13 kastryčnika ŭ minskim kinateatry «Kastryčnik» adbyłasia premjera filma Alaksandry Butar «Biełyja rosy. Viartańnie». Tryccać hadoŭ tamu karcinu pahladzieła bolš za 36 miljonaŭ čałaviek. A što ciapier aznačaje vychad filma dla pastajanna kryzisnaj nacyjanalnaj kinastudyi «Biełaruśfilm»?
Jość na što raŭniacca
Dla režysiorskaha debiutu Alaksandry Butar byŭ abrany praciah adnaho z samych papularnych filmaŭ biełaruskaha kiniematohrafa. Niejmaviernaja siońnia dla pradukcyi «Biełaruśfilma» aŭdytoryja ŭ 36,1 młn čałaviek na prastorach SSSR nie prosta pahladzieła film u kinateatrach — čytačy papularnaha ŭ toj čas časopisa «Saviecki ekran» nazvali «Biełyja rosy» lepšaj kamiedyjaj hoda! Navat siońnia ŭ šmatlikich darosłych ludziej mienavita «Biełyja rosy» u pieršuju čarhu asacyjujucca ź biełaruskaj kinapradukcyjaj. Heta vielmi dobra dla novaha filma,bo dazvalaje dałučycca da brenda i harantuje dadatkovuju ŭvahu. Ź inšaha boku — heta vialiki vyklik, bo ad stužki čakajuć peŭnaj pierajemnaści, praciahu tradycyj i pa značnaści abaviazkova buduć paraŭnoŭvać sa zvyšpaśpiachovym filmam-papiarednikam.
Viadoma, kolkasnaha paraŭnańnia nie atrymajecca — film čakaje prakat tolki ŭ Minsku, abłasnych centrach Biełarusi, Maskvie i Vilni (bo hałoŭnuju rolu vykonvaje litoŭski akcior Juozas Budrajcis). Zrešty, dla pradukcyi «Biełaruśfilma» siońnia možna ličyć dasiahnieńniem pakazy navat u samoj Biełarusi — prakatčyki zvyčajna niepatryjatyčna spasyłajucca na niepapularnaść ajčynnych filmaŭ, i stužki zastajucca pylicca na palicach.
Ale karcinie «Biełyja rosy. Viartańnie» taki los sapraŭdy nie pahražaje — premjerny pakaz u «Kastryčniku» byŭ anšłahavym, a kvitki na nastupnyja sieansy branirujuć užo za niekalki dzion da pakazu. Zrešty, śpiašacca z aptymistyčnymi prakatnymi prahnozami nie varta: z samim filmam usio nie tak adnaznačna.
Što zastałosia ad pierajemnaści?
Stvaralniki filma pastajanna nahadvajuć, što heta — nie remiejk pracy Ihara Dabralubava, a jaje praciah. Adnak z ułasna pierajemnaściu ŭ filma vielmi tuha. Asnoŭny momant — heta ŭdzieł u zdymkach Mikałaja Karačancava, jaki ŭsio jašče hraje Vasila Chodasa, pastarełaha na 30 hadoŭ.
Pryčym «Biełyja rosy. Viartańnie» stali pieršym filmam, dzie Karačancaŭ źniaŭsia paśla amal dziesiacihadovaha pierapynku — akcior adnaŭlaŭsia paśla surjoznaj aŭtamabilnaj avaryi. Stvaralniki filma navat arhanizavali pryjezd Karačancava na minskuju premjeru, choć dla hetaha (miarkujučy pa słovach na premjery) im spatrebiłasia dapamoha cełaha žanočaha manastyra pa dohladzie za akcioram. Miž tym, faktyčna ŭdzieł Karačancava ŭ filmie abmiažoŭvajecca finalnym epizodam u niekalki dziasiatkaŭ siekund, dzie jon pramaŭlaje adnu frazu — «Ja viarnuŭsia» (pa siužecie Vasil Chodas ŭsie hetyja hady pravioŭ niedzie na zarobkach). Simvaličnaje značeńnie ŭsiaho hetaha biezumoŭna vielmi i vielmi vialikaje — asabliva dla tych hledačoŭ, jakija pamiatajuć i lubiać Karačancava (na premjernym pakazie jaho cichi ŭvachod u zału ŭ supravadžeńni žonki i miedsiastry vyklikaŭ škvał apładysmientaŭ, zahłušyŭšy havorku viadučaha). I z maralnaha punktu hledžańnia stvaralniki filma, jakija dali Karačancavu mahčymaść skazać ź vialikaha ekrana «Ja viarnuŭsia», vyhladajuć prosta vydatna.
Adnak dla filma minimalny epizod z Karačancavym zastajecca tolki simvaličnym i na jakaść kinakarciny asabliva nie ŭpłyvaje.
Bolš nikoha ź pieršaha filma na ekranie hledačy nie ŭbačać. Adnak zastavałasia jašče nadzieja na scenarysta, jaki pracavaŭ i nad pieršym filmam, — Alaksieja Dudarava (jon, darečy, na premjery adziny razmaŭlaŭ na biełaruskaj movie, u adroźnieńnie ad papiarednich vystupoŭcaŭ — ministra kultury Barysa Śviatłova i kiraŭnika «Biełaruśfilma» Aleha Silvanoviča, — čym taksama sarvaŭ apładysmienty). Adnak, na žal, varta pryznać, što scenar (dzie Dudaraŭ, zrešty, tolki saaŭtar z režysioram Butar) — heta samaja słabaja častka filma. Navat kali nie ŭdavacca ŭ detali i nie šukać kinalapy, niestykoŭki i prosta dziŭnyja miescy, to ŭ vočy kidajucca zusim pryciahnutyja za vušy try hałoŭnyja momanty — zaviazka, raźvićcio siužetu i kulminacyja.
Ukłaści ŭsie hrošy ŭ chmaračosy z hatelami ŭ biełaruskim lesie
Ź pieršych ža siekund filma hledačoŭ sustrakaje prezientacyjny rolik budaŭnikoŭ, jakija źbirajucca pasiarod biełaruskaha lesu ŭźvieści adrazu try chmaračosy ź piacizorkavymi hatelami, samym bujnym akvaparkam i inšym hłupstvam, pryčym u hety absurdny biźnies-prajekt niamiecki biznesmen układvaje ŭsie svaje srodki, a ŭ jakaści miesca dla realizacyi vybirajuć… pryvatnuju terytoryju zusim nieznajomych ludziej (jakimi akazvajucca Andrej Chodas, jaho susied Struk i «viedźma» Palina). Možna było b adrazu zajavić pra novy kasmaport marsijan na Ziamli — atrymałasia b prykładna hetak ža łahična.
Dalej usio dziejańnie filma krucicca vakoł taho, jak dvoje niaŭdačlivych biznesmenaŭ sprabujuć vykupić (abo padmanam zajmieć biaspłatna) ziamlu i damy ŭ Andreja Chodasa i jaho susiedziaŭ. Stvaralniki karciny ihnarujuć toj fakt, što ŭ Biełarusi adsutničaje pryvatnaja ŭłasnaść na ziamlu i vieści doŭhija pieramovy ź niazhodlivym dziadkom naŭrad ci b niechta staŭ — chutčej by sumnieŭnyja pradprymalniki źviarnulisia da postaciaŭ nakštałt staršyni sielsavieta, jaki pakazvaje ŭ filmie vobraz čynoŭnika bolš čym kałarytna (tolki čamuści nie vałodaje pry hetym paŭnamoctvami).
Narešcie, kulminacyjaj stanovicca scena z padpałam złaščasnaha chutara (pry hetym zusim niezrazumieła, jak zharełyja damy źmieniać pravavy status ziamli). Adnak faktyčna padpalvajecca tolki łodka, što lažyć na bierazie, jakuju ŭ hety momant smaliŭ Andrej Chodas. I zamiest taho, kab dać łodcy spakojna sabie zhareć na bierazie, usio čamuści pačynajuć imkliva jaje tušyć, pryčym vadoj, što zusim łahična jak raz i pryvodzić da raspaŭsiudžvańnia smalanoha pažaru (na ščaście, u rešcie rešt vahniahaśniki dapamahajuć spravicca z ahniom).
Pieraličvać usie takija absurdnyja momanty možna doŭha, ale fakt u tym, što z-za hetaha siužet filma atrymlivajecca zusim niełahičnym, naciahnutym i štučnym.
Na žal, takimi ž atrymalisia i dyjałohi piersanažaŭ. Niemahčyma pavieryć, što tak mohuć razmaŭlać realnyja ludzi. Praktyčna niama słoŭ u hałoŭnaha piersanaža, Andreja Chodasa; jak śledstva, Juozas Budrajcis skavany ŭ svajoj ihry ledź nie niamym kino i vymušany prajaŭlać akciorskija talenty ŭ pozirku i chadzie.
Psujuć štučnyja repliki i vobraz Haluni, vydatna stvorany, mabyć, lepšaj aktrysaj hetaha filma — Hannaj Pałupanavaj. Vydatny ŭ svajoj epizadyčnaj roli i juryst Maksim Panimatčanka. Na žal, usiaho hetaha nielha skazać pra bolšaść inšych akcioraŭ - hulnia mnohich ź ich zusim nie daciahvaje da ŭzroŭniu surjoznaj kinastužki.
Zakančvajučy ź piersanalijami, varta adznačyć apieratarskuju pracu Aleha Hirela, zroblenuju na vielmi dobrym uzroŭni.
… I ŭsio ž praryŭ
Navat z ulikam usioj hetaj krytyki, film u cełym hladzicca niadrenna. Ratuje zhadanaja vyšej dobraja ihra asobnych akcioraŭ, razbaŭleńnie dziŭnaha siužetu niekatorymi miłymi scenami (nakštałt viedźminaj partretnaj pieskahrafii)… Navat dobraja praca rekvizitaraŭ u sielskich damach nadaje filmu svoj šarm.
Dla nacyjanalnaj kinastudyi «Biełaruśfilm» heta sapraŭdy praryŭ: źniaty całkam sučasny film, na jaki jość popyt u publiki; hety film trapiŭ u respublikanski i navat mižnarodny prakat; brendavaje imia i imknieńnie ŭbačyć abiacanaha lubimaha Karačancava mohuć navat zabiaśpiečyć filmu niejkuju kasu. Samaje važnaje — hety film zastaniecca nie na pylnaj palicy, a ŭ pamiaci ŭ hledačoŭ. Prykra, viadoma ž, što hety fakt stanovicca dla nacyjanalnaj kinastudyi čymści asablivym, ale treba ž kaliści pačynać mianiać trend. Da hetaha času pakidać u archivach novyja pracy zastajecca sumnaj normaj.
Kali vam zdajecca, što na «Biełaruśfilmie» zdymajuć pa adnym-dva filmy ŭ hod, to heta nie tak. Pa statystycy, za 2012 nacyjanalnaja kinastudyja vypuściła 7 ihravych, 68 nieihravych i 9 animacyjnych filmaŭ; u 2013 hodzie praca viałasia nad 16 ihravymi, 31 nieihravych i 12 animacyjnymi stužkami. Usiaho atrymlivajecca bolš za 140 (!) kinakarcin za apošnija dva hady, ź jakich hledačy bačyli i mohuć uspomnić dobra kali dźvie-try.
Na takim fonie vypusk całkam prakatnaha i cikava filma «Biełyja rosy. Viartańnie» vyhladaje naohuł vydatna.
Inviestary — Astapy Bendery, a ŭ nas — samahon i busły
Naprykancy važna adznačyć idejny źmiest filma. «Biełyja rosy» ŭ svoj čas ŭzdymali niaprostuju temu hvałtoŭnaj savieckaj urbanizacyi i adpaviednaha joj pryŭniasieńnia sielskich praktyk i pohladaŭ na žyćcio ŭ harady. Zaadno ŭ znakamitym apoviedzie Fiodara Chodasa pra «viernych, čystych biełych rosaŭ» pamiž spravaj sprabavali ni mnoha ni mała apisać pachodžańnie i nacyjanalnyja asablivaści biełaruskaha naroda.
«Biełyja rosy. Viartańnie» takich vysokich tym užo nie zakranaje (mabyć, i dziakuj Bohu), adnak peŭnyja sacyjalnyja šabłony ŭsio ž prykmiačaje, u adpaviednaści z sutnaściu kiniematohrafa — praź ich hipiertrafiravańnie.
Biełarusy vyhladajuć u filmie, kažučy słovami Vasila Chodasa, «voś takimi ŭžo niestandartnymi, svaimi». Prychod cyvilizacyi i naohuł pieramieny pryraŭnoŭvajucca da drapiežnickaha zachopu, zamiežnyja inviestary i ajčynnyja biźniesmieny — da biespryncypnych Astapaŭ Benderaŭ, a voś Vasil Chodas, jaki žyvie zusim tradycyjnym žyćciom — heta sumlenny, adkazny, jaki lubić svaju ziamlu i svaich blizkich archietyp mudraha starca. Chto žyvie na chutary, topić drovami pieč i płavaje na ŭłasnaručna prasmolenaj łodcy — toj dobry, a chto zajmajecca biznesam, pracuje z zamiežnikami, bavić čas u načnym kłubie i jeździć na «Mersedesie» — toj i čałavieka hatovy spalić, kali jamu šmat hrošaj prapanujuć. Pry hetym materyjalnaj pryładaj Chodasa vystupaje jaho samahon, jaki raptam paražaje biźniesmienaŭ napavał (miarkujučy pa scenach u kłubie — nie niepituščych), a simvaličnym — busieł, u kancy filma ščasna prylataŭ u hniazdo na dachu vyratavanaha doma.
Niama sumnieńniaŭ, što pry ŭsioj śpiecyfičnaści takoha pohladu na śviet jon znojdzie svaich hledačoŭ, jakija buduć rady siarod zasilla halivudskich błokbastaraŭ narešcie ŭbačyć čystaje i śvietłaje kino, źniataje ŭ krainie čystych i śvietłych «biełych rosaŭ».
