Aryhinalnaje vydańnie: Mary Beard. SPQR. A History of Ancient Rome. Profile Books, 2016.
Rasiejski pierakład: Meri Bird. SPQR: Istorija Drievnieho Rima. Alpina Non-fikšn, 2022.
Niejak naturalna chaciełasia ŭ vandroŭcy pa Italii pačytać niešta tematyčnaje, i ja ŭzhadaŭ, što daŭno niedzieka ŭ płanach było źviarnucca da hetaj knihi, jakaja našumieła, atrymała status «biestselera», i jakraz paśla błukańniaŭ pa Apijevaj darozie zachaciełasia mnie jaje adoleć, raskazvaje ŭ siabie ŭ fejsbuku Alaksiej Łastoŭski.
Kamu tema cikavaja, jaŭna hetu knihu čytali.
Niezdarma jana tak dobra pradavałasia, z adnaho boku, heta — padsumavańnie vialikaj temy na adolnaj kolkaści staronak, z druhoha, napisana dosyć cikava, zajmalna, litaraturna. I biezumoŭna, varta zhadać, što Mery Biord — prafiesar kłasičnaj litaratury Kiembrydžskaha ŭniviersiteta, jakaja słušna hanarycca tym, što pieračytała značnuju kolkaść tekstaŭ, litaraturnych i epihrafičnych, što pakinuli nam rymlanie.
Plus lejtmatyvam pa knizie prachodzić demanstracyja novych navukovych daśledavańniaŭ, pastajannaje nahadvańnie, što vyvučeńnie historyi Rymskaj Impieryi — heta žyvy i aktualny praces, tamu aŭtarka imkniecca trymać u kantekście ŭsich novych adkryćciaŭ, što ŭsprymajecca biezumoŭna pazityŭna.
Ale historyja staražytnaha Ryma — tema biaskoncaja, faktyčna.
Biord razhladaje pytańnie ŭzdymu maleńkaha pasielišča da statusu stalicy śvietu, i pačynaje svoj raspovied sa zmovy Katyliny i raspravy nad zmoŭnikami, arhanizavanaj Cyceronam (62 h. da n.e.). Adsiul užo adbyvajecca pahružeńnie ŭ pieršavytoki rymskaj historyi i zasnavańnia horada na siami pahorkach, jakoje pačynałasia z bratazabojstva. I zakančvajecca kniha aktam nadavańnia Karakałam rymskaha hramadzianstva ŭsim žycharam impieryi (212 h. n.e.).
Tamu dla aŭtarki bolš istotnyja pytańni, jak Rym sfarmavaŭ svaje instytuty i čamu jany akazalisia takimi tryvałymi i pryvabnymi, čym zvykłyja pytańni pra pryčyny zaniapadu vialikaj impieryi.
Ale žyćcio Rymskaj Impieryi — heta taksama šmatstajny ŭniviersum, Mery Biord zasiarodžvajecca faktyčna na evalucyi palityčnych instytutaŭ, i heta taksama mocny aśpiekt knihi.
Jana imkniecca paźbiahać apisańnia ekscentryčnych vybrykaŭ impierataraŭ, takoha čytva možna lohka znajści i ŭ inšych miescach. Kłasičnaja adukacyja jakraz vymušaje jaje ŭvažliva stavicca da krynic i razumieć aŭtarskija matyvacyi, a taksama palityčnyja kanteksty.
Jana vydatna farmuluje tyja rečy, jakija zaraz panujuć u interpretacyi klučavych postaciej rymskaj dziaržavy: važna razumieć, što mnohija ahulnaviadomyja charaktarystyki byli tolki plonam prapahandy. Kali impieratara zabivali, to ŭ intaresach jaho pierajemnika było maksimalna ačarnić «kryvavaha tyrana», a voś pry mirnaj pieradačy ŭłady prapahandysckija miechanizmy pracavali roŭna naadvarot.
Padobnyja pryncypy vykarystoŭvali ŭ Brytanskim muziei, kali rabili vystavu pra Nierona, ja da jaje nie dabraŭsia, ale hladzieŭ videaekskursiju i čytaŭ recenzii. I ničoha dziŭnaha, bo Mery Biord pracuje jašče i kansultantam dla Brytanskaha muzieja.
Faktyčna heta kniha — taksama i praktykavańnie pa miežach tekstu, vydatnaja ilustracyja, jakim čynam nam razumieć dumki inšych ludziej.
Moža krychu słabiejšymi padajucca inšyja aśpiekty, choć aŭtarka časta spasyłajecca i na vyniki archieałahičnych daśledavańniaŭ, ale jaŭna bačna, što heta nie jaje kaniok, jak i vizualnyja študyi. Tym bolš, vajskovaja historyja. Jana ščyra sprabuje vyjści za ramki zvykłych abmiežavańniaŭ, i dadavać u historyju prostych ludziej, ale heta chutčej epizadyčnyja ŭstaŭki. Taksama ciažka pabačyć žyćcio pravincyj, moža tolki Brytanija pa zrazumiełych pryčynach krychu lepš padśviatlajecca.
Ale ŭ miežach pastaŭlenych zadač aŭtarka napisała bliskučaje padsumavańnie vychadu Ryma na suśvietnuju arenu. Mabyć, usie ŭžo i pračytali, adzin ja taki doŭbień, što dabraŭsia narešcie da hetaj knihi.
