Biełarusy adzieńniem padkreślivajuć ułasny nacyjanalny honar. Heta demanstratyŭny — u pramym i pieranosnym sensie słova — supraciŭ palitycy rusifikacyi. I tut stała jasna, biełarusam być modna. Franak Viačorka byŭ adnym z tych, chto prykłaŭ najbolš namahańniaŭ pa papularyzycyi vyšyvanak.
«Naša Niva»: Franak, a chto dla ciabie Čałaviek hoda?
Franak Viačorka: Michaił Žyźnieŭski. Jahony ŭčynak na Majdanie natchniŭ mnohich. I, mahčyma, bieź jaho nie było b i hetaj chvali ŭzdymu siarod biełaruskaj moładzi. Z Majdanu ŭsio pačałosia.
«NN»: Jak dumaješ, niezadavolenych tvajoj asobaj budzie šmat?
FV: U nas lubaja navina vyklikaje srač u internecie. Zrešty, srač — heta dobra, bo heta dyskusija, u jakoj naradžajecca iścina. I taja dyskusija vakoł Bachareviča, jaki maje alternatyŭnuju pazicyju i ličyć, što vyšyvanki — heta viaskovaść, taksama karysnaja. Kaniečnie, jahonyja arhumienty słabyja. Ale niachaj heta abmiarkoŭvajecca, ludzi zadumajucca.
«NN»: U ciabie ŭ žyćci šmat zajzdrośnikaŭ?
FV: Viadoma. Časam robiš, a ciabie tvaram u brud. Ale kali ja i pakutavaŭ, traplaŭ na sutki, to zaŭsiody viedaŭ za što. I paśla armii ja šmat čamu navučyŭsia.
«NN»: Šmat ad kaho možna pačuć, što Franak Viačorka — vielmi samazakachany čałaviek.
FV: Značyć, jany mianie nie viedajuć. Ja nie samazakachany, ja navat niaŭtulna siabie adčuvaju, kali mianie fatahrafujuć. Ja prosta lublu svaju pracu i viedaju, što ŭsio rablu pravilna. Mahčyma, maja bieskampramisnaja pazicyja padajecca ŭpartaściu. Mmnohim heta nie padabajecca. Ale ciapier taki čas, što biełarusy musiać umieć za siabie pastajać.
«Vyšyvanka — heta schavany pratest»
«NN»: Tady vierniemsia da vyšyvanak, dziakujučy jakim ty i staŭ Čałaviekam hoda. Adkul źjaviłasia ideja?
FV: Heta było ŭ pavietry, my z «Art-siadzibaj» prosta padchapili ideju i pieratvaryli heta ŭ trend. Ja zrabiŭ pieršy nakład vyšymajek.
«NN»: Vyšymajki napačatku vielmi krytykavali. Kazali, maŭlaŭ, nijakaja nie vyšyvanka, a niejki prynt.
FV: Dyk i čas ciapier inšy. Samo słova «vyšyvanka» davoli novaje dla Biełarusi. Ciapier ža jano asacyjujecca z hetaj chvalaj biełaruščyny. I ŭłada, jak by jana ni chacieła hetuju chvalu asiadłać — nie zmoža.
«NN»: Dyk jany asabliva i nie sprabujuć.
FV: Sprabujuć. Jany zajmajucca drobnym škodnictvam. Kali b jany chacieli heta padtrymać, to pieratvaryli b heta ŭsio ŭ abaviazałaŭku. A pakul heta žyvaja inicyjatyva, jakaja maje vialikuju kaštoŭnaść. Chvala vyšyvanki — heta schavany pratest. Ułada pakul nie sfarmavała arhumienty i abhruntavańnie taho, čamu heta varta zabaranić. Biełaruski arnamient jość na łukašenkaŭskim ściahu, imitacyja vyšyvanki jość va ŭsich hetych dziaržaŭnych kalektyvach.
«NN»: Čyj zdymak u vyšymajcy ty ličaš samym vialikim pośpiecham?
FV: Mis Biełaruś 2004 i 2008 hoda ŭ časopisie ICON. Hrybalova. Radzivonaŭ i Hierasimienia vystupili ŭ vyšymajkach navat na ANT. Vyšyvanak razyšłosia kala čatyroch tysiač.
«NN»: A jak upeŭnić taho ž samaha Bachareviča, što vyšyvanki — heta nie sialanskaja płyń?
FV: Bacharevič vystupaje suprać usiaho, što stvorana nie im. Tamu zahaniacca tut nie varta. Našaja ž meta zrabić tak, kab usio heta vyšymajkaj nie abmiežavałasia. Treba dadać siudy i inšyja aśpiekty našaj kultury. Voś čamu Łukašenka pieramahaje? Bo jon maje formu, a źmiest pusty. U nas ža jość źmiest, a forma kulhaje.
«Varta vypinać svaju biełaruščynu»
«NN»: A ty sam ciapier zaŭsiody chodziš u vyšyvancy?
FV: Imknusia rabić heta zaŭsiody. Šmat chto pytajecca pra toje, dzie znajści vyšyvanki, i ja kiruju ich na «Art-siadzibu» da Paŭła Biełavusa. Ja ŭvohule skažu, što my rulim. Svaimi idejami i inicyjatyvami śviadomaja moładź moža šmat čaho źmianić. Nie tak daŭno na adnym ź mierapryjemstvaŭ da nas padyšoŭ zek i skazaŭ: «Kali vy razmaŭlajecie pa-biełarusku, rabicie heta hučna, kab vas usie čuli. I inšym tady budzie soramna». Mnie heta vielmi zapomniłasia. Chopić być ścipłymi biełarusami. Varta ŭžo pačać vypinać svaju biełaruskaść. Ludzi musiać bačyć.
«NN»: Franak, a ci praŭda, što ty całkam syšoŭ z palityki?
FV: Tak. Ja zajmajusia žurnalistykaj i hramadska-kulturnaj dziejnaściu.
«NN»: Raniej ža ty byŭ palitaktyŭny?
FV: U Biełarusi palityki bolš niama. Palityčnaje pole źniščana, jak i palityčnyja partyi, jakija dehradujuć.
«U vojsku było jašče horš, čym u kino»
«NN»: Šmat narakańniaŭ atrymaŭ film «Žyvie Biełaruś». Nibyta z dapamohaj jaho ty znajšoŭ mahčymaść «raśpilić» dva miljony dalaraŭ.
FV: Ja dumaju, film dasiahnuŭ svajoj mety. Jen byŭ raźličany na zamiežnych hledačoŭ i pryciahnuŭ uvahu da Biełarusi. Jon atrymaŭ 8 mižnarodnych uznaharod. Što tyčycca hrošaj: ja ich u rukach nie trymaŭ. Jany vydavalisia polskim uradam dla polskaj kinastudyi.
«NN»: Miron Zacharka — heta ty?
FV: Hety hieroj — zborny vobraz ź mianie i maich adnadumcaŭ. Takich ludziej, jak Nasta i Źmicier Daškievičy, jak Andrej Kim. Viadoma, što bolšaja častka ŭ im mianie. Šmat chto kaža pra niepraŭdapadobnaść siužeta. Ale ŭ armii było jašče horš, čym pakazvałasia ŭ filmie! «Žyvie Biełaruś», biezumoŭna, vielmi ŭtryravany. Ale kab hladač skazaŭ «vaŭ», patrebna zhuścić farby. Heta pryncyp mastactva.
«NN»: Nakont taho, što ŭ armii było jašče horš, čym u filmie. Nakolki raskazvajuć palitpryzaŭniki, da ich nikoli fizičnaja siła nie prymianiałasia.
FV: Suprać mianie taksama. Źniščajuć psichałahična. Fizičnuju siłu prymianiali da maich znajomych. I heta našmat horš, kali za ciabie cierpiać inšyja. Ź ciabie robiać čałavieka, jaki vinavaty ŭ pakutach inšych. Pryjazdžali ž z BT i zdymali pra mianie film u vojsku. Pakazvali, jaki ja nie patryjot.
«NN»: Jak na ciabie paŭpłyvała armija, jakim ty staŭ?
FV: Ja šmat čaho kiepskaha zabyŭ. Heta dobraja ŭłaścivaść pamiaci. Zastałasia navat nastalhija pa tym, jak my tam parušali dyscyplinu, skakali cieraz płot, chałturyli i nie myli padłohi. Ale jość rečy, jakija ja prabačyć nie mahu, — heta zdrada blizkich i siabroŭ. Ja pierakanaŭsia ŭ nastupnych rečach. Pa-pieršaje, nielha kožnamu vieryć i daviarać. Pa-druhoje, kali ty maješ svaju kamandu, svaich ludziej, ty musiš usimi siłami jaje padtrymlivać i raźvivać.
«Imidž donžuana štučny»
«NN»: Niadaŭna možna było pračytać u tvaim Fejsbuku, što hałoŭny režysior «Aviela» prapanoŭvaŭ tabie supracu. Jakim čynam?
FV: Siarhiej Ždanovič užo niekalki hod nabivajecca ŭ siabry. Zadobryvaŭ i zaprašaŭ na ŭsie svaje prezientacyi. Mianie zaprašali ŭ jakaści pamočnika režysiora, potym prasili dapamahać ź pierakładam, a ŭ vyniku ŭvohule prapanoŭvali być kansultantam razam z Natallaj Radzinaj [hałoŭny redaktar sajta «Chartyja-97» — «NN»]. Na moj pohlad, vakoł hetaha prajektu sabralisia vialikija afierysty. Film budzie vykarystany dla prapahandysckich metaŭ.
«NN»: Paśla filma «Žyvie Biełaruś» ty pabyvaŭ na mnohich kinafestach, u tym liku ŭ Kanach. Jaki jon, hety kinaśviet?
FV: Jon chutčej žorstki, čym hłamurny. Usie tvorcy pamiž saboj kankurujuć. Režysiory adzin adnamu dapamahać nie chočuć. Kali ŭ ciabie jość ideja, nie zrabi pamyłku i nie raskažy pra jaje, inakš joj u lubym vypadku skarystajucca. Ja atrymaŭ tam šmat kantaktaŭ, jakija spatrebiacca nam dla adradžeńnia biełaruskaha kino ŭ budučyni.
«NN»: Paśla taho, jak ty vykłaŭ fota z aktorkaj-madelkaj, jakaja źniałasia ŭ filmie «Aviel», iznoŭ pačulisia kamientary, kštałtu taho, što Franak achmuraje čarhovuju dziaŭčynu. Tabie padabajecca tvoj imidž donžuana?
FV: Imidž taki stvaraŭsia štučna. U tym liku łukašenkaŭskimi repartažami, dzie mianie ŭ armiju nibyta zabirali z prytona.
«NN»: A viasiella pakul nie płanujecca?
FV: Pakul nie. Šmat jašče pracy, jana staić na pieršym miescy.
Ludzi minułych hadoŭ pa viersii «NN»
2008 — futbolny trenier Viktar Hančarenka
2009 — Natałka Vasilevič i inšyja dabračyncy
2010 — padpałkoŭnik milicyi ŭ adstaŭcy Mikałaj Kazłoŭ
2011 — muzyka Siarhiej Michałok
2012 — ludzi, što viarnuli ŭ Biełaruś Statut VKŁ: Alaksiej Baciukoŭ, Źmicier Jackievič, Andrej Radkoŭ
2013 — biełaruskamoŭnyja dzieci.
