«Pa majoj ijerarchii Miunchien — heta słavianski horad. A franki ž pryjšli [na terytoryju ciapierašniaj Francyi — «NN»] z-pad Azova, z Rastoŭskaj vobłaści. Faktyčna heta našyja praščury», — raskazvaje niemałady badziory mužčyna ŭ šerym harnitury.
Moža padacca, što jon niaŭdała žartuje, ale heta nie tak. Z kožnym słovam vystupoŭca raspalajecca ŭsio bolš: «Savieckija vojski na treci dzień mahli ŭziać Paryž i vyjści da Ła-Manša, ale, na žal… nu ci na ščaście… Hetaha nie adbyłosia».
Ja znachodžusia na mierapryjemstvie Akademii biaśpieki, jakuju pravodzić u Maskvie Arhanizacyja damovy kalektyŭnaj biaśpieki (ADKB). Heta vajskova-palityčny sajuz, u jaki ŭvachodziać Biełaruś, Kazachstan, Armienija, Kyrhyzstan i Tadžykistan, ale ni dla kaho nie sakret, što kiruje pracesam Rasija.
U čym sutnaść ADKB? Kali na adnu z krain-udzielnic napadzie inšaja dziaržava, sajuźniki musiać abaranić jaje. Zrešty, takoj patreby jašče nikoli nie było.
Vystupoŭca — adyjozny doktar palitałahičnych navuk Ihar Panaryn. Ź jaho ŭžo druhi dziasiatak hadoŭ śmiajucca ŭ internecie za prahnoz ab razvale ZŠA na šeść častak da 2015 hoda. Kadebist Panaryn ciapier pracuje «kaardynataram analityčnaj asacyjacyi ADKB».
«Buš paprasiŭ daradcu prydumać infarmacyjnaje zabieśpiačeńnie teraktaŭ 11 vieraśnia, i taja prydumała tryźnieńnie pra Bien Ładena. Telekampanija «Al-Džazira» — filijał brytanskaha kanała «Bi-Bi-Si». NATA samalotami vyvozić z Afhanistana narkotyki», — hučać pramovy vystupoŭcaŭ.
Udzielniki sustrečy čaściakom niedavierliva pierahladvajucca miž saboj: što za tryźnieńnie? Vakoł mianie pradstaŭniki krain ADKB — palitołahi, studenty, žurnalisty, — a taksama hości z Hruzii i Sierbii, apiryšča rasijskich intaresaŭ u Jeŭropie.
Biełaruś pradstaŭlenaja niekalkimi ŭdzielnikami. «Ekśpiert» Alaksandr Špakoŭski niekali byŭ u kiraŭnictvie nacyjanalistyčnaha «Pravaha aljansu», padčas prezidenckaj kampanii 2006 hoda achoŭvaŭ Alaksandra Milinkieviča, a ciapier apynuŭsia ŭ praŭładnaj «Cytadeli».
Jašče adzin udzielnik — kaardynatar psieŭdakazackaj arhanizacyi «Kazacki spas» Piatro Šapko. Jon pravodzić u biełaruskich lasach «vajenna-patryjatyčnyja letniki» dla moładzi, dzie vučać stralbie i rukapašnamu boju.
Psieŭdakazak pahražaje sudzicca z «Našaj Nivaj» za «niapravilnaje» aśviatleńnie hetych letnikaŭ.
Pytańnie pa-biełarusku — prajava nacyjanalizmu
«Kali ja adsočvaju situacyju va Ukrainie pa rasijskich kanałach, ja nie vieru na 100%. Heta čystaja, łabavaja prapahanda», — kaža ŭdzielnik z Armienii. «Prarasijskija» aktyvisty z zamiežža skieptyčna staviacca da impierskich ambicyj.
«Vierycie ci nie vierycie — vaša prava, — adkazvaje pałkoŭnik u adstaŭcy Viktar Litoŭkin, kiraŭnik redakcyi vajskovych navinaŭ ITAR-TASS. — Vy možacie ŭ Armienii ŭklučyć i ŭkrainskija kanały. Jość aniekdot: «Jak u Maskvie prymać ukrainskaje telebačańnie?» — «Treba da anteny pryviazać kavałačak sała!»
Rasijskaja vajskovaja tusoŭka ź nieprychavanaj pahardaj stavicca da lubych nacyjanalnych prajaŭ u krainach postsavieckaj prastory. Pres-sakratar ADKB Uładzimir Zajnietdzinaŭ aburajecca historyjaj, jakaja zdaryłasia padčas pryjezdu hienieralnaha sakratara arhanizacyi Mikałaja Bardziužy ŭ Minsk. «Jamu niejkaja hrupka studentaŭ niepryvabnaha vyhladu zadaje pytańnie pa-biełarusku. Voś što jany chacieli hetym skazać?» — nie razumieje jon.
«Heta ich prajava nacyjanalizmu! Nichto ŭ žyćci pa-biełarusku nie razmaŭlaje», — padtakvaje Šapko. Zaŭvažaju, što pa vynikach apošniaha pierapisu nasielnictva 23% skazali, što razmaŭlajuć doma mienavita pa-biełarusku. «Chto hety vaš pierapis pravodziŭ? Litoŭcy?» — nie vieryć Šapko.
U kiraŭnictvie ADKB taksama ŭpeŭnienyja, što ŭ lasach Litvy i Polščy idzie padrychtoŭka biełaruskich bajevikoŭ.
«Voś čaho na vašym Dni voli vychodziać sa ściaham BNR?» — vykazvaje čarhovuju pretenziju Zajnietdzinaŭ. — «Hety ściah byŭ dziaržaŭnym u Biełarusi ŭ 1990-ch…» — «Nie-je! Tam ściah BNR», — pierakonvaje jon.
«Z Rasii zrabili suśvietnaje zło!»
Hetyja ludzi nie zambiravanyja prapahandaj, jany stvarajuć jaje sami.
«Nazirajučy, što tvorycca siońnia ŭ mižnarodnaj infarmacyjnaj prastory, dzivuješsia — z Rasii zrabili ahresara, suśvietnaje zło!» — ździŭlajecca hienierał-pałkoŭnik Valeryj Siemierykoŭ, namieśnik hiensieka ADKB. U pačatku 1990-ch jon padtrymaŭ HKČP i dahetul nastalhiruje pa savieckich časach.
Asnoŭnaja pahroza, jakuju bačać rasijskija vajskoŭcy, — narodnyja revalucyi ŭ krainach postsavieckaj prastory. Receptu, jak zmahacca z narodnym hnievam, u ich niama.
Na dumku Siemierykova, pieršaja «kalarovaja revalucyja» adbyłasia ŭ… 1991 hodzie. «Kali na płoščy pierad Biełym domam, dzie tusavałasia moładź, mašynami padvozili harełku, chto za heta płaciŭ? Chto rychtavaŭ hetyja vystupleńni, jakija šturchanuli maładych ludziej pad bajavyja mašyny piachoty?» — aburajecca jon. Zrešty, nieŭzabavie havorka dachodzić da taho, što i ŭ 1917 hodzie adbyłasia typovaja «kalarovaja revalucyja».
Kolki rasiejcy nie vychvalajucca, što sankcyi Zachadu im nie pieraškadžajuć, za zakrytymi dźviaryma jany pryznajuć: heta dziejsny ryčah uździejańnia.
Skačučaja ideałohija
Ale samaja balučaja tema, jakuju nie moža abminuć nivodzin z vystupoŭcaŭ, — Ukraina.
«Danbas nikoli razam z Ukrainaj nie budzie. Nie mohuć ludzi, jakija vychoŭvalisia na savieckich ideałach, trapić pad skačučuju ideałohiju Bandery i Šuchieviča!» — pierakanany staršy pamočnik hiensieka ADKB Uładzimir Nikišyn. (A «skačučaja ideałohija», vidać, pajšła ad žartu «chto nie skača — toj maskal», jakim hrełasia ŭkrainskaja moładź na Majdanie.)
U kava-paŭzach abmiarkoŭvajem z rasijskimi ŭdzielnikami kanfierencyi toj samy Majdan. U tym, što za ŭdzieł u mitynhu ŭkraincam płacili, ź ich nie sumniajecca badaj nichto. «Ale kolki treba dać hrošaj, kab čałaviek išoŭ pad kuli? Pobač zabivajuć tavaryša, a jon z draŭlanym ščytom usio adno idzie napierad», — pytajusia ja. U dumkach surazmoŭcaŭ źjaŭlajecca notka sumnievaŭ: a moža, im płacili, ale nie papiaredzili, što buduć rasstrelvać?
«Źviarnicie ŭvahu na fotazdymak z Majdanu. Jakija pakryški harać? Novyja! Było zavieziena 50 tysiač novych pakryšak, koštam kala $50 miljonaŭ!» — pakazvaje prezientacyju Ihar Panaryn. Kali kiravacca jaho łohikaj, kožnaja pakryška kaštavała… $1000!
Z ukrainskaj temy jon pierachodzić na armianskuju — u tyja dni ŭ Jerevanie nabirali abaroty pratesty suprać pavyšeńnia cen na elektraenierhiju. Demanstranty pabudavali barykady sa śmiećcievych bakaŭ. «Pahladzicie, jaki čysty śmiećcievy bak! Ja ŭ Jerevanie šmat razoŭ byŭ, takich čystych nikoli nie bačyŭ…» — pačaŭ raskazvać kanśpirałahičnuju viersiju kadebist. «Paŭhoda tamu meryja zaklučyła kantrakt i zamianiła ŭ centry ŭsie baki!» — aburylisia vidavočnaj chłuśni armianie. «Nu, moža być», — saskočyŭ z temy Panaryn.
«Dajcie hrošy»
Adnym z samych aktyŭnych udzielnikaŭ dyskusij byŭ biełaruski psieŭdakazak Piatro Šapko. Padčas vystupaŭ jon z roznych bakoŭ padychodziŭ da adnoj i toj ža temy: Rasija musić dać hrošy prarasijskim arhanizacyjam u krainach-susiedkach.
«Ja liču, treba naładzić zvyčajnuju hrantavuju dziejnaść, — nie chavaje jon svaich pamknieńniaŭ. — Vydzielić užo isnujučyja hrupy i dać im mahčymaść uzmacnić miedyjnuju dziejnaść. Sfarmiravać u krainach apornyja punkty — try, čatyry kankretnyja mocnyja arhanizacyi, — jakija buduć pravadnikami. I prosta sietkavym mietadam raspaŭsiudžvać infarmacyju i farmavać śvietapohlad, vyhadny krainam ADKB».
Na zaŭvahu, što heta nie zusim profil dziejnaści arhanizacyi, Šapko raskryvaje sakret polišynela: «Čamu mienavita ADKB? Tamu što, kali buduć rasijskija fondy, heta moža ŭsprymacca jak ahresija».
Prarasijskaja «piataja kałona» ŭ Biełarusi sprabuje naładzić jakuju-nijakuju aktyŭnaść u internecie. Da stvareńnia supołki «Antymajdan» ukantakcie spryčynilisia biełaruskija ŭdzielniki kanfierencyi ADKB. U pieršy ž jaje dzień «Antymajdan» vybuchnuŭ «siensacyjaj»: «Namieśnik redaktara «Našaj Nivy» pryjšoŭ na pakłon u rasijskaje pasolstva» (mieŭsia na ŭvazie moj udzieł u kanfierencyi). Voś tolki dzie ŭ Maskvie rasijskaje pasolstva?
Šapko zaklikaje ŭzmacniać u Biełarusi rasijskuju prapahandu. «Kožny hod ja baču niejkaje varjactva z hetym Haładamoram. Absalutna vydumany mif. Ciapier pra taki samy «haładamor»zahavaryli ŭ Kazachstanie.
Šapko skardzicca, što ŭkraincy, jakim jon sprabavaŭ davieści, što Haładamoru nie było, nazvali jaho durniem.
Prajhranaja infarmacyjnaja vajna
Udzielniki kanfierencyi pryznajuć, što ADKB učystuju prajhraje infarmacyjnuju vajnu. Maŭlaŭ, pra dziejnaść NATA viedajuć pa ŭsim śviecie, a toje, čym zajmajecca ADKB, nie zaŭvažajuć navat u krainach-udzielnikach. Jak vypravić situacyju? Prapanujecca razharnuć internet-kampaniju.
«Voźmiem 77-ju bryhadu ŭ Vialikabrytanii: tam 2000 štatnych vajskoŭcaŭ, pryznačanych dla pracy ŭ rasijskich sacyjalnych sietkach. Mała chto viedaje, što ŭ brytancaŭ jość dźvie hłabalnyja kałonii: Kanada i Aŭstralija, dzie jany nabirajuć etničnych ukraincaŭ ź viedańniem ruskaj movy», — raskryvaje čarhovyja «tajamnicy» Panaryn.
Pa infarmacyi brytanskich ŚMI, u stvoranuju bryhadu nabrali 1500 čałaviek, jakich buduć vykarystoŭvać dla praviadzieńnia «nielatalnych bajavych dziejańniaŭ» u sacyjalnych miedyja. Ale hetaja kolkaść rabotnikaŭ raźmierkavanaja dla pracy pa ŭsim śviecie: u Afhanistanie, Blizkim Uschodzie, Łacinskaj Amierycy… «Rasijski» adździeł farmavaŭsia pa astatkavym pryncypie.
A voś isnavańnie pad Maskvoj «fabrykaŭ trolaŭ», rabotniki jakich zaśmiečvajuć internet-forumy postsavieckaj prastory, — realnaść.
Miaža miž dapamohaj i ŭmiašalnictvam
U ADKB uvachodzić šeść krain, kožnaja ź jakich adstojvaje svaje intaresy. Biełaruś pieradusim vykarystoŭvaje mahčymaści arhanizacyi dla zmahańnia z narkatrafikam i handlem ludźmi. Armienija — jak zasłonu ad mahčymaj azierbajdžanska-tureckaj pahrozy, Tadžykistan i Kyrhyzstan niepakojacca praz susiedstva z Afhanistanam.
Prezident Centra sistemnaha analizu i prahnazavańnia Raścisłaŭ Iščanka, jaki paśla krušeńnia režymu Janukoviča emihravaŭ u Rasiju, nie hulajecca ŭ palitkarektnaść. «Kali kažuć, što ADKB pavinna abaraniać čyjeści nacyjanalnyja intaresy, havorka viadziecca pra Rasiju», — adkazvaje kolišni ŭkrainski dypłamat i palitołah na zakidy pra pasiŭnaść ADKB u vyrašeńni prablemaŭ krain-udzielnic. Kali ž dziaržavy nie ŭ stanie sami razabracca sa svaimi prablemami, kaža Iščanka, daviadziecca dzialicca suvierenitetam.
«Ni pra jakuju niezaležnaść Biełarusi i inšych respublik havaryć nie davodziłasia b, kali b nie isnavała Rasijskaja Fiederacyja ź jaje mahčymaściami i siłami. Ale, na žal, hramadskaje mierkavańnie, asabliva ŭ internet-prastory, farmujecca za košt zachodnich fondaŭ i ŚMI. Naprykład, na terytoryi Biełarusi naŭprost viaščajuć apazicyjnyja sajty jarkaj antyrasijskaj skiravanaści ź Litvy i Polščy. Rasija ihnaruje heta jak pahrozu? Čamu takaja ž praca nie pravodzicca z boku Rasii?» — zavioŭ staruju pieśniu Šapko.
«Treba pracavać, ale rabić heta tak, kab nacyjanalnyja elity nie pakryŭdzilisia i nie spałochalisia, — vykazaŭsia Iščanka. — Unutry navat prarasijskich sił u postsavieckich krainach pieravažaje tendencyja da taho, što «my samastojnyja i rabić zamach na nas nie treba». Pracavać ciažka. Pačynajecie prapahandu — a vam u adkaz kažuć: vy kvapiciesia na suvierenitet i budujecie Saviecki Sajuz».
Majdan paśla Łukašenki
«Z palityčnaha punktu hledžańnia prymusić Łukašenku tančyć kankan — uvohule nie prablema, — upeŭnieny Iščanka. — Tamu što paślazaŭtra Rasija zajaŭlaje, što nie razhladaje Biełaruś jak suvierennuju dziaržavu, i paślapaślazaŭtra ŭ Łukašenki pačynajecca Majdan i ledź nie zamiežnaja ahresija, bo jon nichto i zavuć jaho nijak… Ale zadača staić nie ŭ tym, kab prymusić, a pierakanać».
Ciapierašniuju situacyju z budaŭnictvam Jeŭrazijskaha ekanamičnaha sajuza Iščanka bačyć jak prystupku da bolš ščylnaj intehracyi.
«Stvarajecca ADKB jak vajskovaja arhanizacyja, voś vam JEAES jak ekanamičnaja. Kali prapanujecca stvaryć palityčnuju nadbudovu — pačynajecca visk: maŭlaŭ, my baimsia. Ładna, pracujcie pakul tak. Ale kali stvarajecca surjoznaja ekanamičnaja struktura, rana ci pozna jana zapatrabuje supolnych finansaŭ i palityčnaj nadbudovy. Heta šlach, jaki prachodziać usie bujnyja sajuzy», — papiaredžvaje Iščanka tych, chto miarkuje, što možna atrymlivać ad Rasii tolki ekanamičnyja vyhody i pry hetym zachoŭvać suvierenitet.
«Armienija całkam kantralujecca Hazpramam i Hienštabam, — kaža na raźvitańnie ŭdzielnik z Armienii. — Mnie soramna pryznavać, ale heta tak. U vas inačaj. Biez Rasii ŭ Biełarusi jość šaniec stać narmalnaj jeŭrapiejskaj krainaj».
