Trasianka jak pradmiet honara aŭstryjcaŭ 16

Biełaruś maje vielmi šmat paralelaŭ z Aŭstryjaj: svajoj historyjaj, svaim źjaŭleńniem jak nacyi, i ŭ tym liku chočacca adznačyć paraleli na moŭnym uzroŭni.

Aficyjnaja mova ŭ Aŭstryi — niamieckaja, u bujnych haradach, asabliva Vienie, ludzi ŭ pobycie zvyčajna razmaŭlajuć dosyć blizka da litaraturnaha standarta. Adnačasova jany majuć ŭłasnyja havorki (prykładam vienski dyjalekt Wienerisch), jakija žyvuć i pra jakija dbajuć. Isnuje navat nievialikaja Vikipiedyja na aŭstryjska-bavarskim dyjalekcie. Vikipiedyju na trasiancy chacieli stvaryć, ale zroblena heta tak i nie było.

Staŭleńnie aŭstryjcaŭ da svajho dyjalekta cikavaje i pavučalnaje dla biełarusaŭ, jakija zvyklisia saromiecca svaich rodnych biełaruskaj movy i vytvornaj ad jaje trasianki.

Na aŭstryjskim dyjalekcie, jaki, paŭtarusia, nie maje statusa movy i navat kadyfikacyi, pišuć vieršy i pieśni, im šyroka karystajucca ŭ štodzionnym žyćci. U pryncypie, padobnaje staŭleńnie da svaich dyjalektaŭ isnuje i ŭ rehijonach Niamieččyny, ale ŭ aŭstryjakaŭ heta badaj što vyražana jašče jaskraviej — usio ž samastojnaja nacyja! Kali nie pamylajusia, u pieršaj pałovie 20 stahodździa isnavali prajekty stvareńnia litaraturnaj aŭstryjskaj movy, ale jany nie byli realizavanyja:

u adroźnieńnie ad biełarusaŭ, aŭstryjcy nie mieli nahetulki mocnych tradycyj kulturnickaj aŭtanomii ad vialikaha susieda — Niamieččyny i ŭ adroźnieńnie ad hałandcaŭ ci luksiemburžcaŭ spaźnilisia z stvareńniem ułasnaj, asobnaj ad ahulnaniamieckaj, movy.

Tym nie mieniej, aŭstryjcy majuć bahata samastojnaj ad niemcaŭ jurydyčnaj i aficyjnaj leksiki ŭ ramkach ułasnaha standarta niamieckaj movy.

U 70ia — 80-ja hady ŭ Aŭstryi była mocnaja moda na tak zvany Austropop — estradnuju muzyku na aŭstryjskim dyjalekcie.

Hetaja muzyka zastajecca vielmi papularnaj i dahetul. Voś, naprykład, cudoŭnaja pieśnia adnaho z najbolš viadomych aŭstrapop-hurtoŭ STS:

Ci voś pieśnia «Schifoan» («Katacca na łyžach»), lubimy himn aŭstryjskaj harnałyžnaj industryi:

Falko, najbolš viadomy ŭ śviecie aŭstryjski pop-śpiavak i dahetul nia hledziačy na retro-status kultavaja asoba ŭ siabie na radzimie, taksama ŭ svaje teksty ŭstaŭlaŭ šmat aŭstryjskaha dyjalekta.

***

U Biełarusi čynoŭniki lezuć z skury, razmaŭlajučy pa-rasiejsku, a niekatoryja ź ich užyvajuć biełaruskija słovy vyklučna ŭ źnievažalnym kantekście.

Niekatoryja rasiejskamoŭnyja biełaruskija mieścičy kampleksujuć, kali nie mohuć pravilna vymavić rasijskaje «č». Inšyja, pabolej urbanizavanyja, z ułaścivaj biełarusam nietalerantnaściu i krytykanstvam nakidvajucca ź jenkami «bydła! kałhaśniki!» na tych svaich suajčyńnikaŭ, chto tak robić ci chto ŭžyvaje ŭ rasiejskaj movie słovy i vyrazy «burak» ci «s bolšieho».

Aŭstryjcy dyk chutčej naadvarot, z asablivaj asałodaj padčas pary ŭstaŭlajuć u svaju pramovu dyjalektnaje słaŭco dziela pikantnaści. I naadvarot lubiać pakpić ź litaraturnaha niamieckaha vymaŭleńnia.

Kali b rasijskamoŭnyja biełarusy byli aŭstryjcami, jany b tolki padkreślivali svajo ćviordaje «č» i hekańnie. Bo ŭ hetych rečach niama, nasamreč, absalutna ničoha, čaho treba było b saromiecca.

Navat naadvarot: heta admietna, prykolna, a hałoŭnaje — svajo ŭłasnaje. A z ulikam taho, što trasianka — heta prystupka da litaraturnaj biełaruskaj movy, dyk kali b biełarusy byli b aŭstryjcami, jany b, zrešty, razmaŭlali pa-biełarusku.

I na paśledak videa, dzie na kałarytnym aŭstryjskim dyjalekcie pramaŭlaje badaj što samy viadomy ŭ śviecie aŭstryjak siarod našych sučaśnikaŭ — Arnold Švarcenehhier:

Nie saromciesia biełaruskaj movy i taksama nie saromciesia i svajoj rodnaj trasianki — jaje ŭ Zachodniaj Jeŭropie nichto b nie saromieŭsia.

Aleś Čajčyc

Chočaš padzialicca važnaj infarmacyjaj ananimna i kanfidencyjna? Pišycie redaktaru «Našaj Nivy» ŭ TH