Antykarupcyjnaja reforma dla Ukrainy — pryjarytetnaja. Raspačałasia jana jašče naprykancy 2014 hodu, kali byli stvoranyja śpiecyjalnyja orhany dla baraćby z karupcyjaj na top-uzroŭni: Nacyjanalnaje antykarupcyjnaje biuro Ukrainy (NABU) i Śpiecyjalizavanaja antykarupcyjnaja prakuratura (SAP).
Asablivaściu praviadzieńnia reformy va Ukrainie źjaŭlajecca toje, što kantrol nad hetym pracesam namahajucca trymać ceły šerah hramadskich arhanizacyj (Transparency International Ukraina, Centr palityka-pravavych reformaŭ, Centr demakratyi i vierchavienstva prava i inšyja), jakija abjadnalisia ŭ asacyjacyju «Reanimacyjny pakiet reformaŭ» (RPR).
Reforma idzie niaprosta. Čamu? Što źmianiłasia za minuły hod? Jakija pośpiechi i niaŭdačy ŭ halinie hetych reform?
Raskazvaje Anton Marčuk, hramadski aktyvist, mieniedžar hrupy antykarupcyjnaj reformy RPR:
Fota: Anton Marčuk
«Kali havaryć pra palityčny aśpiekt reformy, to, treba adznačyć, prahresu niama. Antykarupcyjnyja zakonaprajekty, jakija byli pieradadzienyja dla pryniaćcia ŭ Viarchoŭnuju radu, lažać biez razhladu. Niama palityčnaj voli dla ich pryniaćcia.
Bolš za toje, deputaty rabili sproby na zakanadaŭčym uzroŭni pieraškodzić dziejnaści NABU. Naprykład, u śniežni minułaha hoda była sproba pryniać zakonaprajekt, jaki davaŭ mahčymaść prostaj bolšaściu hałasoŭ źniać dyrektara NABU, kali parłamient pryznaje dziejnaść arhanizacyi nieefiektyŭnaj. A pakolki značnaja kolkaść deputataŭ znachodzicca ŭ raspracoŭcy NABU, to dla ich heta mahčymaść vyvieści siabie z-pad udaru.
Toje ž z pryznačeńniem aŭdytu. Zakon heta praduhledžvaje. Ale praź Viarchoŭnuju radu namahalisia pravieści vielmi sumnieŭnych asob dla praviadzieńnia aŭdytu, pra jakich nichto ničoha nie viedaje. Chutčej za ŭsio, hetyja aŭdytary napisali b niehatyŭnuju vysnovu, jakaja dała b mažlivaść zvolnić dyrektara. Ale heta ŭdałosia praduchilić.
Kali havaryć pra pośpiechi, to tut pazityŭny vynik — jakraz dziejnaść NABU. Mienavita ŭ 2017 hodzie jana stała prynosić vyniki. Detektyvy NABU pakazali vysoki ŭzrovień prafiesijanalizmu i vysokuju matyvacyju.
U minułym hodzie było zavieršana rasśledavańnie pa spravie byłoha kiraŭnika fiskalnaj słužby Nasirava, jakoha abvinavačvajuć u karupcyjnaj dziejnaści, jakaja pryčyniła škodu dziaržavie ŭ pamiery 2 miljardaŭ hryŭniaŭ (kala $75 miljonaŭ pa ciapierašnim kursie) — sprava pieradadziena ŭ sud. Vielmi cikava nazirać, jak prachodzić sud. Prakuroraŭ prymusili čytać u hołas abvinavačvalny akt pamieram u 700 staronak. Za dzień pračytvajecca 40 staronak, pasiadžeńni prachodziać raz na miesiac — tolki dla pračytańnia aktu spatrebicca niekalki hadoŭ. Heta robicca, kab zaciahnuć razhlad spravy. Pry hetym Nasiraŭ zapłaciŭ zakład i znachodzicca na svabodzie.
Vielmi pakazalnaja sprava narodnych deputataŭ Razenbłata i Palakova, jakich złavili na chabarnictvie. Ź ich źniali deputackuju niedatykalnaść, zaraz sprava rasśledujecca. Supracoŭnica NABU, jakaja pracavała pad prykryćciom, «ahient Kaciaryna», prapanavała narodnym deputatam źmianić zakony što da zdabyčy burštynu za chabar, i jany pahadzilisia. Hrošy byli pieradadzienyja, usio heta zdymałasia na videa. Deputaty havorać, što heta była pravakacyja, što ich padšturchnuli da atrymańnia chabaru. Na sudzie vyśvietlicca, chto maje racyju.
Vialiki rozhałas maje taksama sprava Martynienki — byłoha deputata, jaki ŭ 2015 hodzie skłaŭ mandat. Zaraz jon pad śledstvam, sprava rychtujecca da pieradačy ŭ sud. Jaho abvinavačvajuć u naniasieńni škody dziaržavie praz karupcyju u pamiery kala $8 miljardaŭ. Mienavita ŭ spravie Martynienki na NABU robicca najbolšy cisk. Što samaje horšaje — udzieł u hetym cisku prymaje i antykarupcyjnaja prakuratura, bieź jakoj narmalnaje funkcyjanavańnie NABU niemahčymaje.
Antykarupcyjnaja prakuratura letaś pakazała svaju niedastatkovuju efiektyŭnaść i niezaležnaść. Adna z pryčyn hetaha palahaje ŭ tym, što pa zakonie ŭ joj mohuć pracavać tolki tyja, chto maje nie mienš za 5 hadoŭ stažu pracy ŭ prakuratury. Mienavita praz heta antykarupcyjnymi prakurorami stali ludzi sumnieŭnaj dabradziejnaści.
Treba damahčysia stvareńnia niezaležnaha antykarupcyjnaha suda, ale parłamient naŭrad ci prymie zakon pra heta ŭ hetym hodzie. Da prezidenckich vybaraŭ palityčnyja elity buduć niezacikaŭlenyja ŭ jaho pryniaćci, bo prezident baicca, što chtości nabližany da jaho trapić pad taki sud, na jaki ciažej budzie ŭździejničać.
Sacyjałahičnyja daśledavańni pakazvajuć, što staŭleńnie da karupcyi va ŭkrainskim hramadstvie zastajecca takim ža, jak i hod tamu. Nasielnictva nieciarpimaje da top-karupcyi, ale na bytavym uzroŭni vielmi spakojna stavicca da «padarunkaŭ» daktaram i nastaŭnikam. Kali budzie pakarańnie top-karupcyjanieram — to i na nizavym uzroŭni ŭsprymańnie karupcyi taksama budzie źmianiacca.
Miedyčnaja reforma, jakaja zaraz pačynajecca, praktyčna prybiare chabarnictva ŭ miedycynie.
Vielmi važna nie dapuścić adkatu ŭ antykarupcyjnaj reformie. A sproby hetaha adkatu jość. Naprykład, pryniaty zakon, zhodna ź jakim kiraŭniki rajonnych i haradskich administracyj buduć nie vybiracca pa konkursie, a pryznačacca prezidentam. Heta robicca dla vybudoŭvańnia ŭładnaj viertykali, i heta znoŭ krynica palityčnaj karupcyi».
