U časy Stalina — biez paradaŭ i vychadnoha dnia
Jak viadoma, pieršy Akt pra biezumoŭnuju vajskovuju kapitulacyju Hiermanii byŭ padpisany 7 maja 1945 hoda. Padpisvaŭsia jon biez aficyjnaha adkazu Maskvy, tolki ŭ prysutnaści jaje pradstaŭnika, tamu pryjšłosia pa prośbie Stalina praceduru paŭtaryć — zdaryłasia heta 8 maja ŭviečary — kali dakładniej, to ŭ 22.43 pa jeŭrapiejskim časie. U Maskvie na toj momant užo było za poŭnač i, jak śledstva, śviatkavać Dzień Pieramohi ŭ SSSR pačali 9 maja, u toj čas, kali na Zachadzie — 8-ha.
Fota: nlb.by
Jašče dva razy paśla zakančeńnia vajny, u 1946 i 1947 hodzie, Dzień Pieramohi śviatkavali, ale ŭžo sa śniežnia 1947-ha Prezidyum Viarchoŭnaha savieta SSSR zrabiŭ 9 maja rabočym dniom i pazbaviŭ pampieznaści ažno da 1964 hoda.
«Stalin razhladaŭ savieckich hienierałaŭ, maršałaŭ — taho ž Rakasoŭskaha i Žukava — jak svaich palityčnych kankurentaŭ. I jon nie žadaŭ vystaŭlać ich napierad. Heta, pa jaho łohicy, mahło kinuć cień na stalinski režym», — kamientuje Alaksandr Frydman.
Zvykły farmat paradaŭ sfarmavaŭsia pry Brežnievie
Ciaham 18 hod 9 Maja śviatkavałasia kropkavymi salutami i mierapryjemstvami, u tym liku i paśla śmierci Stalina, pry Chruščovie.
«U 1964 hodzie da ŭłady pryjšoŭ Brežnieŭ, sam frantavik, i voś jon nadaŭ śviatu znajomy nam farmat z paradami, a taksama viarnuŭ vychadny dzień. Usie naratyvy, jakija my bačym siońnia, pryjšli da nas razam z Brežnievym. U jaho epochu 9 maja zrabiłasia hałoŭnym savieckim śviatam, adcianiŭšy dzień Kastryčnickaj revalucyi», — raskazvaje historyk.
Habrei asobna źbirajucca kala «Jamy»
U Biełarusi takaja zvyšuvaha da daty 9 maja, na dumku Frydmana, akurat, była naturalnaj i blizkaj:
«Kraina asabliva mocna paciarpieła ad nacysckaj akupacyi, plus paŭpłyvaŭ pieryjad, kali respublikaj kiravali partyzany — u Biełarusi heta pačałosia z Mazuravym, a paśla praciahnułasia z Mašeravym. Hety vobraz partyzanskaj respubliki, dla jakoj vajna hraje asablivuju rolu, biełaruskamu nasielnictvu byŭ całkam zrazumiełym, heta adpaviadała žyćciovamu dośviedu vialikaj kolkaści ludziej».
Miemaryjał «Jama». Fota: poznamka.ru
Data była nastolki simvaličnaj dla biełaruskaha naroda, što nie asprečvałasia navat ludźmi z antysavieckimi pohladami.
«Tolki ŭ Biełarusi, nakolki mnie viadoma, mienavita 9 maja ŭšanoŭvajuć pamiać habrejaŭ — tradycyjna ładziać u hety dzień mierapryjemstvy na terytoryi byłoha hieta — tam, dzie ciapier miemaryjał «Jama» (kali kazać pra Minsk). U inšych postsavieckich krainach heta adbyvajecca ŭ hadaviny zabojstvaŭ habrejaŭ, naprykład. I voś hetyja ścipłyja cyrymonii ŭšanavańnia pamiaci — heta zusim nie savieckaja tradycyja. Tamu ŭ časy SSSR naščadkam habrejaŭ i tym, chto vyžyŭ, nie davali sabracca kala «Jamy», razhaniali ci pieraškadžali im hukaŭzmacnialnikami», — kaža Frydman.
Viartańnie da savieckich tradycyj pry Jelcynie i Łukašenku
Pieršy čas paśla raspadu SSSR parady znoŭ nie pravodzilisia: nie było hrošaj i prosta było nie da taho. Zvykły ŭžo farmat viarnuŭsia na 50-hodździe Pieramohi pry Jelcynie.
Tady na Čyrvonaj płoščy vieteranaŭ vajny vitali šmatlikija zamiežnyja hości — hienieralny sakratar AAN Butros-Hali, prezident ZŠA Bił Klintan, premjer-ministr Vialikabrytanii Džon Mejdžar, staršynia KNR Czian Czemiń, premjer-ministr Kanady Žan Krećjen.
Parad na na 50-hodździe Pieramohi. Fota: RIA Novosti
«Padavałasia, što idzie narmalizacyja adnosinaŭ z Zachadam, usio pavinna być dobra: Jelcyn ža ličyŭsia čałaviekam, jaki rvie z savieckimi tradycyjami. Ale voś atrymałasia, što z adnaho boku, budavałasia novaja Rasija, a z druhoha, jana pačała viartacca da starych tradycyj — z paradami i militaryzmam.
U Łukašenki ž praha da savieckaha była ad samaha pačatku. Na žal, čym dalej, tym było horš. Pastupova śviata pieratvaryli ŭ toje, što nazyvajecca «pobiedobiesije». A ŭ hetym hodzie jaho ŭvohule vykarystali jak dadatkovy instrumient prapahandy dla apraŭdańnia vajny va Ukrainie. Ź siońniašniaj paviestkaj dy pramovami Łukašenki i Pucina heta ŭžo nie Dzień Pieramohi, a dzień vajny», — kamientuje naš surazmoŭca.
9 maja 1995 hoda, Minsk. Fota president.gov.by
9 Maja paśla avaryi na ČAES i ŭ razhar COVID-19
Kažučy pra 9 maja ŭ historyi, nielha nie zhadać, jakim byŭ Dzień Pieramohi ŭ 1986-m i ŭ 2020-m.
Jak my viedajem, avaryja na ČAES, nastupstvy jakoj doŭha chavalisia kiraŭnictvam SSSR, nijak nie paŭpłyvała na praviadzieńnie pieršamajskich śviataŭ — paradaŭ da Dnia pracy. Jany masava prajšli jak u stalicy, tak i ŭ rajonnych, abłasnych haradach Biełarusi.
Fota: kamenets.by
Na 9 Maja parady taksama nie admianili: archiŭnyja haziety dajuć zrazumieć, što pierad demanstracyjaj tolki «asfalt pamyli śpiecmašynami z vadoj».
Takoje važnaje dla dziaržavy śviata nie admianili i ŭ 2020 hodzie. Biełaruś stała adnoj ź dźviuch krain postsavieckaj prastory, jakija nie pabajałasia ryzyknuć vieteranami ŭ pandemiju ŭ 75-hodździe Pieramohi (parad tady nie admianiaŭsia taksama ŭ Turkmienistanie).
Čytajcie taksama:
«Łukašenka pačaŭ apošniuju hulniu ŭ svaim palityčnym žyćci». Vialikaja hutarka z historykam i palityčnym ahladalnikam Alaksandram Frydmanam
