Piać hadoŭ tamu va Ukrainie pačaŭsia Jeŭramajdan — masavyja mitynhi za padpisańnie Ukrainaj damovy ab asacyjacyi ź Jeŭrasajuzam. Tyja padziei źmianili situacyju nie tolki va Ukrainie, ale i va ŭsim rehijonie. Što źmianiłasia za 5 hadoŭ u našaj paŭdniovaj susiedki? Karespandent «Našaj Nivy» prajechaŭ praz usiu Ukrainu, ad Kramatorska da Lvova, parazmaŭlaŭ ź ministrami, aktyvistami, vajskoŭcami, śviatarami i skłaŭ top-25 nazirańniaŭ i ŭražańniaŭ ad siońniašniaj Ukrainy.
1. Ukrainskija elity słaba vierać u subjektnaść Biełarusi. Ukrainie vielmi važna, kab Biełaruś była bolš-mienš niezaležnaj dziaržavaj, kab była abaronienaja paŭnočnaja miaža, ale ŭ našu poŭnuju niezaležnaść jany nie vierać i ŭsprymajuć Biełaruś jak poŭnaha satelita Rasii.
Deputat Viarchoŭnaj Rady Barysłaŭ Biareza skazaŭ «Našaj Nivie»:
— Kali 5 hadoŭ tamu ja moh spakojna zajechać u Biełaruś, to zaraz u Biełaruś ja nie zajedu. Biełaruś źjaŭlajecca krainaj, jakuju našy śpiecsłužby pryznajuć aficyjna niebiaśpiečnaj dla naviedvańnia, niahledziačy na harantyi ad aficyjnych asob Biełarusi.Pryčyna vielmi prostaja. Ja nie chaču zajechać ranicaj na praśpiekt Mašerava, a viečaram apynucca ŭ Maskvie.
Barysłaŭ Biareza. Fota: facebook.com.
2. Biełaruś dla ŭkrainskich uładaŭ nie pryjarytet.
Sumiesnyja ekanamičnyja prajekty ažyćciaŭlajucca, ale heta nie mahistralny kirunak. «Tak, my susiedzi, tak, nam treba handlavać, nam vyhadna, kab Biełaruś była bolš subjektnaja i samastojnaja. Ale nie bolš za toje, bo vy ŭ Mytnym sajuzie, a my idziom u ES. Našy šlachi razychodziacca» — voś ahulny sens.
Ukrainskija vajskoŭcy. Fota: Ministerstva abarony Ukrainy.
3. Siarod ukrainskich vajskoŭcaŭ panuje ŭsprymańnie Biełarusi jak patencyjnaha voraha, satelita Rasii.
Ukrainskija sałdaty i aficery nie ryzykujuć jeździć u Biełaruś, u tym liku etničnyja biełarusy, jakija zastalisia va Ukrainie paśla raspadu SSSR.
4. U 2019 hodzie va Ukrainie majuć adbycca čarhovyja prezidenckija vybary. U Kijevie šalonaja kolkaść palityčnaj rekłamy ŭ padtrymku Julii Cimašenka.
Hałoŭny źmiest jaje rekłamnych bordaŭ — harantuju źmienšyć canu na haz u 2 razy. U Parašenki mienš rekłamy. Hałoŭny źmiest jaho rekłamy patryjatyčny — «Armija, Mova, Vira», «Hieť vid Moskvi», «Mi jdiemo svojeiu dorohoju» i h.d..
Bordaŭ inšych kandydataŭ značna mienš. Jość jašče bordy z nadpisam «Priezidient — Słuha narodu, nieŭzabavie». Ale pakul nichto nie viedaje, što heta. Rekłama novaha siezonu sieryjała, trolinh ci sapraŭdy Zialenski pojdzie na vybary.
Fota: facebook.com.
5. Cikava, ale va Ukrainie (dzie ludzi płaciać 100% za kamunałku) i ŭ Biełarusi (dzie dziaržava nibyta subsiduje kamunalnyja pasłuhi), taryfy amal adnolkavyja. Adzinaje što va Ukrainie daražejšaje aciapleńnie (prykładna ŭ 5 razoŭ), ale istotnaja častka ludziej atrymlivaje subsidyi na apłatu aciapleńnia.
6. Hałoŭnym łakamatyvam ukrainskaj ekanomiki stanovicca sielskaja haspadarka, jakaja raście šalonymi tempami.
Kali raniej šmat ziamiel nie vykarystoŭvałasia i tam rasło pustazielle, to zaraz fiermiery skardziacca na deficyt ziamli. Impulsam dla sielskaj haspadarki stała adkryćcio Jeŭrasajuzam svajho rynku dla ŭkrainskaj pradukcyi i spraščeńnie pravił rehistracyi fiermierskich haspadarak.
Za 2017 hod Ukraina ekspartavała sielskahaspadarčaj pradukcyi na 18 miljardaŭ dalaraŭ. U paraŭnańni z 2016 hodam — rost 16,3%. (Dla paraŭnańnia — Biełaruś u 2017-m ekspartavała pradukcyi sielskaj haspadarki na 4,9 młrd., ale va Ukrainie mienšyja subsidyi sielhasvytvorcam i mienšy impart sielhaspradukcyi ŭ prajekcyi na ekspart, čym u Biełarusi.)
U 2018 hodzie sielskaja haspadarka praciahvaje raści.
7. Pracoŭnaja mihracyja ŭkraincaŭ — heta ŭžo nie zaŭtrašniaje pytańnie, a ŭčorašniaje. Ale ŭkrainskija ŭłady asablivaj prablemy tut nie bačać. Kažuć, što takaja ž situacyja była i ŭ Polščy, kali palaki źjechali na pracu ŭ bahaciejšyja krainy, ale kali Polšča ekanamična vyrasła, 80% ludziej viarnulisia.
I šmat z tych, chto viarnuŭsia, viarnuŭsia z hrašyma, technałohijami, dośviedam, suviaziami. Nu i vysokaja mihracyja pracoŭnych budzie stymulavać ekanomiku pavyšać zarobki. I ŭciahvańnie ludziej u jeŭrapiejski pracoŭny rynak budzie ŭciahvać ich u jeŭrapiejskuju mientalnuju prastoru. Ale prablema z kadrami vielmi surjoznaja. Asabliva ŭ rabočych prafiesijach. Znajści narmalnaha cieślara ci santechnika nierealna navat u Kijevie.
Mihrujuć masava rabočyja. A voś «biełyja kaŭniery», usiakija mieniedžary i prahramisty amal nie vyjazdžajuć, bo im i va Ukrainie možna zarablać narmalna, a žyćcio va Ukrainie vielmi tannaje.
8. Azdaraviłasia bankaŭskaja sistema. Ale dla hetaha pryjšłosia zakryć pałovu bankaŭ.
9. Reformy vielmi pavolna, ale ŭsio ž iduć
Hałoŭnaja prablema dla praviadzieńnia reform — adsutnaść narmalnych kadraŭ. Jaskravy prykład — reforma miascovych hramad (decentralizacyja). Reforma maje pazityŭny efiekt, u miascovych biudžetach stała zastavacca bolš hrošaj. Tam, dzie miascovyja ŭłady razumnyja, jany ŭkładajuć u darohi, škoły, adukacyju i h.d.. Ale šmat dzie situacyja inšaja. Hrošaj u miascovych biudžetach stała tak šmat, što miascovyja ŭłady prosta nie viedajuć, kudy i na što ich vydatkoŭvać. Dachodzić da taho, što jany prosta biaruć hrošy i kładuć ich u bank na depazit. Miascovyja kadry takoj nizkaj jakaści, što jany nikoli raniej takimi hrašyma nie rasparadžalisia, i nie viedajuć, što ź imi rabić. U najlepšym vypadku jany zrobiać darohi, plitku pakładuć, zrobiać jaki-niebudź fantan. A ŭ soft-skills i čałaviečy patencyjał (adukacyja, kultura i inšaje niemateryjalnaje) amal ničoha nie ŭkładajuć.
Praviadzieńniu inšych reform taksama pieraškadžaje kadravy hoład.
10. Decentralizacyja daje realnyja vyniki ŭžo zaraz. Infrastruktura va Ukrainie pakrysie lepšaje, pryčym nie tolki ŭ Kijevie, ale i ŭ rehijonach. Usiudy kładuć plitku taktylnuju dla ślapych. Transpart taksama pryvodziać u čałaviečy vyhlad. Ramantujucca darohi. Niekatoryja ź ich stali zusim dobryja (naprykład, Łuck-Lvoŭ — turystyčny šlach dla biełarusaŭ).
Fota: Wikimedia Commons.
11. Mientalnaja i kulturnaja roźnica pamiž zachodniaj i ŭschodniaj Ukrainaj zachoŭvajecca, ale jana istotna skaračajecca. Uschodnija ŭkraincy pierajmajuć zachodnieŭkrainskija kaštoŭnaści.
Pryčyna — ciažkaja demahrafičnaja situacyja na ŭschodzie i centry Ukrainy i adnosna stabilnaja situacyja na zachadzie (dzie naradžalnaść vyšejšaja) + vajna, praź jakuju značnaja častka ludziej z prarasijskaj identyčnaściu vykinuta z ukrainskaha pola (Krym i častka Danbasu).
12. Hety pampiezny i manumientalny budynak ź bietonu i marmuru — demanstracyja absalutnaj nieefiektyŭnaści dziaržaŭnych kampanij postsavieckich krain. Tut raniej znachodziłasia dziaržaŭnaje ŭkrainskaje telebačańnie.
Vieličny marmur i dyvany, ciažkija taŭściennyja firanki, jakija mohuć i zabić, hory staroj i hruvastkaj televizijnaj techniki… U nacyjanalnaj dziaržaŭnaj telekampanii Ukrainy pracavała 7000 čałaviek.
I hetyja 7 tysiač čałaviek smaktali dziaržaŭnyja hrošy i vyrablali tolki 1 zvyšpanyły telekanał (UT-1) + drobnyja rehijanalnyja telestudyi. 7 tysiač čałaviek, cełaja armija, rabili adzin telekanał, jaki navat nie ŭvachodziŭ u pieršuju dziasiatku ŭ rejtynhach ukrainskich telekanałaŭ! Jakija biudžety tut piłavalisia!
Ciapier zamiest dziaržaŭnaj telekampanii sprabujuć zrabić hramadskaje telebačańnie, jak u Jeŭropie. Ludziej skaracili. Vialikija płoščy zdajuć u arendu. Telekanał palepšyŭ kantent, ale maje prablemy ź finansavańniem i pa-raniejšamu placiecca ŭ kancy telerejtynhaŭ. Z bahatymi pryvatnymi ŚMI, jakija majuć vielizarnyja biudžety, jamu ciažka ciahacca.
13. Ukrainskich hramadzian i palitykaŭ nie biantežyć, što ES nie hatovy navat abmiarkoŭvać siabroŭstva Ukrainy ŭ ES. Jość razumieńnie taho, što Ukraina robić reformy dla siabie, a nie dla zachodnich partnioraŭ. U hutarcy z «Našaj Nivaj» vice-premjerka pa pytańniach jeŭrapiejskaj intehracyi Ivana Klimpuš-Cyncadze vykazała ŭpeŭnienaść, što ES vyrašyć svaje prablemy, i praź niejki čas zmoža znoŭ stać prymać novych siabraŭ, u tym liku Ukrainu, kali taja budzie adpaviadać kryteryjam ES.
Vice-premjer pa pytańniach jeŭrapiejskaj intehracyi Ukrainy Ivana Klimpuš-Cyncadze.
14. Va ŭsioj Ukrainie budujuć tak zvanyja CNAPy (Cientr nadańnia administrativnich posłuh). Anałah našaha «adnaho akna», ale tam usio robicca za jeŭrapiejskija hrošy i pavodle jeŭrapiejskich standartaŭ i patrabavańniaŭ.
Časam zdarajecca paradaksalnaja situacyja. Budujuć supiersučasny CNAP, tam jość šryft Brajla, taktylnaja plitka dla ślapych, śpiecyjalnyja tualety dla kalasačnikaŭ i h.d., chacia vakoł hetaha CNAPa nijakaha biezbarjernaha asiarodździa niama, što tudy nijaki invalid i nie zajedzie. Praz toje, što CNAPy prajektujucca jeŭrapiejcami, a ŭkrainskija realii krychu inšyja, atrymlivajecca marnavańnie hrošaj u niekatorych vypadkach. Ale sami CNAPy istotna palepšyli jakaść dziaržaŭnych pasłuh.
15. U Kramatorsk i Słaviansk układajucca vialikija hrošy. Ź ich sprabujuć zrabić vitrynu Danbasa. Darohi lepšyja, čym u Kijevie, jeździć novy sučasny transpart, nijakich pabitych ukrainskich maršrutak.
Harady ŭ płanie dobraŭparadkavańnia dakładna nie horšyja za Rečycu ci Śvietłahorsk. Ale depresiŭnaść usio ž krychu adčuvajecca. Šmat jakija zavody ŭsio ž zakrylisia, praz razarvanyja ekanamičnyja suviazi i praz toje, što vialikaja kolkaść uładalnikaŭ tych zavodaŭ — rasijanie.
Słaviansk, listapad 2018 hoda.
Na piarednim płanie — balnica pad Słavianskam, źniščanaja padčas bajavych dziejańniaŭ. Za joj — novyja adbudavanyja karpusy balnicy.
16. Pa-prarasijsku nastrojenych žycharoŭ, tak zvanych «vatnikaŭ», u Kramatorsku bolš čym dastatkova. I jany nie bajacca vykazvać svajo mierkavańnie.
Raspaznać «vatnikaŭ» davoli prosta. U ich visiać spadarožnikavyja anteny «Trykałor» i jany hladziać rasijskija kanały. Spadarožnikavyja anteny jość niedzie ŭ 30% kvater.
17. U paraŭnańni z 2014 hodam istotna palepšała zabieśpiačeńnie ŭkrainskaj armii. Kali raniej navat biercy bajcam kuplali vałanciory, to ciapier sałdaty majuć samuju sučasnuju amunicyju i pajki. Adzinaje, što masava praciahvajuć rabić vałanciory — jany platuć maskirovačnyja sietki.
18. Adna z vałanciorskich arhanizacyj, dzie babuli platuć maskirovačnyja sietki — «Kramatorskija pčołki».
Vałanciory pracujuć tam nie tamu, što ŭkrainskaj armii sietak brakuje. Prosta dla hetych danbaskich babul taki zaniatak — vydatnaja mahčymaść pryjści, parazmaŭlać ź siabroŭkami i adnahodkami, heta takoje kłasnaje kamjunici dla praŭkrainskich aktyvistaŭ. Zamiest taho, kab siadzieć doma i hladzieć televizar, 60—80-hadovyja žančyny prychodziać, hutarać i adčuvajuć, što mohuć kamuści dapamahčy. Tamu hetyja sietki bolš nie dla vajskoŭcaŭ, a dla hetych babul. Ale dla vajskoŭcaŭ jany taksama patrebnyja. Fabryčnyja sietki horšyja za ručnyja, bo jany majuć typovy malunak i sistemy raspaznajuć ich chutčej, čym ručnuju sietku, jakaja maje ŭnikalnyja ŭzory.
19. U Kramatorsku vialikaja kolkaść pierasialencaŭ z akupavanych terytoryj.
Arenda kvatery tam zaraz kaštuje amal jak u Kijevie.
20. Niezvyčajnaje dla biełaruskaha voka: u Kramatorsku dy inšych haradach Danbasa žyvie niejkaja niejmaviernaja kolkaść ptušak i źviaroŭ.
Možna navat u horadzie sustreć jakoha-niebudź fazana ci zajca, jaki nie budzie ciabie bajacca, kali da jaho padyści. Pa-pieršaje, Danbas — heta sucelnyja harady, lasoŭ amal niama. Pa-druhoje, dzikich žyvioł stała bolš, bo praz vajnu na kantralavanaj Ukrainaj terytoryi Danbasa zabaranili palavańnie. Pryroda viartaje svaje pazicyi.
21. Małodšyja i siarednija ŭkrainskija aficery, jakija prajšli Danbas, majuć nadzvyčajna vysokuju matyvacyju i hatoŭnaść viarnuć akupavanyja terytoryi.
22. Narkotyki va Ukrainie pradajuć masava praz telehram. Prosta pišuć na ścianie ŭ centry horada nazvu telehram-kanała i nazvu narkotyku. U niejkaj stupieni heta pakazčyk nadziejnaści telehrama i jaho pryvatnaści, kali im karystajucca navat narkadylery i inšyja złačyncy. Praŭda, va Ukrainie sim-karty pradajuć biez pašpartoŭ, tamu vysačyć nikoha nie mohuć.
Rekłama narkotykaŭ prosta ŭ centry Lvova. Anałahičnaje sustrakajecca i ŭ inšych haradach Ukrainy.
23. Kijeŭ za apošnija hady staŭ pieranasielenym horadam. Farmalna ŭ Kijevie žyvie 2,8 młn čałaviek, ale realnyja ličby vyšejšyja.
Bačna, što ludziej tam u niekalki razoŭ bolš, čym u Minsku. Narmalny ŭlik nasielnictva ŭ Kijevie nie viadziecca, i nichto dakładna nie viedaje, kolki tam žycharoŭ. Tam šmat rajonaŭ, na fonie jakich Kamiennaja Horka ŭ Minsku — zvyšprastorny kvartał. Jość rajony, dzie radami stajać 40-paviarchovyja damy, ščylnaść nasielnictva tam kaśmičnaja, u dvary navat nie traplaje sonca.
Adna z pryčyn pieranasielenaści — u Kijevie vielmi tannyja kvatery. U spalnym rajonie možna spakojna kupić za 15 tysiač dalaraŭ novuju 1-pakajovuju kvateru.
24. Va Ukrainie za apošnija hady źjaviŭsia sapraŭdny kult kavy. Jana prosta ŭsiudy, na kožnym kroku. Pryčym vielmi tannaja, jakasnaja i smačnaja. Kubačak smačnaj naturalnaj kavy možna kupić u kaviarni prykładna za 1,2 rubla. Kaviarni jeść na kožnym kroku ŭ kožnym horadzie, šmat dzie stajać furhončyki, dzie raźlivajuć kavu (tam jana jašče tańniejšaja). Kankurencyja na kavavym rynku šalonaja, tamu i ceny na kavu mienšyja, čym u Biełarusi.
Dla ŭkraincaŭ pić kavu ŭ kaviarni stała zvyčajnym, niezaležna ad uzroŭniu dachodaŭ.
25. Pryjemna ździŭlaje vialikaja kolkaść kulturnych, hramadskich i adukacyjnych mierapryjemstvaŭ u lubym siarednim i vialikim ukrainskim horadzie, jakoj niama navat u Minsku.
Pakul u minskim Pałacy mastactvaŭ pradajuć miod, kažuchi i dyvany, a kulturnyja i adukacyjnyja mierapryjemstvy ŭ abaviazkovym paradku ŭzhadniajucca z «ideołahami», va Ukrainie, va ŭmovach svabody, roznyja inicyjatyvy dy i samyja zvyčajnyja hramadzianie imknucca arhanizavać padziei na samyja šyrokija temy: ad asobnaha zboru śmiećcia da ŭkrainskaha madernu ŭ vyjaŭlenčym mastactvie. Bolšaść takich padziej — biaspłatnyja.
Ukrainskija aktyvisty i nieabyjakavyja hramadzianie nie bajacca, što kiraŭniku placoŭki patelefanuje jakaja-niebudź ciotačka z rajvykankama. Niama tam i nijakich «hastrolnych paśviedčańniaŭ» — jakija strašna tarmoziać raźvićcio našaj kultury. I voś što jany majuć u vyniku:
Voś takija nieadnaznačnyja nazirańni ja zrabiŭ, prajechaŭšy z Kijeva ŭ Kramatorsk, a paśla — u Lvoŭ.
