Pomnik Alaksandru Makiedonskamu ŭ Skopje, jaki aficyjna zaviecca «Vieršnik na kani», kab nie ćvialić Hrecyju
U subotu parłamient Paŭnočnaj Makiedonii pryniaŭ zaklučanaje pry pasiarednictvie Francyi pahadnieńnie, nakiravanaje na ŭrehulavańnie sprečki z Bałharyjaj i razbłakavańnie šlachu da daŭno naśpiełych pieramoŭ ab členstvie ŭ ES.
Padpisańnie adbyłosia paśla troch dzion burnych abmierkavańniaŭ i masavych pratestaŭ u Skopje.
Pavodle pahadnieńnia, urad Paŭnočnaj Makiedonii moža pačać faktyčnyja pieramovy z Brusielem tolki paśla taho, jak źmienić Kanstytucyju i ŭklučyć u jaje zhadku pra bałharaŭ. Padpisany ŭ niadzielu pratakoł vyznačaje terminy i pytańni, pa jakich Paŭnočnaja Makiedonija pavinna zrabić kankretnyja kroki.
U pahadnieńni prapanujecca ŭnieści papraŭki ŭ kanstytucyju Paŭnočnaj Makiedonii, kab pryznać na terytoryi krainy bałharskuju mienšaść, a rešta pytańniaŭ budzie abmiarkoŭvacca niepasredna pamiž Skopje i Safijaj. Prapanova Francyi nie vymahaje ad Bałharyi pryznańnia isnavańnia makiedonskaj movy, ale ŭ toj ža čas Bałharyja maje dazvolić svajoj susiedcy pačać pieramovy pra siabroŭstva ŭ ES.
«Toje, što treba zrabić z hetaha času, hruntujecca na dasiahnutych damoŭlenaściach. Jany pavinny być realizavanyja na praktycy. Heta nadzvyčaj surjoznyje abaviazalnictva abiedźviuch krain. Samym važnym siońnia było padpisańnie druhoha pratakoła pamiž Bałharyjaj i Paŭnočnaj Makiedonijaj», — prakamientavała situacyju vykanaŭca abaviazkaŭ ministra zamiežnych spraŭ Bałharyi Hienčoŭska.
U svaju čarhu jaje paŭnočnamakiedonski vizavi Asmani ličyć, što hetym dakumientam «zakładzieny novy pačatak u dvuchbakovych adnosinach» krain. Jon taksama čakaje surjoznaj padtrymki Bałharyi na šlachu jeŭraintehracyi Paŭnočnaj Makiedonii.
U minułym miesiacy parłamient Bałharyi źniaŭ vieta ź pieramovaŭ pamiž Paŭnočnaj Makiedonijaj i JEZ. Heta rašeńnie vyklikała pratesty ŭ Bałharyi i spryjała votumu niedavieru, u vyniku jakoha byŭ adpraŭleny ŭ adstaŭku bałharski ŭrad.
Pieradhistoryja kanfliktu
Praz techničnuju mahčymaść zabłakavać susiedziam šlach u ES bałhary sprabujuć takim dziŭnym šlacham vyrašyć vielmi śpiecyfičnyja prablemy — histaryčnaj pamiaci i samaidentyfikacyi. Raniej takim ža čynam inšym susiedziam, hrekam, udałosia dabicca zamieny nazvy dziaržavy, a bałhary pajšli jašče dalej.
U kancy 2019 hoda bałhary pradjavili susiedziam pretenzii, jakija tyčylisia pachodžańnia makiedonskaj nacyi. A naprykancy minułaha hoda Bałharyja zabłakavała adkryćcio pieramoŭ ab dałučeńni Paŭnočnaj Makiedonii da ES z-za svaich histaryčnych i kulturnych pretenzij da susiedniaj krainy.
Safija aformiła svaje patrabavańni ŭ vyhladzie Miemaranduma ab adnosinach z Paŭnočnaj Makiedonijaj i adpraviła ŭ pracoŭnuju hrupu pa pašyreńni pry Radzie Jeŭrapiejskaha Sajuza. Dakumient utrymlivaŭ ramačnuju pazicyju, uchvalenuju ŭradam Bałharyi i paćvierdžanuju ŭ parłamiencie.
Hałoŭnaje patrabavańnie Safii — kab susiedzi parvali z «ideałahičnaj spadčynaj i praktykaj kamunistyčnaj Juhasłavii».
U siaredzinie XX stahodździa kamunistyčny režym Iosipa Broz Cita, na dumku bałharskaha boku, «pieratvaryŭ» bałharaŭ u makiedoncaŭ dla «razryvu suviaziaŭ» pamiž nasielnictvam tahačasnaj Sajuznaj Respubliki Makiedonija i Bałharyjaj.
Ciapier, jak nastojvaje Safija, Skopje pavinien pryznać, što makiedonskaja nacyja i makiedonskaja mova byli juhasłaŭskaj raspracoŭkaj i nie prasoŭvać inšych kancepcyj svajoj identyčnaści. Inšyja patrabavańni tyčacca vydatnych dla abiedźviuch krain histaryčnych padziej i fihur z časoŭ Asmanskaj impieryi da Druhoj suśvietnaj vajny.
Bałharyja choča ŭzhadnić z susiedniaj krainaj pytańnie «ahulnaj historyi», prybrać najaŭnyja supiarečnaści z navučalnych prahram pa historyi i litaratury, sa školnych padručnikaŭ i muziejaŭ. Kampramisnyja rašeńni pavinna była prapanavać Sumiesnaja ekśpiertnaja kamisija pa histaryčnych i adukacyjnych pytańniach, stvoranaja ŭ adpaviednaści z Damovaj ab družbie, dobrasusiedstvie i supracoŭnictvie ad 1 žniŭnia 2017 hoda. Ale praca hetaha orhana nie była paśpiachovaj — jak kažuć bałharskija pradstaŭniki, «pracy pieraškadžaje toj fakt, što kalehi ŭ panicy ŭciakajuć ad termina «ahulnaja historyja». Abodva baki abvinavačvajuć adzin adnaho ŭ palityzacyi ŭsich temaŭ, jakija abmiarkoŭvajucca.
Bołhary otnosiatsia k makiedoncam tak žie, kak Putinskaja Rośsija k Ukrainie. Kak po nim, makiedonskoho naroda nie suŝiestvujet, eto prosto zaputannyje bołhary, kotoryje nie imiejut pravo na svoju hosudarstviennosť, a makiedonskij jazyk - iskusstvienno sozdannyj dialekt bołharskoho. Raźnica tolko v tom, čto bołhary poka svoi prietienzii nie riešajut vojennoj ahrieśsijej. Pričiom tak dumajut i obyčnyje ludi, raz iz-za etoho pravitielstvo otpravili v otstavku.