Pahutaryli z Andrejem pra toje, čym jon źbirajecca zajmacca dalej, i raspytali pra chobi.
Andrej Mačałaŭ
«Maryŭ stać alimpijskim čempijonam pa płavańni»
— Raskažycie krychu pra svaich baćkoŭ i prychod u advakaturu.
— Ja rodam z Maładziečna. Maci — nastaŭnica małodšych kłasaŭ, a tata — taksama advakat, jon śpiecyjalizujecca na kryminalnych i hramadzianskich spravach. Mienavita jon, vidać, i byŭ dla mianie niejkim aryjenciram u vybary prafiesii. Chacia ŭ škole ja maryŭ stać alimpijskim čempijonam pa płavańni, zajmaŭsia ŭ maładziečanskaj spartyŭnaj škole, udzielničaŭ u spabornictvach. Adnak humanitarnaja adukacyja ŭ vyniku pieravažyła sport. U toj ža škole ja časta čuŭ ad nastaŭnikaŭ: voś lubiš ty dyskutavać, spračacca, abmiarkoŭvać roznyja temy.
U BDU ja vučyŭsia pa śpiecyjalizacyi «mižnarodnaje prava» i z čaćviortaha kursa stažyravaŭsia ŭ mižnarodnych firmach. Paśla pradstaŭlaŭ klijentaŭ u haspadarčych sudach, a kali źmieny ŭ zakanadaŭstvie stali dazvalać pradstaŭlać klijentaŭ vyklučna advakatam, vyrašyŭ, što mnie patrebnaja licenzija.
Ja nie adziny syn u baćkoŭ: u mianie jość siaredni brat i małodšaja siastra.
— Nakolki vaš hrafik pracy źmianiŭsia z 2020 hoda?
— U luboha advakata hrafik pa zmoŭčańni nienarmavany, ale niedzie da červienia 2020 hoda ja moh sabie dazvolić troški adpačyć paśla pracoŭnaj nočy. Paśla heta stała niemahčyma: z 10 žniŭnia, kali da mianie źviarnulisia pieršyja paciarpiełyja, byvali sutki, kali paspać nie atrymlivałasia ŭvohule. I kali ja ŭpieršyniu tady pryjechaŭ u Balnicu chutkaj dapamohi, zrazumieŭ, što ŭsio heta chutka nie skončycca i mianie čakaje jašče bolš pracy.
U novych umovach ja amal zusim prypyniŭ ekanamičnuju praktyku. Bolšaść klijentaŭ ź nieterminovymi rečami heta zrazumieli, niešta haračaje ŭziali sabie kalehi. Ja ž praciahvaŭ vieści tolki adnu ekanamičnuju spravu, ale jana vielmi mlavaprajaŭnaja i zajmała mała času.
— Zaŭsiody možna było admović u dapamozie, kali zrabiłasia napružana, čamu vy hetaha nie rabili?
— Spačatku ja nie admaŭlaŭ uvohule nikomu. I azirajučysia nazad, razumieju, što takoje rašeńnie pryniaŭ jakraz paśla naviedvańnia balnicy, pabačyŭšy žudasnyja karcinki ŭ reanimacyi. Heta byŭ niejki psichałahičny pierałom, kali ja zrazumieŭ, što majo žadańnie paspać ci źjeździć u adpačynak — nieistotnaje ŭ paraŭnańni vyprabavańniami, jakija vypali na dolu ludziej.
Potym, kaniečnie, moj numar raspaŭsiudziŭsia siarod vałancioraŭ, mnie teliła pa niekalki čałaviek u dzień, i ja prosta fizična nie moh prysutničać na ŭsich administracyjnych spravach. Braŭ sabie pa adnoj-dźvie na dzień. Ale ŭ nas skłałasia hrupa advakataŭ, hatovych dapamahać ludziam, i my padstrachoŭvali adno adnaho, pieranakiroŭvali klijentaŭ, kab nie pakinuć ich ź ničym.
— Jakraz dziakujučy sarafannamu radyjo ŭ niejki momant u advakata Mačałava akazalisia adnyja z samych rezanansnych i miedyjnych spraŭ?
— Najbolš šyroka maje kantakty razyšlisia paśla zatrymańniaŭ 1 vieraśnia žurnalistaŭ Tut.by, «Kamsamołki» i BiełaPAN, kali jany atrymali troje sutak za aśviatleńnie akcyi ŭ horadzie. Mabyć, kamuści spadabałasia, jak ja pracuju, i voś pajšła rekłama.
Tak da mianie paśla źviarnulisia i svajaki baskietbalistki Aleny Leŭčanki.
Što tyčycca kryminalnych spraŭ, to Maryju Babovič, jakuju sudzili za nadpis «Nie zabudziem» na Puškinskaj, ja ŭpieršyniu ŭbačyŭ, kali naviedvaŭ dopyty. 10 vieraśnia śledčaj hrupaj była zaviedzienaja adna vialikaja sprava ab biesparadkach u Minsku, i ludziej, jakija niedzie niejak milhali, vyklikali na dopyty. My adsočvali na dopytach, kab usio prachodziła biez parušeńniaŭ.
Abaroncam Volhi Załatar ja staŭ pa jaje prośbie. Jak vałanciorka «Viasny» jana šmat pracavała ŭ Frunzienskim sudzie, ja taksama tam časta pracavaŭ. Tak i paznajomilisia. Kali Volu zatrymali, jana adrazu skazała dziažurnamu advakatu: «Pakličcie da mianie Andreja Mačałava».
— Padbivali statystyku, kolki ŭsiaho spraŭ viali?
— Dakładnaj statystyki pakul nie zrabiŭ, heta adzin z punktaŭ, jaki ja chaču zakryć akurat paśla vyklučeńnia mianie z kalehii: volnaha času pavinna stać troški bolš. Kali pryblizna, to administracyjnych było kala sotni, kryminalnych — kala dziesiaci.
Varta adznačyć, što nie ŭsie vyniki sudoŭ atrymalisia piesimistyčnymi. Navat u mianie było niamała spraŭ, dzie pa administracyjnych artykułach ludzi nie atrymlivali pakarańnie naohuł ci nie atrymlivali sutki, naprykład. Ci ŭziać tyja ž vypadki z kryminalnymi: kali dziaržabvinavaŭca zaprošvaŭ niekalki hod, a čałaviek atrymlivaŭ šeść miesiacaŭ realnaha pakarańnia (jak heta było z žurnalistkaj TUT.BY Kaciarynaj Barysievič). Jak by dziŭna ni hučała, ale ŭsio heta — maleńkaja pieramoha, bo my viedajem, što biełaruskija sudy nie apraŭdvajuć ludziej. Tym bolš pa palityčnych spravach.
«Zaŭsiody psichałahična ciažka, kali sprava vydumanaja»
— Jakija pracesy dalisia ciažej za ŭsio ŭ emacyjnym płanie?
— Mnie zaŭsiody psichałahična ciažka, kali sprava vydumanaja. Voś byŭ žurnalist Arciom Majoraŭ, jon pryjšoŭ raspavieści pra pieratrus na ofisie Tut.by, jaho zatrymali i prydumali, što zabrali z doma na prafiłaktyčnuju razmovu. A ŭ 416-m kabiniecie Maskoŭskaha RUUS žurnalist źnianacku pačaŭ łajacca maciukami. Hetaha nichto vakoł nie bačyŭ, videadokazaŭ niama, ale ŭčastkovy dakładna pamiataje, što heta mieła miesca, i čałavieka aryštoŭvajuć. Padobnaje było i sa spravaj Luby Kaśpiarovič.
Robicca kryŭdna, kali ŭ ciabie całkam atrymlivajecca dakazać nievinavataść čałavieka (jość troje śviedak, videazapisy, a śviedka z RUUS, u svaju čarhu, kaža zusim nie tyja rečy). U zvyčajnym žyćci pry takim raskładzie čałavieka adpuskajuć, a śviedku pryciahvajuć da adkaznaści za łžeśviedčańnie. A ŭ našych realijach sudździ pačynajuć niešta dakručvać, kazać, što śviedka-milicyjanier zabłytaŭsia, naprykład. I vina robicca dakazanaj.
U kryminalnych spravach inšy padychod: asnoŭnaja technałohija śledstva — maksimalna skažać fakty, traktavać ich na svoj ład. Kłasičny vypadak z 293-m artykułam Kryminalnaha kodeksa pra masavyja biesparadki. Kampanija siabroŭ abmiarkoŭvała palityku ŭ svajoj hrupie, jaje niejak vykryli. Pryjšli da ludziej, i ŭ adnaho znajšli bienzin i alivu ŭ haražy. I z hetaha robicca vysnova, što čałaviek źbiraŭsia vyrablać kaktejli Mołavata i kidać u siłavikoŭ. A sa skryni ćvikoŭ — što jon chacieŭ prakołvać šyny. Heta vielmi dziŭnaja łohika: ja nie viedaju mužčynu, u jakoha b u pryvatnym domie nie znajšłosia bienzinu ci ćvikoŭ.
U niekatorych spravach prydumlajucca ciažkija nastupstvy złačynstva, jakija nijak nie dakazvajucca padčas śledstva. Śledčy kaža: ja liču, što paśla hetych dziejańniaŭ ludzi pačali bolš aktyŭna vychodzić na mitynh (naprykład, padobnaje było na sudzie nad žurnalistkami «Biełsata» Kaciarynaj Andrejevaj i Darjaj Čulcovaj). A čamu vy tak ličycie?
Śledstva prosta vykazvaje subjektyŭnaje mierkavańnie, ničym nie padmacavanaje, a sud ličyć jaho abjektyŭnym. Pa takoj schiemie samaje biaskryŭdnaje dziejańnie možna pierapakavać u złačynstva.
— Siarod vašych klijentaŭ — paciarpiełyja, jakija chacieli zaviadzieńnia kryminalnych spraŭ pa fakcie katavańniaŭ na Akreścina.
— Na žal, jany tak i nie byli zaviedzienyja. Adzinaje, čaho atrymałasia dasiahnuć, — usie fakty katavańniaŭ na Akreścina ŭ CIP i ŭ IČU ŭ svaju vytvorčaść pryniaŭ centralny aparat Śledčaha kamiteta. I mnie dakładna viadoma, što jany sapraŭdy pravodzili niebłahuju pravierku. U adzin momant było realna pastaŭlena pytańnie ab zaviadzieńni kryminalnaj spravy. Ale jak tolki były kiraŭnik Śledčaha kamiteta (u toj čas viedamstva ŭznačalvaŭ Ivan Naskievič — «NN») pastaviŭ takoje pytańnie na naradzie siłavikoŭ, adrazu byŭ zvolnieny.
Hałoŭnaje, što materyjały pra złačynstvy sabranyja, my majem fakty na rukach. I kali pryjdzie čas, kryminalnyja spravy buduć zaviedzienyja.
Šmat z taho, što sabrana samimi advakatami, naŭrad ci źbirałasia b śledčymi: apytańnie śviedak, paciarpiełych, videa. U nas z kalehami ŭvohule było šmat supadzieńniaŭ: kali klijent adnaho bačyŭ, jak źbivali klijenta druhoha, prymušali kryčać «Ja lublu AMAP». My znajšli šmat takich pierasiačeńniaŭ i taksama pieradali śledčym. Usio heta dačakajecca svajho času.
— Pra toje, što vy pazbaŭlenyja licenzii, vy daviedalisia naŭprost na sudzie, abaraniajučy Volhu Sinialovu, chacia takoje rašeńnie kalehija pryniała jašče ŭ kancy maja. Dumajecie, heta kasiak ci było zroblena naŭmysna?
— Situacyja adbyłasia cikavaja: kali ŭ kalehii pabačyli ŭ navinach mianie na sudovym pracesie, to, vidać, pierapudzilisia i pačali mnie adrazu telefanavać. Ale ja nie moh padniać słuchaŭku, tamu što išoŭ sudovy praces. Tady jany, vidać, vyrašyli nakiravać list pra pazbaŭleńnie mianie licenzii u sud praz faks. Paśla abiedu mnie hetuju navinu začytali. Nie viedaju, čamu ŭ kalehii maŭčali miesiac. Chutčej, heta śviedčyć pra ahulny styl pracy.
Abskardžvańnie z majho boku budzie abaviazkova. Samaje śmiešnaje ŭ hetym, što ŭsie členy dyscyplinarnaj kamisii skazali mnie, što padtrymlivajuć, ale: «Prabač, my pavinny ciabie vyklučyć z kalehii».
Pryčyna vyklučeńnia źviazanaja sa spravaj Volhi Załatar nie prosta tak, na moj pohlad. Usie asabliva tut uzrušylisia, tamu što źbivać žančynu, maci piaci dziaciej — heta niapravilna navat pa paniatkach supracoŭnikaŭ HUBAZiKa. Ja raspavioŭ pra katavańni svajoj klijentki, i dla taho boku — heta soram.
«Pazbaŭleńnie advakataŭ licenzij — heta taksama začystka infarmacyjnaha pola»
— Kolki razoŭ za apošni hod vy ŭvohule čuli heta: «Prabačcie, ale…», «Vy ž sami ŭsio razumiejecie»?
— Davoli časta. Asabliva ad śledčych, bo dobrych ludziej tam chapaje, ale ŭ ich siamja-kredyty i inšyja pryčyny. Jany praciahvajuć vykonvać svaju pracu, ale ŭ niejkaj stupieni razumiejuć, što robiać niapravilnyja rečy.
— Čamu saviety kalehij nie abaraniajuć svaich? Takoje było zaŭsiody ci ŭ niejki momant złamałasia?
— Dziejnaja sistema samakiravańnia isnuje daŭno. Aficyjna kalehii ličacca niezaležnymi instytutami, ale na praktycy jość niekalki miechanizmaŭ upłyvu na kožnaha advakata z boku Ministerstva justycyi. Asnoŭny ź ich — mahčymaść luboha śpiecyjalista ŭ luby čas biespryčynna vyklikać na pazačarhovuju pieraatestacyju. Hety miechanizm dazvalaje Miniustu prasoŭvać nieabchodnyja im praviły.
Kali kazać pra mianie, staršynia BRKA nie chavaŭ — navat danosiŭ da niekatorych kaleh, — što pa mnie rašeńnie pryniali jakraz ŭ Miniuście, i jaho prosta daviali da dyscyplinarnaj kamisii. I hetaha fakta nichto nie saromieŭsia, chacia heta vidavočna niezakonna.
Padobnyja situacyi zdaralisia i raniej. U asnoŭnym u pieryjady ad vybaraŭ da vybaraŭ. Zhadajem toj ža 2011 hod: paśla vybaraŭ-2010 kala dziesiaci advakataŭ byli pazbaŭlenyja licenzij, u asnoŭnym — abaroncy kandydataŭ u prezidenty i aktyvistaŭ. Na siońnia ich kolkaść pieravaliła za 30.
Pry hetym varta adznačyć, što pieršapačatkova, u žniŭni-vieraśni, u tym ža BRKA tranślavali takuju pazicyju: «My budziem dapamahać usim paciarpiełym, razmaŭlać z MUS». Bližej da Novaha hoda tam ža pačali nastojvać na tym, kab advakaty nie rabili ničoha, akramia napisańnia farmalnych skarhaŭ i chadajnictvaŭ. Heta kapijavała rytoryku dziaržorhanaŭ, ni pra jakuju niezaležnaść havorki nie idzie.
— Kali advakaty ŭ siońniašnich biełaruskich sudach zbolšaha ničoha nie vyrašajuć, navošta pazbaŭlać ich licenzij?
— Ja viedaju, što naŭprost ciapier kalehija razhladaje pytańnie ab vyklučeńni jašče niekalkich advakataŭ. Baču heta źvionami adnaho łancuha: z adnaho boku, prymajucca zachady dla zakryćcia niepadkantrolnych, niezaležnych ŚMI, ź inšaha — pazbaŭlajucca licenzii, vyklučajucca z kalehij tyja advakaty, jakija mohuć vynosić ź sistemy infarmacyju. Prakuror ci sudździa nie dajuć kamientaroŭ i intervju, adziny, chto moža heta rabić, — heta jakraz advakat. Heta takaja dvuchchadovačka dla začystki infarmacyjnaha pola, na moj pohlad.
— Jak pracavać va ŭmovach, kali prafiesiju začyščajuć?
— U prafiesii ciapier sapraŭdy ciažkija časy, ale ŭ niejkaj stupieni mnie heta padabajecca. Mnie nie chaciełasia b pracavać, umoŭna kažučy, u Šviejcaryi, dzie pravavaja sistema całkam naładžanaja. Mnie cikava žyć u taki voś pieryjad z vyklikam, heta važnyja histaryčnyja padziei. I jany, miž inšym, dali mnie lepš daviedacca pra ludziej, ź jakimi ja pracuju pobač. U składany momant žyćcio vyrazna pakazała, chto jość chto.
Siońniašnija čystki ŭ advakatury patrebnyja, kab pakazać inšym, što mohuć zrabić ź imi, kali jany nie prymuć peŭnyja praviły hulni.
Kali ja čytaŭ artykuł pra advakaturu 20-30-ch hadoŭ, to nie vieryŭ, što jon pra padziei, jakija adbylisia 100 hadoŭ tamu. Było adčuvańnie, što heta pra nas. Nibyta my i nie vyvučali historyju stalinskaha teroru, represij, Druhoj suśvietnaj vajny, nibyta nie žyviom u novaj krainie. Bolšaść advakataŭ ź niezaležnym mierkavańniem i tady imknulisia vytrucić, a tych, chto zastavaŭsia, prymusić prasić sud pra pasłableńnie, nie źbirać nijakich dokazaŭ. Dziaržava siońnia taksama choča, kab advakaty prosta siadzieli na pracesach, nie zajaŭlali lišniaha, intervju nie davali.
Tolki zapužać usich niemahčyma. Advakat — intelektualnaja prafiesija, absalutnaja bolšaść jaje pradstaŭnikoŭ razumieje, što adbyvajecca. Dla advakataŭ pieramoha hramadstva heta aznačaje adnaŭleńnie niezaležnych sudoŭ i prakuratury z advakaturaj. Praces zapužvańnia moža ciahnucca biaskonca, kali nie adnavić pravavuju sistemu.
«My z kalehami taksama možam ličycca ekstremistami, kali padajom skarhu na pastanovu suda i jaje nie zadavalniajuć»
— Patłumačcie, adkul u Biełarusi źnianacku źjaviłasia stolki ekstremistaŭ — čaho tolki varty ŭvieś Tut.by, materyjały jakoha chočuć ekstremisckimi pryznać?
— Na svajoj praktycy ja nie zhadaju, kab ekstremizm da 2020 hoda niedzie raniej fihuravaŭ. I fiška ŭ tym, što ŭ novaj redakcyi zakona ab supraćdziejańni ekstremizmu sam hety paniatak vielmi pašyrany. Navat niejkaja krytyka, luboje vykazvańnie, jakoje razychodzicca z palitykaj dziaržavy, moža ličycca ekstremizmam. My z kalehami žartujem, što, kali my padajom skarhu na pastanovu suda i jaje nie zadavalniajuć, my taksama možam ličycca ekstremistami.
Toje, što my čytajem u zaklučeńni ekśpiertnaj kamisii pa Tut.by, u pryvatnaści abvinavačvańnie ŭ tym, što partał vioŭ niezaležnuju redakcyjnuju palityku, ekstremizm u telehram-kanałach, heta maksimalnaje zaciahvańnie pajasoŭ, naviazvańnie adzinaj ideałohii. Ale ŭsio heta poŭny absurd. Tamu što narmalnaje hramadstva farmirujecca akurat za košt isnavańnia roznych mierkavańniaŭ. I niezaležnaje ŚMI ŭ narmalnaj dziaržavie nie moža ŭjaŭlać niebiaśpieki ni dla dziaržaŭnych orhanaŭ, ni dla hramadstva ŭ cełym.
Kali dziaržava baicca niezaležnaha mierkavańnia, to ź joj niešta nie tak. Toje samaje možna skazać i pra zdolnaść utrymlivać uładu vyklučna siłavym mietadam.
— Vam było kali-niebudź strašna apošnim časam?
— Mnie, mabyć, praściej, tamu što ŭ mianie niama ni siamji, ni dziaciej. Asabista za siabie ja nie asabliva pieražyvaju.
Zdarałasia, kaniečnie, prajavy strachu — heta ž naturalnaje pačućcio dla čałavieka. Ale kali meta dla mianie pieravažvaje ryzyku, to ja praciahvaju pracavać. Znoŭ ža pytańnie: chto, akramia nas? Kali my skančvali fakultet mižnarodnych adnosin, zahadčyk našaj kafiedry skazaŭ dobruju reč: «Studenty, vy skončyli ŭniviersitet dla taho, kab budavać svaju krainu pa tym scenary, jaki ličycie vartym». I ja voś dla siabie vyrašyŭ, što nie budu nikudy źjazdžać, choć paśla źjaŭleńnia niebiaśpieki dla prafiesii i vyklučeńnia z kalehii mnie prychodzili kankretnyja prapanovy pierajechać za miažu.
Moža hučać pafasna, ale ja praŭda liču tak: ty musiš rabić usio, što možaš. I kali tak zrobiać usie, my budziem žyć u inšaj krainie. U mianie jość dośvied mižnarodnaj pracy, ja viedaju anhielskuju i francuzskuju movy, ale źjazdžać nie chaču: ja ŭ siabie doma i chaču rabić niešta vartaje mienavita dla svajoj krainy.
— A što advakat Andrej Mačałaŭ zvyčajna robić u volny čas?
— Maja vialikaja luboŭ — heta sport, zbolšaha, jak i ŭ dziacinstvie, — płavańnie. My ź siabrami praktykujem vodny turyzm: kab papłavać na bajdarkach u nas ci adpravicca ŭ vodny pachod za miažu. Nie tak daŭno, naprykład, byli na Kaŭkazie. Lublu taksama tryjatłon: pabiehać, paskakać. Pahulać u valejboł ci futboł.
— Jakija ciapier płany?
— Ahułam dla mianie źmianiajecca tolki toje, što ja nie zmahu pradstaŭlać intaresy ludziej u sudzie i na śledstvie. Ale ja mahu sustrakacca z klijentami, składać razam ź imi stratehiju abarony, rychtavać dakumienty — skarhi, chadajnictvy.
Ja praciahnu pracavać ŭ jakaści pamočnika advakata: nie chaču sychodzić z abranaha kirunku. Mnie chočacca praciahvać dapamahać ludziam, ź jakimi my pačali pracavać, da ich pieramohi. I chaciełasia b skončyć pradmietnaje advakackaje rasśledavańnie pa faktach katavańniaŭ.
