«Spadčyna» — piaty raman Alesia Arkuša, stvaralnika Tavarystva volnych litarataraŭ, litaraturnaj premii «Hliniany Viales», vydavieckaj inicyjatyvy «Połackaje lada» i mnohich inšych prajektaŭ i inicyjatyvaŭ, piša radyjo «Svaboda».
Sam aŭtar nazyvaje svaje tvory, napisanyja ŭ žanry prozy, małymi eŭrapiejskimi ramanami. Usie jany majuć dakumentalnuju asnovu. Nia staŭ vyklučeńniem i novy raman «Spadčyna». Aŭtar pryśviaciŭ jaho svaim baćkam, jakija niadaŭna pajšli z žyćcia.
Aleś Arkuš.
Ramany Arkuša lohka paznavalnyja nia tolki svaim nievialikim abjomam. Sam aŭtar vyznačaje svoj styl «łapikavym» i paraŭnoŭvaje sa starymi viaskovymi koŭdrami, jakija sšyvalisia z roznych i koleram, i vidam materyi abrezkaŭ tkaniny. Svaje teksty Arkuš «sšyvaje» z mastackich, dakumentalnych, epistalarnych, hazetnych i inšych kavałačkaŭ. Pryčym jon znarok paźbiahaje liniejnaha siužetu, adnoj časavaj prastory i dakładnaj pramaloŭki padziejaŭ i hierojaŭ. Maŭlaŭ, čytač sam pavinien adkazać dla siabie na hałoŭnyja pytańni tvora (naprykład, chto takija marsijanie ŭ ramanie «Zachop Biełarusi marsijanami» abo što za dzied prychodziŭ tajemna na siadzibu ŭ ramanie «Siadziba»). Słušnyja adkazy mohuć mieć šmatvaryjantnaść.
U ramanie «Spadčyna» Arkuš praciahvaje svaje razvahi, jakija iduć praz usie jaho raniejšyja knihi, nad takoj definicyjaj jak «dom». Čym jon byŭ u dziacinstvie, čym staŭ u darosłym žyćci, čamu dom siońnia amal nie pieradajecca ŭ spadčynu?
Ivan Šahojka, archiŭnaje fota.
Siarod hałoŭnych hierojaŭ ramana nia tolki baćki i svajaki aŭtara, ale i tajemnaja, lehiendarnaja asoba Smalavickaha rajonu — Ivan Šahojka. Heta toj hienijalny majstar falšyvych dakumentaŭ, jaki za časami Druhoj suśvietnaj vajny ŭładkavaŭ na niamieckaje zabieśpiačeńnie partyzanski atrad «Śmierć fašyzmu». Šahojka padrablaŭ praduktovyja nakładnyja zachopnikaŭ, a partyzany, stvaryŭšy admysłovuju hrupu ź viedańniem niamieckaj movy, atrymlivali charčy na składach voraha.
Paśla vajny Šahojka praciahvaŭ zajmacca hetym ramiastvom i mnohich vyratavaŭ svaimi daviedkami ad HUŁAHu, pieraśledu abo biespraśvietnaj haładoŭli. Šahojka navat pačaŭ malavać falšyvyja čyrvoncy i razdavaŭ ludziam, pakul jaho nie złavili i samoha nie zapratoryli ŭ lahier.
Siarod tych, kamu dapamoh Šahojka, była i siamja dzieda pa kudzieli Alesia Arkuša.
Pošuki śladoŭ Šahojki — heta adna ź siužetnych linij ramana «Spadčyna», jakaja trymaje ŭvieś tvor u cikaŭnym napružańni. U kancy tvora ŭźnikaje pytańnie, na jakoje pavinien adkazać čytač samastojna: dyk jakuju ž spadčynu pakinuŭ ziemlakam Ivan Šahojka?
