Pračytaŭ adkryty list mitrapalita Tadevuša Kandrusieviča Śviatłanie Aleksijevič. Spatknuŭsia na adnym vykazvańni.
Mitrapalit Tadevuš śćviardžaje, što ŭ Biełarusi «histaryčna skłalisia dobryja jak mižkanfiesijnyja, tak i mižrelihijnyja adnosiny».
Kali heta — «histaryčna»? Ź jakoha času? Z časoŭ Rečy Paspalitaj? Z carskaha času? Ci ź mižvajennaha ŭ Zachodniaj Biełarusi? Dyk možna doŭha pisać, jak u časy Rečy Paspalitaj niadobra žyłosia pravasłaŭnym. Jak ryma-kataliki brali za horła ŭnijataŭ (pa-ciapierašniamu — hreka-katalikoŭ), jak ich łacinizavali. Jak abychodzilisia z tymi ž unijatami za carom, chaj raskaža chto inšy. Nie vielmi ŭtulna pačuvalisia za carom i ryma-kataliki. A za «polskim časam» — heta paradaksalna, ale fakt — sama horš było biełaruskim katalikam. Chłopcam-biełarusam była začynienaja daroha ŭ duchoŭnyja sieminaryi. Śviataroŭ-biełarusaŭ (jak, prykładam, Ildefonsa Bobiča, jon ža Piotra Prosty) zmusili maŭčać. Tych, chto nie maŭčaŭ, mahli kinuć i ŭ turmu, jak ajca Vincenta Hadleŭskaha, ci zapratoryć u Charbin, jak ajcoŭ Andreja Cikotu ci Jazepa Hiermanoviča, vysłać ź Vilni ŭ Słonim — jak śviatara Adama Stankieviča. Ci treba kazać paśla hetaha, jak žyłosia ŭ katalickaj dziaržavie pad chadekami, endekami i piłsudčykami pravasłaŭnym biełarusam? Abo baptystam i piacidziasiatnikam.
Hrech nie nahadać, jak u časy Rečy Paspalitaj, za carom i ŭ mižvajennaj Polščy stavilisia da iŭdziejaŭ. Za carom na źviaryny antysiemityzm chvareli nie tolki pravasłaŭnyja, ale i ich katalickija braty-chryścijanie. Pra antysiemityzm u mižvajennaj Polščy, dzie katalicyzm byŭ dziaržaŭnaj relihijaj, asabliva pra antysiemityzm u čas stanaŭleńnia Polskaj Respubliki možna apaviadać sa spasyłkami na krynicy vielmi doŭha. Razboj, rabunki, fizičnyja raspravy, zabojstvy — voś što źviedali habrei ad polskich i apalačanych katalikoŭ. Chto stvaryŭ hieta va ŭniviersitecie imia Ściapana Batury ŭ Vilni, chto zmusiŭ studentaŭ-habrejaŭ siadzieć na asobnych łaŭkach, navoddal ad chryścijan? Jakuju vieru vyznavaŭ toj rektar? Kali nie pamylajusia, jon byŭ ksiandzom.
Mo Śviatłana Aleksijevič nie zusim dakładna vykazałasia, ale ja ŭpeŭnieny, što vykazacca tak joj padkazała hienietyčnaja ci to histaryčnaja pamiać. Tut varta nahadać, što los Aleksijevič peŭnym čynam źviazany i z Zachodniaj Ukrainaj. Niaŭžo mitrapalit Kandrusievič nie viedaje, jak palaki (a jany ž, peŭna, usie ci amal usie ryma-kataliki) u mižvajenny čas učyniali «pacyfikacyi» va Uschodniaj Haliččynie? Siarod achviaraŭ tych «pacyfikacyjaŭ» byli i hreka-katalickija śviatary. Takoje nie zabyvajecca.
Nie dumaju, što dobryja mižkanfiesijnyja i mižrelihijnyja adnosiny skłalisia ŭ sučasnaj Biełarusi. Tak, było b dzikunstvam rabić ciapier toje, što rabili ŭłady i cerkvy za časami Rečy Paspalitaj, Rasijskaj impieryi ci Polskaj Respubliki. Jość takoje paniaćcie — prymus da miru. Sam duch času prymušaje relihijnyja abjadnańni žyć mirna. Ale dobrymi adnosiny nie nazavieš. Pravasłaŭnaja Carkva Maskoŭskaha Patryjarchatu maje ŭ Biełarusi manapoliju na pravasłaŭje. I hetaje jaje manapolnaje stanovišča padtrymlivaje dziaržava. Zasnavańnie parafijaŭ inšych pravasłaŭnych jurysdykcyj u Biełarusi ciapier niemahčymaje. A ci mahčymaje ŭ Biełarusi zasnavańnie parafijaŭ, naprykład, lefieŭrystaŭ? (Dla niedaśviedčanych: lefieŭrysty — heta kataliki, jakija nie pryznajuć rašeńni II Vatykanskaha Saboru)
Skažycie, a pahancy (jazyčniki), pakłońniki Sonca i Ahniu, Pieruna i Mokašy majuć prava na isnavańnie, majuć prava budavać svaje śviaciliščy i kumirni? Ščyra skažycie, panovie pravasłaŭnyja, katalickija, pratestanckija, iŭdziejskija i musulmanskija śviatary i pastary.
