Uvosieni ŭ Internecie razyšłosia videa, na jakim siabra ŭkrainskaj nacyjanalnaj zbornaj pa boksie Arciom Vusik (ciozka pa proźviščy Alaksandra Vusika — alimpijskaha čempijona 2012) padtrymaŭ fłešmob «Nakaŭtuj teraryzm», metaj jakoha źjaŭlajecca zbor srodkaŭ dla ukrainskich bajcoŭ u zonie ATA.
Jon pieradaŭ estafietu Andreju Kacielniku i Uładzimiru Kličku. Ale viadomy Arciom Vusik nie tolki hetym. Naprykancy vieraśnia vielmi aktyŭna abmiarkoŭvałasia navina ab tym, jak jon vyratavaŭ dvuch ukrainskich bajcoŭ u zonie ATA, vynies paranienych z-pad minamiotnaha abstrełu. Adzin z vyratavanych — padpałkoŭnik Nacyjanalnaj hvardyi, navat paabiacaŭ nazvać svajho syna ŭ honar Vusika.
Arciom Vusik.
Vielmi važnym faktam źjaŭlajecca toje, što baksior dabravolna ŭvajšoŭ u skład bryhady apieratyŭnaha naznačeńnia i adpraviŭsia ŭ zonu ATA. Pry hetym jon słužyć razam sa svaim siabram Aleham Kuličenkam — synam svajho pieršaha treniera, a ciapier vice-prezidenta kijeŭskaj fiederacyi boksa Viktara Kuličenki. «Maralna było vielmi ciažka, ja razumieŭ, što chłopcy, jakija tudy jeduć, mohuć nie viarnucca. Arciom i Aleh — heta dvoje maich synoŭ, maja siamja. Pacany siabrujuć ź dziciačych hadoŭ. Ja ŭhavorvaŭ ich nie śpiašacca z takim rašeńniem. Ale jany skazali, što nie mohuć nie pajechać abaraniać Radzimu», — raskazvaje pra vybar chłopcaŭ Kuličenka.
Ale heta nie pieršy vypadak, kali spartoŭcy ŭ pieršych šychtach adpraŭlajucca na abaronu Ajčyny. Historykam viadoma šmat padobnych prykładaŭ. Siarod ich jość vielmi jarkija i ŭražvajučyja historyi, jakija nie zaŭždy viadomyja sučaśnikam. Nie budziem uzhadvać kłasičnyja prykłady kštałtu spartancaŭ ci Marafona. U naviejšaj historyi taksama jość vydatnyja prykłady, u jakija časam nie zusim vierycca.
Kamanda maładości našaj…
Kali pačałasia Pieršaja suśvietnaja vajna, 4 žniŭnia 1914, šmat chto ličyŭ, što kanflikt budzie skončany da Kaladaŭ. Futbolny siezon u Anhlii tolki-tolki startavaŭ, i było pryniata rašeńnie, što futbolnyja kłuby buduć praciahvać hulać pa zapłanavanym raniej hrafiku.
Ale na rubiažy hoda nieŭzabavie stała vidavočna, što vajna budzie praciahvacca daŭžej, čym prahnazavałasia. U toj čas futbalisty jašče ličylisia takimi ž prostymi ludźmi i hramadzianami svajoj krainy, jak i ŭsie astatnija, a nie niedatykalnymi zorkami. Z hetaj pryčyny futbolnyja kamandy sutyknulisia ź vialikim ciskam z boku hramadskaści: ad ich taksama patrabavali dałučeńnia da spravy ŭsioj krainy.
Mienavita tamu ŭ śniežni 1914 hoda ŭ łondanskim Ist-Endzie hulcy i piersanał kamandy «Kłeptan Oryjent» («Clapton Orient»), siońnia viadomaj jak «Lejtan Oryjent», praviali ahulnuju sustreču, na jakoj było vyrašana ŭnieści svoj układ u ahulnuju spravu. Tak jany stali pieršaj futbolnaj kamandaj u suśvietnaj historyi, jakaja ŭ poŭnym składzie dałučyłasia da armii.
U vyniku jany dałučylisia da 17-ha pałka hrafstva Midłseks, dzie byŭ paśla ŭtvorany ceły bataljon futbalistaŭ, składzieny vyklučna z hulcaŭ futbolnych kamand, jaki, pa śviedkach sučaśnikaŭ, adyhraŭ važnuju rolu ŭ strymlivańni niamieckich kontratak. Što cikava, refiery i łajnsmienaŭ pryznačali ŭ hetym bataljonie na małodšyja aficerskija pasady, bo vajskovyja kiraŭniki ličyli, što futbalisty lepiej buduć słuchacca mienavita arbitraŭ. Amal čverć z 4500 čałaviek, jakija słužyli ŭ bataljonie, zahinuła. Adzin aficer byŭ uznaharodžany Kryžam Viktoryi.
Z 41 pradstaŭnika «Lejtan Oryjent», jakija pajšli abaraniać svaju Radzimu, damoŭ nie viarnulisia troje. Ni adzin ź ich nie byŭ uradžencam Łondana – usie pryjechali ŭ stalicu hulać u futboł: Ryčard MakFaden i Uiljam Džonas ź Blita, a taksama Džordž Skot z Sanderlenda. MakFaden da vajny byŭ adnym z samych talenavitych forvardaŭ, zabiŭ 68 hałoŭ u 142 matčach za kamandu. Džonas i MakFaden nie tolki razam hulali ŭ napadzieńni svajoj kamandy. Jany byli lepšymi siabrami ŭ realnym žyćci, razam pajšli na front i słužyli. U akopie, dzie jany siadzieli razam, MakFadenu, jak jon pisaŭ u liście, daviałosia svaimi vačyma pabačyć śmierć svajho lepšaha siabra ad niamieckaj kuli. Praź niekatory čas zahinuŭ i jon sam.
Uiljam Džonas
Ryčard MakFaden
Džordž Skot
Siońnia pierad stadyjonam «Brysbejn Roud» – damašniaj arenaj «Lejtan Oryjent», staić manumient, pryśviečany pamiaci hetych troch chłopcaŭ i usich hulcoŭ kłuba, chto ŭ patrebny čas kinuŭ svoj lubimy zaniatak, kab abaraniać Radzimu. Vykanany hety miemaryjał byŭ na hrošy zaŭziataraŭ kłuba, jakija zachoŭvajuć pamiać pra słaŭny ŭčynak kamandy.
Svoj siarod čužych
U muziei viadomaha kłuba «Mančester Sici» adno z centralnych miescaŭ zajmaje statuja bramnika, jaki ŭ padzieńni łović miač i ŭśmichajecca. Heta – Biernard Karł Traŭtman, lehiendarny hulca «haradžan» i aficer ordena Brytanskaj impieryi. Tolki imia ŭ jaho niecharakternaje dla brytanca, praŭda? Sprava ŭ tym, što Traŭtman – niamiecki sałdat, jakoha los spačatku zakinuŭ na samy doł, kab paśla ŭźnieści na viaršyniu.
Biernard Traŭtman
Biernard Traŭtman naradziŭsia 22 kastryčnika 1923 hoda ŭ Bremienie. Jon byŭ vielmi aktyŭnym chłopcam, zajmaŭsia roznymi vidami sporta. Ale bolš za ŭsio lubiŭ futboł. Tamu nie dziŭna, što jašče niepaŭnaletnim Biernard trapiŭ u asnoŭny skład miascovaj kamandy «Błau und Vajs». U 1941 hodzie, jak i šmat inšych chłopcaŭ jaho ŭzrostu, adpraviŭsia na front. Jon dałučyŭsia da Luftvafe spačatku ŭ jakaści suviazista, ale chutka byŭ pierakvalifikavany ŭ desantnika. Jon vajavaŭ na Uschodnim froncie ŭ praciahu troch hadoŭ, atrymaŭšy piać miedaloŭ, u tym liku Žalezny Kryž pieršaj stupieni. Traŭtman navat pabyvaŭ u savieckim pałonie, ale zdoleŭ uciakčy z łahiera i dabracca da svaich.
Paźniej jon byŭ pieraviedzieny na Zachodni front, dzie naprykancy vajny byŭ zachopleny anhličanami. Bierdard byŭ adnym z 90 chłopcaŭ, jakija zastalisia žyvymi ź pieršapačatkovaj 1000 čałaviek pałka. Jaho zaklučyli ŭ łahier dla vajennapałonnych u Eštan-in-Makierfiłd, Łankašyr. Paśla vyzvaleńnia ŭ 1948 hodzie Traŭtman admoviŭsia viartacca nazad u Hiermaniju i pasialiŭsia ŭ hrafstvie Łankašyr, spałučajučy pracu na fiermie z hulniami za miascovuju futbolnuju kamandu «Sent Chielens Taun».
Što cikava, tut Biernard pačaŭ vystupać na novaj dla siabie pazicyi na pole – staŭ bramnikam. Da hetaha jon byŭ atakujučym paŭabaroncam – insajdam. Ale adnojčy jon atrymaŭ paškodžańnie padčas hulni i staŭ u bramu. Hulnia ŭ jaho pajšła nastolki dobra, što na hetaj pazicyi jon i zastaŭsia. U Anhlii jamu dali i novaje imia, pad jakim jon staŭ viadomym – Biert. Sprava ŭ tym, što dla anhličan było składana vymaŭlać skaročanuju formu niamieckaha imia Biernard – Biernd (u biełaruskim futbole, darečy, taksama byŭ svoj Biernd), tamu jany stali nazyvać Traŭtmana Biertam.
Vystupleńni Traŭtmana za «Sent Chielens Taun» byli nastolki ŭražvajučyja, što paśla pieršaha ž siezona im zacikavilisia kłuby z usioj Anhlii. I ŭ kastryčniku 1949 jon padpisaŭ kantrakt z «Mančester Sici», jaki hulaŭ na vyšejšym uzroŭni krainy pa futbole - u pieršym dyvizijonie. Rašeńnie kłuba padpisać byłoha niamieckaha desantnika vyklikała chvalu pratestaŭ, kala 20000 čałaviek pryniali ŭdzieł u demanstracyi suprać pryniaćcia Biernarda ŭ kłub. Ale kapitan kamandy, vieteran vajny i ŭdzielnik vysadki sajuznych vojskaŭ u Narmandyi, Eryk Uestvud tady rastaviŭ usie kropki nad «i», zastupiŭšysia za Traŭtmana: «U raspranalni niama vajny».
Kali ŭ siezonie 1949/50 «Mancester Sici» hulaŭ na vyjeździe suprać łondanskaha «Futłema», z trybun u adras Biernarda na praciahu ŭsiaho matča danosilisia abrazy – łondancy jašče dobra pamiatali naloty Luftvafe. Hości prajhrali ź likam 0:1, ale ich bramnik pakazaŭ takuju hulniu, što paśla matča ŭvieś stadyjon stojačy apładyravaŭ niemcu. Heta było pačatkam pryznańnia. U 1952 hodzie niamiecki kłub «Šalkie 04» prapanoŭvaŭ za jahony pierachod cełuju tysiaču funtaŭ ścierlinha – na toj čas vialikija hrošy za futbalista. Ale kiraŭnictva «Mančester Sici» rašuča admoviła, zajaviŭšy, što Traŭtman kaštuje ŭ 20 razoŭ bolš.
Praz 4 hady Biernard byŭ nazvany futbalistam hoda pa viersii Asacyjacyi futbolnych žurnalistaŭ. U hetym hodzie Biernard ŭvajšoŭ u futbolny falkłor dziakujučy svajoj hulni ŭ finale Kubka Futbolnaj asacyjacyi. Za 17 chvilin da kanca matča suprać «Birminhiema» Traŭtman atrymaŭ surjoznuju traŭmu. Ale, niahledziačy na heta, jon praciahvaŭ hulać, dazvoliŭšy zachavać lik 3:1 na karyść jahonaj kamandy. Kali jon paśla matča atrymlivaŭ miedal pieramožcy, hledačy zaŭvažyli, što jaho šyja była trochi skryŭlenaja. Praz try dni renthien pakazaŭ, što Biernard hulaŭ ź pierałomam. Traŭtman vystupaŭ za «Mančester Sici» da 1964 hoda i ahułam pravioŭ 545 matčaŭ. Jon nazaŭždy ŭpisany ŭ letapis kłuba jak adzin z samych vialikich hulcoŭ u jaho historyi.
Spačatku — Radzima, karjera – paśla!
22 krasavika 2004 hoda z Afhanistana pryjšła čarhovaja abviestka ab zahinułych tam amierykanskich vajennych. Jana b tak i zhubiłasia siarod astatnich šmatlikich paviedamleńniach, kab nie para detalaŭ, jakija vyśvietlilisia troški paśla. Pa-pieršaje, adnym z achviaraŭ byŭ Patryk Tyłman — były hulca kłuba «Aryzona Kardynałs», što vystupaje ŭ Nacyjanalnaj Futbolnaj Lizie ZŠA (amierykanski futboł). Pa-druhoje, pryčynaj śmierciaŭ staŭ «siabroŭski ahoń», što, zrešty, nie było niezvyčajnym dla amierykanskich vajskovych kampanij u hetym rehijonie.
Patryk Tyłman
Patryk Tyłman naradziŭsia 6 listapada 1976 hoda ŭ Fremoncie, štat Kalifornija. Navučaŭsia va ŭniviersitecie štata Aryzona, dzie i pačaŭ svaju futbolnuju karjeru. Jaho vystupy za studenckuju kamandu byli vielmi paśpiachovymi, družyna pieramahała na miascovych spabornictvach, a sam Patryk pryznavaŭsia lepšym hulcam kanfierencyi na pazicyi abaroncy. Tamu nie dziŭna, što paśla atrymańnia vyšejšaj adukacyi Tyłman byŭ abrany na drafcie 1998 hoda kamandaj «Aryzona Kardynałs».
U pieršym ža siezonie Patryk zdoleŭ zamacavacca ŭ asnoŭnym składzie kamandy, pravioŭšy 10 z 16 sustreč. Jaho karjera raźvivałasia davoli chutka – litaralna praz hod Tyłman admoviŭ kłubu «Sent Łuis Remz», jaki prapanoŭvaŭ jamu kantrakt na 5 hod z zarobkam 9 miljonaŭ dalaraŭ za hety čas. Heta byŭ tolki pieršy prykład viernaści, jaki prademanstravaŭ spartoviec.
Druhoha prykładu čakać doŭha taksama nie pryjšłosia. Jon sumlenna dahulaŭ svoj kantrakt z «Aryzona Kardynałs», a kali jamu prapanavali zaklučyć novuju pracoŭnuju damovu na palepšanych umovach – try hady z ahulnym zarobkam u 3,6 miljona dalaraŭ, to futbalist admoviŭsia. Dziela taho, kab dałučycca da armii ZŠA. Paśla trahiedyi 11 vieraśnia 2001 hoda Patryk vyrašyŭ, što jahonaja sprava – abaraniać Radzimu.
I hetaki vybar zrabiŭ nie tolki jon. U toj ža čas jaho małodšy brat Kievin, jaki tolki skončyŭ univiersitet, paŭtaryŭ učynak brata. Jon admoviŭsia ad prafiesijnaha kantrakta ź biejsbolnym kłubam «Kliŭłend Indyjans», kab razam z Patrykam 31 maja 2002 hoda pastupić u 2 bataljon 75 pałka rejndžeraŭ.
Paśla kursa padrychtoŭki bratoŭ u składzie ich bataljona adpravili ŭ Irak. U vieraśni 2003 Patryk pastupiŭ u škołu Rejndžeraŭ u łahiery Fort Bieńninh, štat Džordžyja. A paśla jaje zakančeńnia ŭ listapadzie jon byŭ pieradysłakavany ŭ Afhanistan, dzie praz hod jaho i napatkaŭ sumny los. Tyłman mieŭ cełuju sieryju roznych uznaharod za pośpiechi na słužbie. Jahonaja hibiel vyklikała vialiki rezanans u ŚMI, prablema «siabroŭskaha ahniu» abmiarkoŭvałasia na ŭsich uzroŭniach.
Tyłman z bratam Kievinam.
Kievin Tyłman byŭ z honaram demabilizavany ŭ 2005, kali skončyŭsia jahony trochhadovy vajskovy kantrakt. Paśla jon zaniaŭsia daskanalnym daśledavańniem abstavin śmierci brata a ŭ 2008 hodzie navat vypuściŭ knihu pad nazvaj «Prazrystaje rabaŭnictva». Hodna adsłužyŭšy svoj termin i skončyŭšy škołu snajpieraŭ, ciapier Kievin vystupaje praciŭnikam vajny ŭ Iraku. Časam los pavaročvajecca tak, jak nie čakaje nichto.
