Całkam Alina pierajšła na biełaruskuju movu ŭ 2019 hodzie, chacia bolš jaje ŭžyvać stała ŭ 2017-m.
— U dziacinstvie ŭ mianie było razumieńnie, što biełaruskaja mova jość tolki na ŭrokach biełaruskaj movy ŭ škole, a navošta jaje vyvučać, nie viedała. U padletkavym uzroście ja pačała vučycca hrać na hitary, chutka daviedałasia pra śpiavačku Respublika Palina, u jakoj byli pieśni na biełaruskaj movie. Ja padumała: vaŭ, heta tak pryhoža hučyć. Tady ja adčuła ŭsiu pryhažość našaj movy, i ŭ mianie źjaviłasia da jaje zacikaŭlenaść.
U 17 hod ja patrapiła ŭ adno miesca (dziela biaśpieki my nie raskryvajem jaho nazvy — S.), dzie maje adnahodki razmaŭlali vyklučna na biełaruskaj. Ja była ŭ šoku, što jość takija maładyja ludzi. Pačała cikavicca historyjaj Biełarusi, našaj litaraturaj, muzykaj — i ŭsio heta paciahnuła za saboj. Ja zrazumieła, što naša mova vielmi pryhožaja, ale było vielmi škada, što na joj mała chto razmaŭlaje.
Mnie stała strašna za jaje isnavańnie i ja padumała: što ja mahu zrabić, kab biełaruskaja mova praciahvała isnavać? Samaje maleńkaje i samaje vialikaje — užyvać jaje ŭ paŭsiadzionnym žyćci.
Ale Alina pryznajecca, što heta byŭ davoli doŭhi praces: prosta zachacieć i pierajści ŭ jaje vypadku było niemahčyma. Spačatku dziaŭčyna razmaŭlała na biełaruskaj ź siabrami, vałancioryła na roznych biełaruskamoŭnych imprezach — naohuł, farmavała biełaruskamoŭnaje asiarodździe. I tolki potym pačała ŭžyvać biełaruskuju ŭ siamji i na pracy.
Užo bolš za hod surazmoŭnica «Salidarnaści» pracuje pradaŭcom-kansultantam u adnoj ź minskich kram:
— Ščyra kažučy, ja ŭžo stamiłasia ad situacyj, kali klijenty prosiać pierajści na ruskuju movu. Kali pytaju, ci nie razumieje čałaviek biełaruskuju, i jon adkazvaje «tak, nie razumieju», kažu, što maja zadača — dapamahčy jamu, tamu ja budu karystacca bolš prostaj movaj, ale ŭsio adno biełaruskaj. Kali jość niejkaja niehatyŭnaja situacyja, ja prosta pieraklučaju na ruskamoŭnaha śpiecyjalista.
Kožny dzień ja atrymlivaju šmat reakcyj na toje, što razmaŭlaju na biełaruskaj. Bolšaść ź ich — stanoŭčyja. Ludzi kažuć: «Dziakuj vam za biełaruskuju movu», ci «Vaŭ, vy razmaŭlajecie pa-biełarusku». Spačatku heta pryjemna, adčuvaješ, što robiš važnuju spravu. Ale z časam heta pačynaje raźjušvać: ja viedaju, što ŭ ludziej heta naturalna, ale ad hetaha vielmi stamlaješsia, bo takaja situacyja ŭ krainie.
Samaja krutaja reakcyja dla Aliny — niejtralnaja: kali čałaviek čuje biełaruskuju movu i abo pierachodzić sam na jaje ž, abo praciahvaje havaryć na ruskaj, nie dajučy nijakich kamientaroŭ pra jaje biełaruskuju. Ale čas ad času davodzicca sutykacca i ź niehatyvam.
— Kali takoje adbyvajecca, razmovu z klijentami praciahvajuć maje kalehi. U asnoŭnym heta niešta nakštałt: «Ja razmaŭlaju z vami na ruskaj, čamu vy sa mnoj — pa-biełarusku?» ci «Ja vaš klijent, razmaŭlajcie sa mnoj na ruskaj movie». Mohuć hučać niejkija niepryjemnyja słovy.
Była ŭ mianie jašče takaja dziŭnaja situacyja: treba było paćvierdzić zamovu, ja telefanuju žančynie ź vioski. Ciaham razmovy jana pytaje: «O, a vy razmaŭlajecie pa-biełarusku?». A śledam: «Heta tak kłasna, a vy ž za našaha prezidenta, tak?» Ja adkazała, što na pracy nie razmaŭlaju na palityčnyja temy, na što jana skazała, što ŭsio ž taki ja suprać, a škada, bo jon ža taki charošy.
Navat u 2019-m, kali surazmoŭnica «Salidarnasci» pierajšła całkam na biełaruskuju movu, jana adčuvała niebiaśpieku. Ale paśla 2020 hoda heta adčuvańnie pavialičyłasia:
— Ja zaŭsiody adčuvaju ŭvahu, jakaja moža pryvieści nie da dabra. Kali raniej ja jechała maršrutkaj, to mahła skazać: «Spynicie mnie na prypynku», a apošnim časam mnie prosta strašna kazać heta na biełaruskaj, bo ja nie viedaju, chto sa mnoj jedzie. Toje ž samaje na pracy: nikoli nie viedaješ, jaki klijent da ciabie trapić i kudy jon moža paviedamić, što tut pracuje biełaruskamoŭny čałaviek.
Navat kali ja idu pa vulicy i moj siabra hučna razmaŭlaje na biełaruskaj, mnie niajomka i strašna. Tut i tak strašna žyć, a kali ty jašče chočaš, kab tvaja mova raźvivałasia i ŭžyvaješ jaje, to adčuvaješ dadatkovuju ryzyku.
Na pytańnie, čamu pavodle niadaŭniaha sacyjałahičnaha apytańnia tolki 16% biełarusaŭ ličyć, što adzinaj dziaržaŭnaj movaj u krainie pavinna być biełaruskaja, Alina adkazvaje: mabyć, i nie dziŭna, što taki adsotak, bo jość strach.
— Ruskamoŭnyja ludzi, vierahodna, dumajuć, što pavinny buduć hvałtoŭna pierajści na biełaruskuju. Ale ž heta nie tak. Tut reč u tym, što spravazdačnaść i dakumienty ŭ krainie buduć na biełaruskaj movie, i kali heta pačniecca na dziaržaŭnym uzroŭni, potym moža pierajści i na nacyjanalny. Ale nichto nie pavinien uvohule pierachodzić na biełaruskuju movu całkam.
Mnie zdajecca, siarod ludziej jość šmat nierazumieńnia, što budzie, kali dziaržaŭnaja mova budzie adna — biełaruskaja. Było b kłasna, kab raspaviadali, jak vyhladaje taki pierachod, kab heta nie ŭsprymałasia, jak niešta hvałtoŭnaje.
Taksama važna pakazvać, jakija nastupstvy mohuć čakać, kali takoha pierachodu nie budzie. I naadvarot, jak dobra heta moža paŭpłyvać na Biełaruś.
Ale tut ja b padkreśliła: pa svaich ułasnych nazirańniach zaŭvažyła, što stała čuć bolš biełaruskaj movy ŭ Minsku. Navat zaraz siarod klijentaŭ moža być 10 čałaviek na miesiac biełaruskamoŭnych.
Dziaŭčyna taksama raspaviadaje, što da jaje ŭ kramu časta prychodziać rasijanie, i kali jany prosiać pierajści Alinu na ruskuju movu, jana kliča ruskamoŭnaha pradaŭca.
— Asabliva ich stała šmat paśla taho, jak abjavili mabilizacyju ŭ Rasii. Niadaŭna da nas taksama prychodzili rasijskija vajskoŭcy z paznakami Z na rukavie. My abmiarkoŭvali z kalehami, što rabić u takich situacyjach, bo kali im admović, mohuć być prablemy i ŭ ciabie, i ŭ kramy.
My vyrašyli, što časam možna niejak «źlivacca», skazać, što ŭ nas takoha tavaru niama. U takoj situacyi ja adčuvaju siabie tak: razumieju, što nie pradaju zbroju i što maja meta jak pradavački — dapamahčy klijentu, ale u hetym vypadku maralna składana być dobrym pradaŭcom, tamu ja abo šukaju vyjście, kab «źlicca», abo absłuhoŭvaju ź minimalnaj kansultacyjaj i razmovaj.
U kancy hutarki Alina dzielicca svaimi pieražyvańniami ab žyćci ŭ Biełarusi ŭ apošni čas i płanami.
— Tut strašna kožny dzień. Jak by žudasna nie hučała, ale ŭviečary dumaješ, što heta byŭ jašče adzin dzień na voli. Ale ja starajusia rabić toje, što mnie važna: realizuju svoj muzyčny prajekt i ŭvohule zajmajusia muzykaj. Starajusia raźvivacca i dapamahać ludziam.
Ja čakaju, kali ŭ mianie skončycca raźmierkavańnie. Potym płanuju pajechać kudyści na vałanciorstva ci na vučobu, kab pierastać adčuvać niebiaśpieku i kryšačku rassłabicca.
Vidavočna, pakul ja ŭ Biełarusi, dumaju, što abaviazkova viarnusia. Było b dobra nabracca dośviedu ŭ važnych dla siabie rečach. Naprykład, mnie cikavaja muzykaterapija. U nas takomu nie vučać, ale ja chacieła b daviedacca pra heta i pryvieźci siudy, kab dapamahać biełarusam u Biełarusi.
