Alaksandr Tkačenka. Fota: Fejsbuk
Bi-bi-si: Adna z hałoŭnych temaŭ hramadskaj dyskusii zaraz — heta staŭleńnie da ruskaj kultury va Ukrainie, jakaja vajuje. Na adnym jaje polusie — vykazvańni daradcy kiraŭnika Ofisa prezidenta Alaksieja Arastoviča, jaki śćviardžaje, što Ukraina nie pavinna izalavać siabie ad ruskaj kultury. «Pakul ja tut niešta značu, ja nie dam pabudavać z Ukrainy vialikuju krainu z maleńkaj kulturaj», — zajaviŭ jon, vyklikaŭšy štorm krytyki na svoj adras.
Na inšym polusie — kali kazać pra ŭkrainskuju ŭładu, a nie pra ŚMI i karystalnikaŭ sacsietak, — Vy z vašymi słovami ab tym, što kultura krainy-akupanta pavinna być zabaronienaja na suśvietnym uzroŭni, «uklučajučy ruski balet».
Łohika Arastoviča prykładna zrazumiełaja. Ale raskažycie, čamu Vy chočacie zabaranić ruski balet?
Alaksandr Tkačenka: Kultura ŭ pryncypie — heta pra śvietaŭsprymańnie, heta karcina śvietu. Ruskaja kultura vykarystoŭvałasia dla taho, kab schavać toje, što adbyvajecca ŭ Rasii, kab Rasija vyhladała cikavaj, achajnaj. Na samaj ža spravie ruskaja kultura prykryvała pasadki apazicyjnych dziejačaŭ, teror suprać ŚMI i naviazvańnie dyktatury. Heta značyć, umoŭna kažučy, na scenie vystupaje Niatrebka, A za scenaj rychtujucca rakiety dla napadu na Ukrainu. Kultura była takoj ža nieadjemnaj častkaj rasiejskaj prapahandy, jak i miedyjnyja mašyny Kramla.
Tamu my nie havorym pra zabaronu ruskaj kultury ŭ vyhladzie knih Hohala, jaki ŭ značnaj stupieni źjaŭlajecca ŭkraincam, ci muzyki Čajkoŭskaha — my havorym pra toje, što supracoŭnictva z prapahandysckaj mašynaj Kramla treba pastavić na paŭzu, jak minimum na čas vajny. Voś viernucca jany ŭ svaje kazarmy dzieści ŭ tajzie — tady možna budzie pra heta pahavaryć. Inakš my ŭpuskajem i ŭ naš dom, i ŭ dom jeŭrapiejcaŭ mašynu prapahandy, jakaja niasie chaos, skažeńnie taho, što na samoj spravie ŭjaŭlaje ź siabie Rasija, praz tuju nieadjemnuju častku Rasii, jakoj źjaŭlajecca jaje aficyjnaja kulturnaje asiarodździe.
— Ale pa takoj łohicy my stavim ich na paŭzu padčas vajny. Vajna zakančvajecca — my znoŭ adčyniajem dla ich dźviery i stvarajem pieradumovy dla nastupnaj vajny?
— Nie zusim tak. Pieraasensavańnie ŭsprymańnia ruskaj kultury i taho, jakija niebiaśpieki jana niasie ŭ sabie, u Jeŭropie, u cyvilizavanym śviecie ŭžo adbyłosia i adbyvajecca ciapier, tam idzie dyskusija pa hetym pytańni. U toj ža čas my havorym pra zamiaščeńnie rasijskich aficyjnych kulturnych dziejačaŭ ukrainskaj kulturaj, ukrainskimi kampazitarami, ukrainskimi artystami, ukrainskimi vystavami.
Tolki ciapier, praz 30 hadoŭ paśla zdabyćcia Ukrainaj niezaležnaści, mnohija nie tolki ź dziejačaŭ kultury, ale i zvyčajnych hramadzian adkryvajuć dla siabie toj fakt, što ŭkrainskaja kultura vałodaje tysiačahadovaj spadčynaj, što va ŭkrainskaj kultury jość vydatnyja imiony, što Malevič — nijaki nie ruski mastak, a ŭkrainski. I heta prykmieta taho, što ŭsprymańnie ŭkrainskaj kultury karennym čynam źmianiłasia.
Adpaviedna źmianiajecca ŭsprymańnie i ruskaj kultury. My nie možam skazać kaleham u Jeŭropie: davajcie ŭsio zabaronim. My možam tolki zaklikać ich da hetaha. I ja rady, što bolš za 120 roznych arhanizacyj, fiestyvalaŭ, teatraŭ admovilisia ad supracoŭnictva z rasijanami.
Choć my i nie majem nijakaha ŭpłyvu na repiertuar ukrainskich teatraŭ, ale ŭ vyniku jany sami admovilisia ad vykanańnia Čajkoŭskaha — prynamsi, ciapier. Heta vialiki prahres. My nie možam kazać pra tatalnuju zabaronu ruskaj kultury, my možam zaklikać tolki da jaje bajkotu. I, biezumoŭna, paśla našaj pieramohi jana budzie, miakka kažučy, niekalki ŭsprymacca inakš, čym heta było da vajny.
— Ci pavinny ŭ školnaj prahramie va Ukrainie zastacca Dastajeŭski, Tałstoj, Puškin?
— Mnie ciažka skazać. Mahu dla razumieńnia pryvieści ŭ prykład dyskusiju pra nazvy vulic. Jość šmat padychodaŭ da pierajmienavańnia — albo zychodziačy z histaryčnych nazvaŭ, albo pryviazvajučysia, naprykład, da miesca naradžeńnia taho ci inšaha čałavieka. Ale niama nidzie ŭ śviecie bolš za sto vulic Puškina ŭ adnoj krainie — kali heta dakładna čałaviek, jaki tut nie naradziŭsia, nie tvaryŭ, i naŭrad ci jaho možna adnieści da ŭkrainskaj kultury. Ale kali my havorym pra Bułhakava, jaki naradziŭsia ŭ Kijevie, u jakoha jość tvory, pryśviečanyja Kijevu, to možna pa-roznamu stavicca da jaho palityčnaj pazicyi, ale admaŭlacca i adkidać jaho mnie jak kijaŭlaninu było b dziŭna.
— A jak u takim vypadku być z tymi pradstaŭnikami ruskaj kultury, jakija nie padtrymlivajuć vajnu, jakija vystupajuć za Ukrainu? Havorka idzie pra dastatkova šyroki śpiektry dziejačaŭ — ad repiera Fejsa da Maksima Hałkina, ad Barysa Akunina da Andreja Makareviča.
— Heta zusim inšaja historyja. Tam biezumoŭna jość ludzi, jakich źviazvajuć z nami demakratyčnyja kaštoŭnaści, jakija vystupajuć suprać Pucina, suprać vajny va Ukrainie. Jany biassprečna našy sajuźniki, ja tut nie baču nijakich prablem. Dziakujučy im, my pašyrajem śpiektr supracivu, vynosiačy jaho za miežy Ukrainy.
— Vy źviartajeciesia da zachodnich partnioraŭ z zaklikam bajkatavać usio, što źviazana z kulturaj krainy-ahresara. Ale kali my praduhledžvajem najaŭnaść «dobrych» pradstaŭnikoŭ ruskaj kultury, to hety zaklik pavinien hučać tak: «Bajkatujcie ŭsich dziejačaŭ ruskaj kultury, akramia…» — i dalej varta śpis «dobrych ruskich»?
— My, ułasna, tak i havorym. Tyja, chto vystupaje suprać vajny, asudžaje palityku Pucina, padtrymlivaje Ukrainu, biezumoŭna, kaštoŭnasna źjaŭlajucca pradstaŭnikami jeŭrapiejskaj kultury. Ja nie baču nijakich pryčyn kazać, što heta — elemienty rasijskaj prapahandysckaj mašyny.
— Kažučy pra pierajmienavańni vulic i płoščaŭ, vy ŭpeŭnienyja, što zaraz zručny čas dla taho, kab hetym zajmacca? Dapuścim, płoščy Lva Tałstoha ŭ Kijevie nie miesca, choć by tamu, što z Kijevam Tałstoha ničoha nie źviazvaje. Ale, naprykład, internet-hałasavańnie z nahody pierajmienavańnia stancyj mietro ŭ Kijevie pakazała, što bolšaść chočuć pierajmienavać adnu z stancyj u «Bučanskuju». I ŭ toj ža čas mnohija kamientatary ličać, što heta hučyć prykładna, jak stancyja mietro «Chałakost». Moža, varta było b pačakać z hetymi pierajmienavańniami?
— My nie možam nie reahavać na zapyt hramadstva. Hałoŭnaje, što ŭ našych siłach — pakolki tut 90% paŭnamoctvaŭ naležać miascovym orhanam ułady — prapanavać cyvilizavany padychod z vykarystańniem punktu hledžańnia ekśpiertaŭ: historykaŭ, mastactvaznaŭcaŭ i hetak dalej.
Toje, što zamiaščeńnie treba, — fakt. Inšaja sprava, što my na što mianiajem? Pomnik Leninu [u centry Kijeva] źnieśli jašče ŭ 2014 hodzie, i da hetaha času ničoha lepš, čym jakija-niebudź časovyja ekspazicyi, tam nie prydumali. Tamu my i kažam, što kali vy niešta znosicie, to, pa-pieršaje, nie razburajcie heta, a pieramiaščajcie ŭ niejkaje inšaje miesca zachoŭvańnia. A pa-druhoje, adrazu dumajcie, jak my ŭ tradycyjach jeŭrapiejskich kaštoŭnaściaŭ budziem rabić zamiaščeńnie.
Hety praces nie spynić, i ja rady, što jon pačaŭsia. Hałoŭnaje ciapier — jaho ŭzakonić, narmavać i realizavać razam z prafiesijanałami.
— Tema «dobrych ruskich» aktualizavałasia paśla sarvanaha pa sutnaści vizitu va Ukrainu Maryny Aŭsiańnikavaj i paśla historyi z hramadzianstvam dla Alaksandra Niaŭzorava. Vy nie viedajecie, darečy, dali jamu hramadzianstva ci nie?
— Nakolki ja viedaju, na siońnia — nie.
— Alaksiej Arastovič kaža, što Ukraina pavinna vyciahvać z Rasii i Biełarusi lepšych ludziej i vykarystoŭvać dla svajho dabra. A voś Paŭło Skarapadski ŭ miemuarach pisaŭ, što jon rasčaravaŭsia ŭ takoj madeli. Pa jaho słovach, rasijanie ŭžo vielmi chutka pačynajuć budavać va Ukrainie nie Ukrainu, a lepšuju viersiju «vialikaj Rasiei», a ŭkraincy pieratvarajucca dla ich u «vydumku niemcaŭ». A ŭkrainski hramadski dziejač Andrej Smała ličyć, što Kreml chacieŭ by adkryć u Ukrainie druhi front — front «dobrych ruskich», jakija buduć takimi ž ahientami ŭpłyvu «ruskaha śvietu». Vy jaki punkt hledžańnia chutčej padtrymlivajecie? I ci dali b vy hramadzianstva Niaŭzoravu i Aŭsiańnikavaj?
— Aŭsiańnikavaj — dakładna nie. Tut važna hladzieć na paśladoŭnaść pazicyi na praciahu mnohich hadoŭ. Adnaho žestu mała dla taho, kab pierakanać ukrainskaje hramadstva ŭ paśladoŭnaści svajoj pazicyi.
U Niaŭzorava pazicyja paśladoŭnaja na praciahu mnohich hadoŭ. Tak, u jaho byŭ pieryjad 90-ha hoda, kali jon «vajavaŭ» ź litoŭcami.
— Jon jašče ŭ 2012 hodzie byŭ davieranaj asobaj Uładzimira Pucina…
— Ja jakraz pra heta chacieŭ skazać. Ale paśla hetaha jon źmianiŭsia i na praciahu apošnich pa mienšaj miery piaci-šaści hadoŭ jon źjaŭlajecca zaciatym krytykam režymu Pucina. Hetak ža i da inšych rasijan treba stavicca case by case (indyvidualna).
Ja nie baču tut pahrozy, heta dakładna nie budzie masavaj źjavaj. Ale biassprečna varta ŭličvać punkt hledžańnia hramadskaści.
— Hramadskaść zaraz, nakolki ja razumieju, chutčej nie ŭ zachapleńni ad takoha staŭleńnia da «dobrych ruskich».
— Ale i admaŭlacca ad supracoŭnictva ź imi — jak minimum, niedalnabačna.
