Škoła — maskoŭskaja, sudy — voŭčaja jama 10

Siońnia, 2 lutaha, — dzień narodzinaŭ Kastusia Kalinoŭskaha.

«Načalnik paŭstańnia» — adna z samych papularnych i paznavalnych histaryčnych postaciej Biełarusi.

Časavaja adlehłaść, jakaja adździalaje nas ad jaho, nie takaja i vialikaja. Kab los skłaŭsia inačaj,

Kalinoŭski, narodžany ŭ 1838-m, moh by dažyć by da biełaruskaj Niezaležnaści.

Mo i dola Biełaruskaj Narodnaj Respubliki była b inakšaj, kab u 1918-m na čale jaje staŭ patryjarch vyzvolnaha ruchu, žyvaja lehienda — 80-hadovy Načalnik paŭstańnia.

Dyj siońnia Kalinoŭski nie ŭsprymajecca adstaroniena, jak niesučaśnik. U 2006-m mienavita jaho imiem udzielniki paślavybarnych pratestaŭ nazyvali plac u centry Minska, na jakim staŭ namiotavy haradok. Asoba Kalinoŭskaha abudžaje najbolšuju nianaviść u damarosłych historykaŭ-rusaciapaŭ.

Jaho publicystyka, znojdzienaja padčas pieratrusu, adnaznačna vyklikała b padazreńnie ŭ supracoŭnikaŭ KDB

, jakija niadaŭna cikvilisia vieršami Kupały.

Prapanujem Vašaj uvazie nadziva nadzionnyja vytrymki z «Mužyckaj praŭdy».

«…iak dobry słuha hladzić chudoby haspadarskaj i słuchaje svajho haspadara, tak dobry ŭrad hladzieć pavinien ščaścia ludziej, słuchać narodu i rabić tak, jak narodu lepiej. I nie dziva, bo nie narod zrobleny dla ŭradu, a ŭrad dla narodu.

…A ŭ nas, Dzieciuki, ci hetak? Ci ŭ nas jość spraviadlivaja navuka ŭ škołach, što vučyć žyć biez kryŭdy druhoha? Ci jość praŭda i spraviadlivaść u sudzie? Ci moža čałaviek być peŭny, što jaho nichto nie skryŭdzić? C ŭrad maskoŭski dumaje ab ludziach, kab jany mahli žyć ščaśliva? Sami skažycie?

U nas, Dzieciuki,

adno vučać u škołach, kab ty znaŭ čytać pa-maskoŭsku, a to dla taho, kab ciabie zaŭsim pierarabić na maskala. Sudy — heta voŭčaja jama, dzie nie raźbirajuć, ci za taboj praŭda, ci nie, a skubuć adno jak mohuć. Biaśpieki nijakaj niama, chto dužejšy, toj i hłumić; a vojska to nie dla taho trymajuć, kab abierahaci kožnaha ad złych ludziej i ad hłumu, a dla taho, kab nie pazvolić narodu i zastahnać

, kali paznaje svaju niavolu, kali zhledzicca, što dziaruć ź jaho nad siły.

…Kali Car hłumu zachoča, to čynoŭniki hłumu narobiać. A z hetaha to i vidać, što ździerstva, jakoje ŭ nas vyčaŭplajuć, to nie dla taho robicca, što ŭ našam kraju niama ludziej zdatnych na čynoŭnikaŭ, hatovych i žyćcio svaje addaci dla narodu, a dla taho, što Car hetakich ludziej u sybir vysyłaje, a

za našyja hrošy naznačaje čynoŭnikaŭ hetych, što adno sami ludziej hłumiać, druhim hłumici pazvalajuć i Boha nie bajacca.

Hetaki čynoŭnik nie daviadzie ŭžo da rozumu — jon, kali i niama prykazu Cara, to sam vydumaje sposab jak abadraci biedny narod. I dzie ž tut šukaci praŭdy?

Tak z hetaha piśma i vidać, što

hłum, ździerstva i niespraviadlivaść vychodzić ad samoha Cara

 — jon to z nas vybiraje vojska, jon to z nas vydziraje hrošy niby na patrebu naroda, a, ŭziaŭšysia sa ŭsimi hiclami za ruki, adno nas trymaje ŭ niavoli. Ale prychodzić jamu ŭžo kaniec, bo mužyk pačuŭ volnaść, a mužyckaja volnaść, heta ŭsio roŭna što šybienica dla ŭsich ździercaŭ i hłumicielaŭ naroda! Voś tamu Car spyniaje volnaść mužyckuju i spyniać budzie… Jon znaje, jakaja to volnaść mužyckaja, jon viedaje, što mužyk choča, kab nichto nie śmieŭ drać ź nikoha, — i dla taho, jak my jaho ŭradu, tak jon našaj volnaści baicca…

Jaśka, haspadar z-pad Vilni».

«Mužyckaja praŭda» № 4

Siarhiej Mikulevič

Chočaš padzialicca važnaj infarmacyjaj ananimna i kanfidencyjna? Pišycie redaktaru «Našaj Nivy» ŭ TH