Upieršyniu studenty.by prapanuje interviju z vykładčykam biełaruskaj VNU, što taksama jość admiednaściu biełaruskaha studenctva. Andre Biom (André Böhm) – małady vykładčyk BDU – lektar DAAD (Deutscher Akademischer Austauschdienst), niemiec pa nacyjanalnaści, jaki daskanała vałodaje biełaruskaj movaj i śćviardžaje, «što biełaruskaja mova lepšaja za jaje reputacyju i bolš bahataja». Ździŭlajecca mužnaści biełaruskich studentaŭ i raźbirajecca ŭ sapraŭdnych dranikach. Usie padrabiaznaści vyviedała Hanna Krasnova.
Andre zachaplajecca biełaruskaj litaraturaj i kulturaj, pieravahu z klasyki addaje M. Bahdanoviču, U. Karatkieviču, V.Bykavu. Zajmajecca pierakładami biełaruskaj litaratury. Adzin z takich zbornikaŭ, kudy ŭvajšli pierakłady Andre Bioma «Frontlinija». Maje za plačyma dyplom na temu «Śvietabačańnie i kancepcyja persanažaŭ u vybranych epičnych tvorach U. Karatkieviča » i dośvied navučańnia, praktyki i pracy na Biełarusi i ŭ Niamieččynie. Ździŭlajecca mužnaści biełaruskich studentaŭ, jakija pa 3-4 čałavieka žyvuć u internackich pakojčykach i pry hetym dobra ładziać. Raźbirajecca ŭ sapraŭdnych dranikach, padkreślivajučy, što niamieckija draniki da biełaruskich nie daciahvajuć, bo zroblenyja, peŭna, z paŭfabrykataŭ.
- Andre, jakim čynam ty trapiŭ upieršyniu na Biełaruś i što natchniła ciabie viarnucca, kab zastacca tut na praciahły čas?
- Tak atrymałasia, što ŭ mianie praktyčna ŭsio źviazana ź Biełaruśsiu. Upieršyniu ja patrapiŭ na Biełaruś roŭna dziesiać hod tamu, u traŭni 1996 hoda. Heta była ekskursija pa prahramie IBB. U traŭni 1997 znoŭ naviedaŭ Biełaruś. Paśla pastupiŭ u Bochumski ŭniversytet na słavistyku i trapiŭ znoŭ u Miensk u 1999 hodzie užo na navučańnie pa abmienu. Advučyŭsia 3 semestry ŭ BDU, viarnuŭsia ŭ Niamieččynu i vyrašyŭ pieravieścisia ŭ Lejpcyhski ŭniversytet. Treba skazać, što ŭ Niamieččynie heta nia tak składana. Ja pieravioŭsia ŭ Lejpcyhski ŭniversytet, tamu što tam jość specyjalnaść uschodniesłavianskaja filalohija. Navučajučysia ŭ Lejpcyhu, ja arhanizoŭvaŭ vandroŭki studentaŭ na Biełaruś. Miesiac jany byli tut, naviedvali kursy ŭ BDU, zajmalisia vyvučeńniem movy, niekatoryja vyrašyli navat vyvučyć biełaruskuju movu. Dva hady tamu ja trapiŭ na stažyroŭku ŭ BDU užo vykładać niamieckuju movu. I ź minułaha hodu ja pracuju tut jak lektar DAAD.
- Viadoma, što systema adukacyi ŭ nas i za miažoj ci dakładniej skazać u Eŭropie karennym čynam adroźnivajucca. Ty sam asnoŭnuju adukacyju atrymaŭ doma, u Niamieččynie. A zaraz pracuješ u Biełarusi, dzie siońniašnija studenty vučacca pa amal takoj samaj schiemie, jak vučylisia ichnija baćki, babuli j dziaduli. Što zaŭvažaješ ty jak vykładčyk?
- Moładź ŭ Niamieččynie stanovicca studentami ŭ 19, 20, 21, 22, 23 hod i navat paźniej, tamu jany ličacca darosłymi. A tut takaja jašče bolš školnaja systema. Tut dakładnaja prahrama, a ŭ Niamieččynie bolšaja svaboda, što tyčycca, naprykład, seminaraŭ. Ich student moža abirać pa ŭłasnym žadańni, specyjalnaści, specyjalizacyi. A ŭ biełaruskaj VNU dakładnaja, usim viadomaja prahrama. U Niamieččynie ludzi adkazvajuć sami za svaje adznaki, pośpiechi i, kali ŭ ich niama matyvacyi vučycca, heta ich prablema, a ŭ Biełarusi mnie prychodzicca, tak skazać, cisnuć. Chacia toje, što biełaruskija studenty vučacca pa vyznačanaj prahramie, taksama nia kiepska, tamu što im dajuć kankretnyja viedy. Mienavita na filalahičnych fakultetach dajuć tut hruntoŭnyja viedy pa movie: pa hramatycy, fanetycy mienavita. Fanetyka ličycca tut uvohule vielmi važnaj dyscyplinaj, u Niamieččynie heta naahuł nia važna, kali čałaviek pastupiŭ na zamiežnyja movy, fanetyka, skažam, važny, ale nie samaja hałoŭny pradmiet. Tut užo na pieršym, druhich kursach studenty filalahičnych specyjalnaściej razmaŭlajuć vielmi dobra na zamiežnaj movie, nia ŭsie kaniešnie, ale bolšaść.
- Jak pavodzić siabie na zaniatkach biełaruski student i vykładčyk, a jak niamiecki student i vykładčyk?
- U biełaruskaha vykładčyka jość niejki aŭtarytet, jakoha ŭ niamieckaha vykładčyka nie chapaje. Ci taki (aŭtarytet) tam prosta nie patrebny. Što tyčycca intaresaŭ, chobi - tut i tam jany bolš abo mienš adnolkavyja, tam tusoŭki, naprykład (uśmichajecca). Maje studenty ŭžo viedajuć, što ja nia vielmi taki strohi z adnaho boku (ŭśmichajecca, i padkreślivaje, što mienavita nie taki strohi, a nie miakkavaty), ale ź inšaha boku kiraŭnictva katedry moža na mianie cisnuć, kab ja byŭ bolš strohi.
Taksama i takoje byvaje. Usio ž taki, maje studenty viedajuć, što jany pavinny zdać zalik ci ispyt.
- Što cikavieńkaha pryhadvaješ sa svajho studenckaha času?
- Raspaviadu, kali ja vučyŭsia tut. Pamiataju na navučańnie ja pryjechaŭ siudy ŭ 1999 hodzie i zasialiŭsia, skažam, u taki zvyčajny biełaruski internat. Dla mianie ŭsio było novaje, cikavaje, tak skazać, kruta. Ja hladzieŭ na ŭsio kruhłymi vačyma. Praz kolki času, praz 2-3 miesiacy, u mianie adbyŭsia kulturny šok, ale nie abaviazkova razumieć heta tolki ŭ nehatyŭnym sensie, t.b. kali ja pačaŭ hladzieć na ŭsio realistyčna. Jašče mianie zachaplała, što studenty, jakija žyvuć utroch u adnym pakoi, u Niamieččynie hetaha naohuł niemahčyma navat ŭ internatach, trymajucca razam, siabrujuć, navat kali jany majuć roznyja pohlady na žyćcio i majuć roznyja intaresy. A jašče było cikava, što raz na tydzień ci raz ŭ miesiac jany jeździać dachaty i pryjaždžajuć ź vialikimi torbami praduktaŭ, častujuć (raskazvaje z asałodaj).
Ja pryjechaŭ na Biełaruś, nie dumajučy pra niejkija tam stereatypy. Ja adkryvaŭ patrošku Biełaruś dla siabie sam.
- Što ty dumaješ ab prymusovym raźmierkavańni biełaruskich studentaŭ paśla skančeńnia ustanovy adukacyi? Tym bolš, što termin «raspłaty» za biudžetnaje navučańnie źbirajucca źmianić z dvuch na piać hod?
- Mnie ciažka skazać, tamu što tam u Niamieččynie takoha niama. Lepš samamu vybirać svoj šlach ŭ žyćci. Kali heta prymus, to hetym šmat što skazana.
- A jak da ciabie, jak da biełaruskamoŭnaha vykładčyka - niemca, staviacca biełaruskija studenty?
- Ja nia vielmi lublu pravodzić takuju formu pravierki viedaŭ, jak słoŭnikavyja dyktoŭki ci testy. U takich vypadkach ja prosta starajusia padrychtavać roznyja testy na roznyja temy, i tady ja im daju nie rasiejskija słovy, a biełaruskija. Pry hetym jany zaŭvažajuć, što tam vielmi šmat miakkich znakaŭ (uśmichajecca). I zredku jany nie razumiejuć niejkija słovy. Časam jany prapanoŭvajuć vielmi šmat varyjantaŭ pierakładu, ale tolki nia pravilny.
- Ty mieŭ mahčymaść pavučycca ŭ Biełarusi. I heta byŭ studencki abmien. Što dla studenta moža značyć chacia b adzin semestar navučańnia ŭ inšaj krainie?
- Heta vielmi važna dla studenta. I heta «vyhodna» dla duchoŭnaha i intelektualnaha raźvićcia studentaŭ. Jany vučać nia tolki zamiežnuju movu, ale znajomicca i z roznymi ludźmi, ludźmi z roznych kulturaŭ. Heta karysna taksama dla raźvićcia kultury ŭniversytetaŭ, jakija zajmajucca abmienami. I škada, što ŭ Biełarusi pakul nie raspaŭsiudžanaja bolšaja kolkaść stypendyjalnych prahramaŭ. Kali takaja mahčymaść jość, ja paraiŭ by kožnamu biełaruskamu studentu zacikavicca i ŭsurjoz uziacca za padrychtoŭku i padaču dakumentaŭ na stypendyju. Ale važna, kab studenty paśla viartalisia na Biełaruś.
- A čym mohuć być karysnyja takija vykładčyki jak ty? Jakija pryjaždžajuć ź inšych krainaŭ vykładać.
- Maja zadača zaklučajecca nia ŭ tym, kab tłumačyć studentam niejkija hramatyčnyja ci fanetyčnyja fenomeny, heta mohuć rabić i biełaruskija kalehi, jakija časta robiać heta lepiej, čym niamieckija vykładčyki, i heta varta padkreślić. Maja zadača ŭ tym, kab paznajomić studentaŭ ź niamieckaj historyjaj, kulturaj, mentalitetam. Jość šmat stereatypaŭ pra tuju ž samuju Niamieččynu, ale ja chaču pieradać realistyčny vobraz. Ja vielmi intensiŭna zajmaŭsia daśledvańniami niamiecka-biełaruskich uzajemaadnosinaŭ i heta ŭ svaim kursie krainaznaŭstva taksama sprabuju adlustravać. Nie ŭsim heta zrazumieć, ale mnie chočacca, kab ludzi, ź jakimi ja padtrymlivaju suviaź, pracuju, prosta ź jakimi ja tusujusia, adčuli, što imi taksama cikaviacca. Niekalki hod ja prapahanduju ŭ Niamieččynie biełaruskuju kulturu, asabliva litaraturu i zmahajusia z stereatypami.
- Jakija plany ty maješ na bližejšy čas?
- Ja chaču jašče niekalki hadoŭ pažyć i papracavać tut. Taksama ja chaču pierakłaści jašče šmat-šmat biełaruskich piśmieńnikaŭ, pasprabavać pierakłaści «Kałasy pad siarpom tvaim»i «Novuju ziamlu», ale heta takaja mara, navat jašče nie planujecca. Nierealna. Nie, ŭ pryncypie, usio realna!
- Ci jość ŭ ciabie jakija-niebudź pažadańni biełaruskim studentam?
- Ja zyču vam ŭsim, kab vy ŭładzili svajo žyćcio pa ŭłasnych žadańniach i ŭjaŭleńniach, kab vy vykarystoŭvali, dy navat ekspluatavali ŭsie svaje mahčymaści i stvaryli niešta novaje, nadzvyčajnaje, ekstravahantnaje! Plonnaha praciahu!
Hanna Krasnova
