Ivonka Surviła, Zianon Paźniak, Vasil Bykaŭ, Siarhiej Navumčyk, Viačka Stankievič u Prazie 25 sakavika 2000 hoda. Fota: Historyja Biełarusi, vk.com
«Adnosna słovaŭ sp. Chalezina pra Paźniaka, jaki nibyta 30 hadoŭ siadzić na vełfary (sacyjalnaj dapamozie), tłumaču:
ni Paźniak, ni ja (my išli ŭ adnym emihracyjnym kiejsie) nikoli nie atrymlivali ni vełferu, ni jakoj-niebudź inšaj sacyjalnaj dapamohi. Hetak ža, jak i ni centu jakich by toje ni było hrantaŭ, za amal 28 hadoŭ emihracyi.
Pradstaŭnikom Dziarždepu ZŠA ŭ lipieni 1996 nam było aficyjna zajaŭlena, što kali nam daduć palityčny prytułak (Bieły dom vielmi hetaha nie chacieŭ, bo daviadziecca svarycca z Maskvoj) — ni centu na ad dziaržaŭnych słužbaŭ, ni ad fondaŭ my nie atrymajem. Padrabiazna pra tuju hutarku ja pisaŭ u adnoj sa svaich knih.
Amerykanskija palityki zabyvajuć svaje abiacańni nazaŭtra, ale tut jany trymali słova.
Ja tamu nia ŭ pieršy raz abviarhaju zajavy pra sacyjalnyja vypłaty i hranty, što heta pryncypova dla razumieńnia toj situacyi, u jakoj my z Paźniakom apynulisia ŭ pieršyja ž dni emihracyi.
Na toj momant my byli adzinymi prafesijnymi biełaruskimi palitykami ŭ zamiežžy (z vopytam šaścihadovaj parlamenckaj dziejnaści). I kali b było vydatkavanaje chacia b minimalnaje finansavańnie (jakoje ZŠA pradstaŭlała i pradstaŭlaje dziasiatkam biełaruskich apazycyjnych palitykaŭ z vopytam kudy bolš ścipłym), chacia b na ŭzroŭni zarobku prybiralščycy ŭ jakim ofisie, — ja b, naprykład, ni na sekundu nie sychodziŭ by nazad u žurnalistyku.
Sp. Chalezin abvinavačvaje Paźniaka ŭ tym, što jon nie skarystaŭ svajo imia na Zachadzie ŭ intaresach Biełarusi. Ale ja chaču nahadać, što z samaha pačatku dziejnaści na emihracyi my z Paźniakom sutyknulisia z nadzvyčaj aktyŭnym supraćdziejańniem z boku nia tolki Maskvy i łukašystaŭ, ale i pierafarmatavanaj apazycyi.
Ich meta (i tut jany vystupali adnym frontam) była ŭlić u vušy zachodnim palitykam, što Paźniak — nichto, što heta nacyjanalist (a na Zachadzie «nacyjanalist» usprymaŭsia amal jak «fašyst»), aŭtarytet jakoha ŭ Biełarusi na nuli.
Sp. Chalezinu jak adnamu z zasnavalnikaŭ «Chartyi» toje musić być viadoma jak mała kamu inšamu.
Paŭtaraju: ni Paźniak, ni ja za 28 hadoŭ emihracyi nie atrymali na palityčnuju dziejnaść ni centu.
Mnie było b nazdvyčaj cikava pahladzieć, kolki hadoŭ pratrymaŭsia b, naprykład, Abjadnany pierachodny kabinet ci Ofis Cichanoŭskaj pry nulavoj finansavaj padtrymcy. Albo — kolki miesiacaŭ. Ci — dzion.
A Paźniak, pry ŭsim hetym, u hetyja dziesiacihodździ ŭznačalvaŭ nacyjanalna aryjentavanuju partyju, — pa sutnaści, adzinuju, jakaja bieskampramisna vystupała z antyrasiejskich pazycyj, raspracavaŭ Kancepcyju nacyjanalnaha Adradžeńnia, napisaŭ i vydaŭ dziasiatki knih.
Što datyčna inšych acenak sp. Chalezina, jany mohuć usprymacca ŭ zaležnaści ad staŭleńnia da nacyjanalnaha Adradžeńnia.
Skažam, ja liču, što hazeta «Imia», adnym z kiraŭnikoŭ jakoha byŭ sp. Chalezin, zajmała antyadradženckuju, prałukašenkaŭskuju i prarasiejskuju pazycyju, a niechta inšy skaža, što heta nia tak (sp. Chalezin jakraz i zajaŭlaje, što «Imia» nibyta nia mieła praduziataści da biełaruskaj movy).
Albo — my z Paźniakom aceńvali toje, što pisała pra nas «Imia» ŭ samy dla nas dramatyčny čas u 1996 jak metanakiravanaje ckavańnie — adzinaje, što ja ličyŭ heta prajavaj asabistaj antypatyi, a Paźniak — taktykaj KDB, — ale inšyja, całkam dapuskaju, mohuć ličyć inakš. Majo prava śćviardžać, što «Imia» nanosiła pa nas z Paźniakom udary značna bolš dla nas adčuvalnyja, čym jakaja-niebudź «SB». Ale inšyja mohuć skazać, što heta ŭsiaho tolki było imknieńnie patrymać nas «u tonusie». A trecija zajaviać: tak, toje było ckavańnie, ale tak vam i treba.
Što tyčycca słoŭ pra stanoŭčuju rolu Paźniaka tolki ŭ adkryćci Kurapataŭ, i pry hetym (niesumnienna — śviadoma) ihnaravańnia vyznačalnaj roli lidera BNF u zdabyćci Niezaležnaści — dyk heta ŭvohule śmiešna.
Pa-mojmu, hetuju rolu pryznajuć navat aficyjnyja historyki — u tych nadzvyčaj redkich vypadkach, kali sprabujuć być abjektyŭnymi.
Čytajcie taksama:
«Kali ja dla jaho ahient, čamu ja pavinny jaho pavažać?» Chalezin pra Paźniaka
Chalezin pra Tut.by: Heta byŭ nie fienomien, a pradukt kanfarmizmu
