Pra nieabchodnaść idealizmu 13

Napisaŭ dla «Novaj Eŭropy» pra niedachop idealizma ŭ postsavieckich hramadztvach, uklučna ź biełaruskim. Za dziesiacihodździ savieckaj akupacyi ź ludziej vytravili zdolnaść da niemateryjalnaj matyvacyi, da dziejańniaŭ, vyklikanych niejkimi idejnymi pamknieńniami.

Hramadzki aktyvist na postsavieckaj prastory ŭsprymajecca postsavieckim abyvatalem u lepšym vypadku jak dzivak («što, zaniacca bolš niama čym?» «što, bolš za ŭsich treba?»), a ŭ horšym vypadku jak «niedobranadziejny element».

Najbolšy biełaruski idealist z našych sučaśnikaŭ — heta, na moj pohlad, Zianon Paźniak.

*** «

Na postsavieckaj prastory ludziam składana ŭśviedamić, što ZŠA raspačali vajnu ŭ Iraku siarod inšaha i tamu, što važnym składnikam ich źniešniaje palityki jość raspaŭsiud demakratyi i abarona pravoŭ čałavieka.

Siudy ž adnosicca i nierazumieńnie taho, što jakija-niebudź kalarovyja revalucyi mahli być padtrymanyja Zachadam nie tolki z metaju pašyreńnia svajoj śfiery ŭpłyvu i pryviadzieńnia da ŭłady łajalnych palitykaŭ, ale taksama i z metaj sapraŭdy padtrymać demakratyčnyja svabody.

Miž tym viadomyja prykład Kanady, jakaja biez budź-jakoj vyhody dla siabie inicyjavała ŭ siaredzinie 1990-ch hh. zabaronu procipiachotnych minaŭ, i ščyraja inicyjatyva siarednich krainaŭ kštałtu Danii ŭ baraćbie sa źmienami klimatu.

Abarona pravoŭ čałavieka, niekaryślivaja dapamoha raźvivanym krainam — usio heta realnyja rečy na realnym paradku dnia mižnarodnaj palityki.

Na žal, hetyja rečy, zdajecca, pakul zajmajuć mała miesca siarod pryjarytetaŭ źniešniaj palityki krainaŭ SND. Bačycca, što kaštoŭnasny, etyčny aśpiekt u źniešniaj palitycy abmiažoŭvajecca chiba tradycyjnym nakiravańniem rasijskich vyratavalnikaŭ u rehijony stychijnych biedstvaŭ — rečču važnaj, ale niedastatkovaj.

Ale datyčyć heta nie tolki tradycyjnych kirunkaŭ etyčnaści, ale kaštoŭnasnych aryjenciraŭ u źniešniaj palitycy jak takich. Dekłaravanyja kaštoŭnaści «słavianskaha braterstva» (adkiniem pytańnie, nakolki słavianafilskuju/rusafilskuju rytoryku možna ŭvohule adździalić ad hieapalityki) ci pravasłaŭnaj duchoŭnaści časta vyjaŭlajucca prykryćciom dla materyjalistyčnych intaresaŭ, što demanstruje palityčnaja aktyŭnaść RPC ci historyja tak zvanaj Sajuznaj dziaržavy Rasii dy Biełarusi. Bolš za toje, heta datyčyć palityki nie tolki źniešniaj, ale ŭ pieršuju čarhu — unutranaj.

Roskvit karupcyi i kleptakratyčnaha aŭtarytaryzmu na postsavieckaj prastory (u supraćlehłaść aŭtarytaryzmu idejnamu, frankisckaha ci manarchičnaha kštałtu) — heta, zrešty, taksama hratesknaje vyražeńnie ahulnaha hrubaha materyjalizmu i antyidealizmu, kali ŭ pahonie za hrašyma kiraŭniki dziaržavy pierastajuć zvažać na takija «idealistyčnyja cacki dla naiŭnych», jak pravy čałavieka ci vykanańnie Kanstytucyi.»

Całkam

Aleś Čajčyc

Chočaš padzialicca važnaj infarmacyjaj ananimna i kanfidencyjna? Pišycie redaktaru «Našaj Nivy» ŭ TH