolki ŭ dziońnik. To bok nastaŭniki trymajucca prafiesijna i nie dazvalajuć sabie pazaškolnych mietadaŭ vychavańnia», —padkreślivaje Junela Salnikava.
Ciapier, na pačatku novaha navučalnaha hoda, asnoŭnyja turboty baćkoŭ — padtrymka matyvacyi dački da vučoby. «Kali dzieci spažyvajuć infarmacyju z sotni roznych krynic, škoła źjaŭlajecca daloka nie pryjarytetnaj z hetych krynic. Sučasnyja dzietki, davoli prasunutyja i razumnyja, vymahajuć novych padychodaŭ i indyvidualnych zadańniaŭ. Da prykładu, z chatnimi zadańniami Marusia spraŭlajecca za paŭhadziny (razam z napisańniem u čarnavik i pravierkaj z boku darosłych), takim čynam vydatkoŭvajučy zusim nievialikuju častku svajoj enierhii i zdolnaściaŭ na škołu. Škole, jak zrešty i ŭsioj adukacyjnaj sistemie, varta raźvivać i ŭskładniać svaje prahramy, kab adpaviadać uzroŭniu siońniašnich vunderkindaŭ, jakija adnaznačna bolš razumnyja i zdolnyja za svaich baćkoŭ», — upeŭnienaja surazmoŭca. Pa jaje mierkavańni, spraščać ci ŭskładniać biełaruskija prahramy nie treba — varta raźvivać ich, adaptavać pad vykliki i patreby času i źmianiać sam padychod, bo sprava ž nie ŭ kolkaści viedaŭ, a va ŭmieńni vučycca i aryjentavacca ŭ sistemie viedaŭ.
Vykarystoŭvajuć nastaŭnikaŭ
U jurysta Leanida Sudalenki — čaćviora dziaciej, usie chłopcy. Dva starejšyja — darosłyja. Samy mienšy — daškolnik. Adzin syn naviedvaje siaredniuju škołu, dziaviaty kłas. Hałoŭnaj prablemaj sučasnaj škoły Leanid Sudalenka ličyć biaskoncyja reformy. A jašče adnoj prablemaj nazyvaje vykarystańnie školnych nastaŭnikaŭ u palityčnych metach. «Viasnoj padčas miascovaj vybarčaj kampanii ja pryjšoŭ u kabiniet dyrektara škoły pa jaje zaprašeńni, i ŭbačyŭ stosy drukavanaj pradukcyi na temu vybaraŭ, jakija rupliva pa stopkach raskładvali nastaŭniki. Dy i ŭ čas vybaraŭ mienavita nastaŭniki masava pracujuć va ŭčastkovych kamisijach», — zaznačyŭ juryst.
Zmahajucca za lepšy kabiniet
Małodšy syn barda Andrusia Mielnikava chodzić u vośmy kłas. Pretenzii baćki — na vymahańnie hrošaj z baćkoŭ na ŭsialakija zmahańni pamiž nastaŭnikami: u kaho kabiniet lepšy. «Kali b nieabchodnaść — adna sprava, ale tut reč mienavita va ŭnutranym zmahańni pamiž nastaŭnikami, kab atrymać premiju za lepšy kabiniet i hetak dalej», — ličyć muzyka.
Jon sam pracavaŭ niekali ŭ toj ža škole, dzie zaraz vučycca syn, i zaŭvažaje, što ŭzrovień viedaŭ vučniaŭ źnižajecca.
«Bo apošnija dvatry hady tam asnoŭnaje pytańnie nie vučoba, a pastajanny ŭdzieł dziaciej u niejkich spabornictvach, viktarynach, konkursach —pradstaŭlać škoły na roznych mierapryjemstvach. I heta idzie nie ad škoły, a ad adździełaŭ adukacyi. Mohuć zahaniać dziaciej na niejkija spartyŭnyja spabornictvy ŭ jakaści hledačoŭ, i heta — nie na karyść navučalnaha pracesu, kaniečnie», —razvažaje Andruś Mielnikaŭ.
Chatniaja adukacyja
Žychar Homiela Marjan Hołub, baćka čatyroch dziaciej, naohuł vyrašyŭ dać svaim dzieciam adukacyju doma. Chatniaje navučańnie (aficyjna nazyvajecca «navučańnie pa indyvidualnym płanie») atrymlivajuć dvoje jaho starejšych synoŭ vaśmihadovy Anton i siamihadovy Maksim. Takaja forma navučańnia prapisana ŭ zakanadaŭstvie. Dzieci prychodziać u škołu ŭ kancy čverci na kantrolnyja raboty pa kožnym pradmiecie. Chatniaj adukacyjaj zvyčajna zajmajucca baćki, ale ŭ vypadku z Maksimam i Antonam ź dziećmi pracuje piedahoh, jaki prychodzić raz na tydzień i try hadziny zajmajecca z dvuma dziećmi. Chatniaje zadańnie dajecca na tydzień. «Aproč taho, u nas niama prablem z čytańniem,časta naviedvajem biblijateku. Chłopčyki naviedvajuć spartyŭnyja siekcyi, hurtki pa malavańni i muzycy. Nas vielmi zadavalniaje, što pry takoj formie adukacyi ŭ dziaciej šmat volnaha času, tamu jany mohuć naviedvać šmat hurtkoŭ. Varta dadać, što maładomu baćku nie treba chadzić na pracu z 9 da 17 štodzień, i tamu jon moža bolš zajmacca sa svaimi dziećmi.
Marjan pieraličvaje minusy sučasnaj škoły: adsutnaść indyvidualnaha padychodu, destrukcyja tvorčych zdolnaściaŭ, tranślacyja niezrazumiełych kaštoŭnaściaŭ, acenačnaja sistema jak hibielnaja i marnaja trata času.
«Na žal, my ŭ najbližejšych škołach nie znajšli takoha, što adpaviadała b našym patrabavańniam», — tłumačyć baćka.
Pa jaho słovach, kali razabrać štochvilinna, na što tracicca dziciom čas u škole, to akažacca, što bolšaść času sychodzić u nikudy.
Razam z tym, pieravažnaja bolšaść žycharoŭ Homiela, jakija majuć dziaciej-školnikaŭ, chodzić i jeździć na pracu, i tamu mała chto moža dazvolić sabie raskošu pieravieści dzicia na chatniaje navučańnie ci naniać jamu niańku. Časam praz zahružanaść baćkoŭ na pracy atrymlivajecca tak, što dzieci samotna siadziać doma paśla škoły da poźniaj nočy. U roli nianiek i vychavacielek vystupajuć noŭtbuki, smartfony i inšyja padarunki (ci trajanskija koni?) techničnaha prahresu.
Aniekdot nie ŭ temu
«Jak ty dumaješ, što było b samym składanym patłumačyć čałavieku, jaki trapiŭ by da nas na mašynie času z 1950 hoda?» —«Toje, što ŭ mianie ŭ kišeni lažyć maleńki aparat, jaki maje dostup da luboj infarmacyi ŭ śviecie, a ja praz toj aparat hladžu zdymki kocikaŭ ci spračajusia ź nieznajomymi ludźmi».
