Alona i Valer.
«My kažam dzieciam prama: siadzieli sutki, tamu što niazhodnyja ź siońniašniaj situacyjaj u krainie»
Valer pavinien byŭ vyjści na volu jašče 12 lutaha, ale za dzień da hetaha na jaho skłali druhi pratakoł, nibyta za niepadparadkavańnie milicyjanieram pry zatrymańni. Pry tym što adbyłosia heta na sudzie ŭ žoncy, kudy jon pryjšoŭ u jakaści śviedki. Mužčyna kaža, što byŭ hatovy i da horšaha.
«Heta absurdna, ale ŭ takoj situacyi my radavalisia tamu, što Valeru dali tolki piać sutak, nie bolš. Jak i ja ŭzdychnuła z palohkaj, kali na sudzie pačuła, što mnie «šyjuć» administracyjny artykuł 23.34 (u RUUS mnie zusim nie kazali, čamu mianie zatrymali), a nie niejkuju kryminałku, i paśla prysudzili štraf. My ž razumiejem, za što nas chacieli pakarać: za našyja dumki, za toje, što my nie takija, jak patrebna, što tak doŭha pradavali «niezarehistravanuju simvoliku». Tamu možna było čakać jakoj zaŭhodna pomsty», — kamientuje Alona.
Pratakoły što mužu, što žoncy pieraroblivalisia pa try-čatyry razy. U adnym ź pieršych Alona «stajała na praśpiekcie Niezaležnaści, razmachvała rukami, zładziła pikiet», ale kali toje, što jana ŭvohule nie pakidała kramu, prapanavali paćvierdzić zapisami z kamier videanazirańnia, joj pierarabili pratakoł na pikiet niepasredna ŭ handlovaj kropcy. Što tyčycca Valera, to ŭ pratakole jon spačatku akazaŭsia zapisany proźviščam svajho budučaha sukamiernika, a ŭ inšym akazaŭsia namieśnikam dyrektara zusim inšaj kramy — Symbal.by. Lehienda «pravaparušeńnia» sypiecca navat na dacie: pavodle pratakoła milicyjaniera, i Valer, i Alona nibyta pravodzili pikiet u stalicy u toj čas, kali ich navat nie było ŭ Minsku.
Niahledziačy na toje padčas adsiedki nie było ni pieradač, ni matracaŭ, ni duša, pra svaje sutki para raskazvaje natchniona. Usio dziakujučy tym ludziam, ź jakimi jany apynulisia ŭ adnoj kamiery, a taksama śpiavańniu dla nastroju piesien — «Mury», «Pieramien», «Mahutny Boža», «Hraj».
«Pakul byŭ na Akreścina, praz maju kamieru prajšło 39 čałaviek — daktary, ajcišniki, ekanamisty. Častka była zatrymanaja na dvaravych maršach. Adzin chopiec prosta prynios kvietki da miesca zabojstva Tarajkoŭskaha ŭ niadzielu. Jašče adzin, taksist, prosta namalavaŭ na liście A4 «bčb» i nalapiŭ na bałkonie. Kahości izalavali na čas Usiebiełaruskaha narodnaha schodu — dasiedžvać raniej nie zasiedžanyja sutki ŭ patrebny momant», — raskazvaje Valer.
Jon vioŭ u kamiery dziońnik, u jakim staraŭsia apisvać usie svaje emocyi i nazirańni, ale na vychadzie jaho maksimalna abšukali — tak, jak nikoha. Zabrali ŭ vyniku ŭsio — navat zhadany i zapisany ad ruki vierš Uładzimira Niaklajeva «Chadok». Pakinuli tolki kavałak tualetnaj papiery z nahadam pra partyju marskoha boju.
Toj samy marski boj. A vieści dziońnik lubiŭ i tata Valera. Paśla siabie jon pakinuŭ sapraŭdny letapis žyćcia.
Valer byŭ upeŭnieny, što sutki na im nijak nie adabjucca, ale, jak raskazvaje Alona, u adnu z načej jon pačaŭ tryźnić, zhadvajučy sukamiernikaŭ. Pryjšłosia pić zaspakajalnaje.
«U mianie ŭ hałavie kruciacca dumki pra tych, chto zastaŭsia za kratami. Škada ludziej. Bo byli takija, jakija zahnalisia i nasy apuskali. Niekatoryja bolš za ŭsio bajalisia, što ich zmahańnie i sutki daremnyja. Ja ich staraŭsia niejak padbadziorvać», — tłumačyć Valeryj.
U žanočaj kamiery Alony dramatyčnych nastrojaŭ amal nie było: adna ź dziaŭčat u bajcy «Ja hulaju» uvohule adsiedžvała sutki ŭžo ŭ čaćviorty raz i ŭsio adno była nastrojenaja badziora. Sama ž Alona raspłakałasia padčas svajoj izalacyi dva razy:
«Pieršy raz — kali našuju sukamiernicu, žančynu, jakuju zatrymali razam z mužam i synam, paklikali na prafiłaktyčnuju razmovu, cisnuli na jaje tam psichałahična, pahražali, što syn moža sieści nadoŭha. I druhi raz — kali da nas u kamieru zasialili piensijanierku. Viedajecie, takaja babula, jak tyja, što piražki piakuć na vioscy. A joj — 25 sutak, častku za niepadparadkavańnie. Ahułam ža ja ciapier razumieju, što tym, chto siadzić, kudy praściej, čym tym, chto pieražyvaje za ich na voli. Adna maja siabroŭka paśla taho, jak ja vyjšła, skazała, što spać nie mahła, u jaje ruki-nohi dryželi, i što majo zatrymańnie zabrała ŭ jaje 10 hadoŭ žyćcia. Rodnyja nie viedali, što sa mnoj i jak. Ja ž pieranosiła heta jak dadzienaje mnie vyprabavańnie. Ja zajmajusia johaj, i heta, dumaju, damapahaje vynosić roznyja składanaści».
Pakul haspadaroŭ nie było doma, kot Findus schudnieŭ amal na kiłahram, što dla jaho zusim nie charakterna raniej — jaho navat sadzili na dyjetu.
U Jesipionkaŭ — dvoje synoŭ: 14-hadovy Jahor i 11-hadovy Makiej. Kali baćki nie pryjšli dadomu, dahladać ich uziałasia siastra Alony. Surazmoŭca kaža, što chłopcy ŭ tym uzroście, kali razumiejuć usio navat lepš za baćkoŭ.
Valer z synami.
«Jany razumiejuć, što ja i Valer siadzieli sutki za toje, što niazhodnyja ź siońniašniaj situacyjaj u krainie, z falsifikacyjami i katavańniami ludziej. Jany razumiejuć, što tak nie pavinna być. I my prama kažam im: u narmalnaj dziaržavie musić pracavać Kanstytucyja — harant našych pravoŭ, — ale jana parušajucca, — kaža Alona. — I ja chvalujusia, asabliva za starejšaha syna. Praz hod jon užo moža nie spytać nas i zrabić toje, što sam zadumaje. Heta padletki, a jany ŭsie maksimalisty i dumajuć, što viedajuć žyćcio lepš za nas. I jak maci ja navat nie mahu dumać pra žančyn, dziaciej jakich pasadzili, pra maci Romy Bandarenki…».
Takija paviedamleńni Alonie dasyłali syny, pakul jana była zatrymanaja na troje sutak.
«Mianie aburyła toje, što ja zabyłasia, jak razmaŭlać pa-biełarusku»
Alona i Valer razam užo 15 hod. Jana — ekanamistka pa adukacyi, rodam z Paleśsia. Ën — juryst ź vioski pad Puchavičami. Mienavita razam, u pary, jany adkryli dla siabie Biełaruś nanoŭ, vyvučyli biełaruskuju movu i saśpieli da biznesu z nacyjanalnymi rečami.
«U lubovi da Baćkaŭščyny kožny prachodzić svoj šlach. Na mianie vielmi paŭpłyvała ŭ svoj čas knižka Ihara Litvina «Małoiźviestnyje stranicy biełorusskoj istorii», paśla jakoj ja lepš zrazumieła, jakaja my vydatnaja nacyja. Potym my pačali vielmi šmat vandravać pa Biełarusi. Ja, naprykład, vialiki fanat zakinutych budynkaŭ, razburanych zamkaŭ. A niejak, kali ŭžo naradziŭsia starejšy syn, siadzieła na kuchni i čytała niejki raspovied chłopca pra toje, jak jon pryjšoŭ da biełaruskaj movy. I zadumałasia: kali zakančvała škołu, to mahła lohka razmaŭlać i pa-biełarusku, i pa-rusku. A što ciapier? Ź ciažkaściu składajucca biełaruskija słovy ŭ skazy. Mianie hetaja biezdapamožnaść vielmi aburyła. Tak my z Valeram i jaho bratam pačali pakrysie praktykavacca: jechali ŭ vandroŭku pa krainie i razmaŭlali pa-biełarusku. Spačatku, kaniečnie, heta było padobna da trasianki, ale my praktykavalisia, nabyvali biełaruskamoŭnyja knižki, «Našu Nivu» ŭ šapikach», — raskazvaje Alona.
Dla Valera i jaho brata hety krok staŭ viartańniem da vytokaŭ: u ich rodnaj vioscy Śvietły Bor i baćka, i maci zaŭsiody razmaŭlali pa-biełarusku (tata navat čytaŭ na pamiać «Novuju ziamlu» Jakuba Kołasa, choć i skončyŭ u svoj čas usiaho čatyry kłasy). Dla ich heta było naturalna. Vyciskać hetuju «kałhasnaść» ź ich pačali sprabavać spačatku ŭ vojsku, a potym u stalicy. Paśla ŭsio zakruciłasia: kancerty «Staroha Olsy», Źmiciera Vajciuškieviča, biełaruskamoŭnaje asiarodździe.
«Narešcie pryjšło asensavańnie, što ty — narmalny, nie niejki «nie taki». My paznajomilisia ź ludźmi z takimi ž dumkami, jak u nas, i akazałasia, što nas šmat», — zhadvaje Alona. «I vielmi važna, što ciapier my hanarymsia tym, što naradzilisia ŭ Biełarusi. Dla mianie istotna, što biełarusy — nacyja z bahataj historyjaj i kulturaj. Vielmi važna nieści hetuju infarmacyju da ludziej, kab usie viedali, chto my jość. Bieź minułaha niama budučyni, a my praz našyja histaryčnyja hieny možam pabudavać raźvituju krainu».
Cikava, što na pieršych vybarach u historyi niezaležnaj Biełarusi spadar Valer hałasavaŭ za Łukašenku, ale ŭžo paśla refierenduma pa źmienie dziaržaŭnaj simvoliki zrazumieŭ, što heta było pamyłkaj.
«Čamu my raniej nie vychodzili na akcyi pratestu? My viedali, što vybary falsifikujucca (na adnych z vybaraŭ u miascovyja saviety Jesipionki vyjavili ŭ śpisach dla hałasavańnia svajho małoha syna — «NN»). I ŭ 2006 hodzie, kali dziaržprapahanda śćviardžała, što ŭ namiotach na Kastryčnickaj płoščy byli adny narkamany, było zrazumieła, što heta chłuśnia. Ale zdavałasia, što niama ni ŭ čym sensu: na nastupny dzień paśla Płoščy-2010 nibyta ničoha i nie było. U 2020 hodzie jašče viasnoj ja ŭpieršyniu płanavała bajkatavać vybary, ale kampanija apynułasia niečakanaj. Jak i ŭsie padziei paśla jaje».
«Mahli nie pradavać ściahi, ale tady zdradzili b sabie»
Krama siamji «Moj modny kut» zapracavała ŭ handlovym centry «Maskoŭska-Vienski» ŭ 2014 hodzie. Surazmoŭcy kažuć, što da hetaha hoda prablem u ich nie było. Kali, kaniečnie, nie brać da ŭvahi čas pieršych miesiacaŭ pandemii ŭ Biełarusi. Tady jany pracavali ŭ minus, ale zmahli vyžyć.
Kropka, jakoj bolš nie isnuje.
«Pačynałasia ŭsio z Pašam Biełavusam z Symbal.by, — raskazvaje Valer. — U ich tady była tolki anłajn-krama, a my pasprabavali adkryć afłajn-kropku ź ich asartymientam. Paśla ich kalektyŭ źjechaŭ z «Maskoŭska-Vienskaha» na Mašerava, a my stali «Maim modnym kutom».
Surazmoŭcy ŭpeŭnienyja, što ŭvaha da ich u siońniašnich umovach była spravaj času.
«Jašče da Novaha hoda my zaŭvažyli, što da nas pačali zahladvać tak zvanyja «jabaćki», krucili hałavoj. Chaj takija naviedniki i byli adzinkavyja, ale jany, chutčej za ŭsio, pisali listy ŭ milicyju: «Pryjdzicie razabracca, tut pradajuć niezarehistravanuju simvoliku». Da nas i raniej naviedvalisia z pravierkami z ABEZ, jašče vosieńniu my pakazvali ŭsie patrebnyja dakumienty i na hetym razychodzilisia. U hety ž raz u nas kanfiskavali rečaŭ na 28 tysiač rubloŭ (5 tysiač adzinak). Farmuloŭka znoŭ — «dla pravierki». Ale kali b heta była zvyčajnaja pravierka, było b dastatkova ŭziać na ekśpiertyzu pa adzincy kožnaha tavaru. Zabrali ž amal usio, što visieła na zale i niejak nahadvała biełyja i čyrvonyja kolery. Idzie vajna navat nie sa ściaham, a z hetym spałučeńniem koleraŭ, tamu što jany — pratesnyja», — kažuć Alona i Valer.
Kali ŭ ŚMI źjaviłasia pieršaja infarmacyja pra zatrymańnie haspadaroŭ «MMK», biełarusy adrazu pačali masava zamaŭlać u ich tavary na sajcie, i navat pryjšli ŭ «Maskoŭska-Vienski», chacia krama tam była ŭžo začynienaja. Z usimi anłajn-zamovami Alena raźbirajecca i pa siońnia — chvala salidarnaści była niejmaviernaj.
Na hety momant siamja płanuje i dalej raźvivać svaju dziejnaść u anłajn-farmacie, vypuścić novaje adzieńnie z vyšyŭkami, pašyć ilnianyja rečy. Viarnucca na raniejšaje miesca pracy, navat kali vypravić usie zaŭvahi kštałtu «zamienić linoleŭm na plitku», užo niemahčyma: cisnuć pačali i na arendadaŭcu, jaki zdavaŭ biznesoŭcam pamiaškańnie. Jaho prasili skasavać damovu arendy, i sam jon užo taksama adbyŭ 25 sutak.
«U niejki krytyčny momant možna było b časova začynicca ci nie pradavać ściahi, pieračakać hetyja «čystki». Ale tak by my zdradzili sami sabie i našym pakupnikam. My zhubili hrošy, ale heta nie samaje strašnaje: kali hałava na plačach — usio budzie dobra. Pakul važna vyratavać tych, chto znachodzicca za kratami. Samyja ciažkaje, što u turmach pakutujuć niavinnyja ludzi. Zhubić hrošy ŭ paraŭnańni z hetym — ništo. Tym bolš, my vierym u lepšuju budučyniu. Svabodnaja Biełaruś budzie jak novy film ci kniha, vielmi zachaplalnaj. Zdajecca, nas čakaje sapraŭdny vybuch u kultury, budaŭničaj śfiery, u biznesie… Pakul usio heta ŭ marach. Spadziajemsia, što ŭ niedalokich».
