Źbićcio, pieratrusy, hibiel kalehi, aryšt, turma i pabieh z krainy. Toje, što pieražyła
«Navat u turmie Źmitru Bandarenku kazali, što treba admianić premaderacyju na „Chartyi“»
Jakaja metavaja aŭdytoryja «Chartyi»?
Heta, pierš za ŭsio, valnadumnyja ludzi, jakija chočuć atrymlivać biescenzurnuju infarmacyju. Ludzi, jakija siońnia nie mohuć čytać niezaležnych haziet, bo nie kožnamu dastajecca «Narodnaja vola» i «Naša niva». Ludzi, jakija nie mohuć hladzieć niezaležnaje telebačańnie. I jany iduć za infarmacyjaj u internet.
U vas — 100 tys. unikalnych naviednikaŭ na dzień. Jość teoryja, što adna z pryčyn vašaj papularnaści ŭ tym, što čytańnie «Chartyi» nosić terapieŭtyčny efiekt — ludzi chodziać da vas, kab jašče i paśmiajacca z ułady, z taho, jakija zahałoŭki vy dajacie…
My nie tolki dajom infarmacyju, my jašče dajom mahčymaść vykazvacca na sajcie. Heta taksama vielmi važna. Siońnia ludzi nie mohuć danieści svoj punkt hledžańnia, i im važna, što ich kamientary źjaŭlajucca na sajcie, što jany majuć znosiny adzin z adnym.
Da «Chartyi» jość niekalki papularnych pretenzij. Što jość premaderacyja kamientaroŭ, što nie isnuje, skažam tak, druhoha mierkavańnia…
Premaderacyja nieabchodnaja. Na niekatorych inšych niezaležnych sajtach, u jakich niama premaderacyi, čytać kamientary niemahčyma. Bo vielizarnaja kolkaść trolaŭ, pracaŭnikoŭ KDB, jakija cełymi adździełami siadziać i pišuć kamientary. My supracoŭnikaŭ KDB na sajt nie puścim. I śpiecsłužby heta mocna napružvaje. Navat u turmie Źmitru Bandarenku kazali, što treba admianić premaderacyju na «Chartyi».
Što tyčycca druhoha mierkavańnia, to ja nie baču sensu davać słova ŭładam, bo ŭ ich jość u rukach usie ŚMI. U ich jość telebačańnie, «Sovietskaja Biełoruśsija» ź vializnym nakładam, vialikaja kolkaść radyjostancyj.Heta jak kali b u časy fašysckaj Hiermanii niamieckija partyzany davali słova Hiobelsu i publikavali jaho teksty. Navošta? Viadoma ž, my z zadavalnieńniem dajem słova čynoŭnikam, z zadavalnieńniem cytujem toje tryźnieńnie, što jany niasuć. Słovy Łukašenki na sajcie taksama prysutničajuć, inšaja reč, što jość naša asabistaja acenka, jość kontrarhumientacyja.
Jak naohuł vyhladaje praca redakcyi?
Jość ja jak hałoŭny redaktar, jość jašče žurnalisty, pierakładčyki, ludzi z techničnaha adździeła. Siońnia heta kala 15 čałaviek. Ludzi pracujuć i ŭ Miensku, i ŭ Polščy, i ŭ Vilni, i navat u Francyi dy Šviecyi. Usie płaniorki, jak praviła, prachodziać pa Skype. Płany i temy abmiarkoŭvajucca pa miery nieabchodnaści.
Jak vy pracujecie ŭ tyja dni, kali niejkija važnyja padziei adbyvajucca ŭ Miensku?
Šmat pracujem. Uvieś čas na suviazi ź Mienskam. Dla hetaha jość telefony, internet. Niejkich vialikich niazručnaściaŭ z toj pryčyny, što mianie niama ŭ Miensku, ja nie adčuvaju.
Naadvarot, siońnia «Chartyja» moža dazvolić sabie pisać značna bolš, čym raniej.Siońnia suprać nas nie mohuć adkryć kryminalnyja spravy, mianie nie mohuć źbić i pasadzić u turmu, u nas nie mohuć kanfiskavać techniku. Siońnia ŭ nas niama samacenzury, i my možam pisać toje, što, na žal, nie mohuć pisać žurnalisty ŭnutry krainy.
«Heta budzie vielmi darahi sajt»
Jak budzie vyhladać «Chartyja» paśla taho, jak ułada źmienicca?
Jakija biahučyja płany?
Płanujem redyzajn. Budziem zajmacca dalejšym raźvićciom sajta. Sajt budzie zručniejšy, bolš bahaty źmiastoŭna.
Jakija ŭ vas ciapier suadnosiny materyjałaŭ, što pieradrukoŭvajucca, i svaich artykułaŭ?
70% čužych na 30% ułasnych. Ciapier vielmi šmat infarmacyi da nas prychodzić z roznych krynic, šmat navin paviedamlajuć čytačy, jość «źlivy» z uładnych struktur. Plus my pierakładajem praktyčna ŭsie materyjały pra Biełaruś z zamiežnych ŚMI, jakija źjaŭlajucca ŭ internecie. Adrazu ž mahu skazać z nahody abvinavačvańniaŭ u tym, što my niešta nibyta niekarektna pieradrukoŭvajem: jość adkrytyja krynicy infarmacyi, i navina nie jość abjektam aŭtarskaha prava. Pavodle taho ž pryncypu, što i my, pracujuć usie bujnyja infarmacyjnyja sajty.
Viadoma, my zaŭsiody akuratna stavim hipierspasyłku na ŭsie krynicy.
Nakolki źviazanaja palityzavanaść hramadstva z kolkaściu «źlivaŭ» ad čytačoŭ?
Paśla prezidenckich vybaraŭ naviedvalnaść vyrasła ŭ dva razy. Płyń infarmacyi ad čytačoŭ taksama pavialičyłasia minimum udvaja. My pieršyja napisali pra aryšt Šaŭcova. Nam heta paviedamili jaho kalehi. My pieršyja napisali pra razhrom ofisa MMM u Biełarusi. Nam źlivali dakumienty z paradku dnia pasiadžeńniaŭ u Łukašenki, z nahody čaho va Uładzimira Makieja była isteryka. I ludzi nam usio heta šluć, bo viedajuć, što «Chartyja» heta nadrukuje.
Ludzi z uładnych struktur razumiejuć, što treba paviedamlać pra heta, bo sa svaim ułasnym biasčynstvam jany sami spravicca nie mohuć. Plus raźvivajecca hramadzianskaja žurnalistyka. Vielmi šmat prostych ludziej pišuć pra toje, u jakich ciažkich umovach jany vymušanyja pracavać na pradpryjemstvach, jak im skaračajuć zarobki, jak jany strajkujuć. Nie zaŭsiody pravaabaroncy i siabry apazicyjnych partyj jość na miescach. I čałaviek prosta siadaje za kamputar i piša na «Chartyju». Zatym dałučajucca inšyja niezaležnyja ŚMI, i temu raskručvajuć.
Vy nazvali «Chartyju» darahim sajtam. Kolki jon kaštuje?
Nie mahu skazać nijakaj dakładnaj sumy. Siońnia kožny z nas vykonvaje svaju misiju. Maja misija ŭ tym, kab danosić da ludziej infarmacyju. Ja mahła b źjechać z krainy, atrymać status biežanca i žyć na hrašovuju dapamohu ŭ bolš bahataj krainie, čym Litva. Ja naohuł nie atrymlivaju tut nijakaj dapamohi. Ale ja rvałasia mienavita siudy, kab praciahvać pracu. Pakul ni pra jaki prodaž sajta ja, viadoma, nie dumaju. Mianie heta ciapier nie cikavić.
Byli niejkija razmovy? Chtości źviartaŭsia z prapanovami?
Adkažu tak: ludzi razumiejuć, što heta darahi pradukt.
«Niervovaja reakcyja ŭładaŭ na pracu „Chartyi“ — paćvierdžańnie našaj upłyvovaści»
Vy zajmajeciesia ciapier tym, čym chacieli b zajmacca ŭ ideale?
Pakul ja nie dumaju, što mahła b zajmacca čymści inšym. Ja pastupała na fakultet žurnalistyki, bo maryła być žurnalistam. Maja mara nie źmianiłasia. Viadoma, chaciełasia b pracavać u inšych umovach. Ale kali ŭžo tak atrymałasia, ja ni pra što nie škaduju. Dumak pracavać na biełaruskim TB u mianie nikoli nie było.
Z 18 hadoŭ ja pracuju vyklučna ŭ niezaležnych ŚMI. Pačynała ŭ haziecie «Imia», potym byli «Narodnaja vola», «Naviny», «Naša svaboda», a potym užo «Chartyja».Ja pracuju ŭ «Chartyi» z 2001 hoda.
Jak vy ŭjaŭlajecie idealnuju situacyju dla pracy?
Kali my možam pravodzić žurnalisckija rasśledavańni, pryžučvać pradažnych čynoŭnikaŭ, pisać pra karupcyju va ŭładzie. Kali žurnalist bačyć kankretny vynik svajoj pracy.Idealnaja praca — kali ty realna kantraluješ uładu, kali ty možaš upłyvać na pryniaćcie rašeńniaŭ, važnych dla krainy. U hetym zadača žurnalista.
«Chartyja» — upłyvovy sajt?
Viadoma ž, upłyvovy. I niervovaja reakcyja ŭładaŭ na pracu «Chartyi» — hetamu paćvierdžańnie. Uzhadajcie, jakaja vakchanalija rabiłasia za hod da prezidenckich vybaraŭ. Suprać nas byli adkrytyja try kryminalnyja spravy, mianie źbili, dvojčy byŭ faktyčna abrabavany ofis, potym maja kvatera, Aleh Biabienin zahinuŭ, a ja potym apynułasia ŭ turmie. Heta dokaz efiektyŭnaści pracy.
Jak vyhladaje vaš pracoŭny dzień?
Ustaješ, a
«Dla mianie kanflikt moža być tolki z uładaj»
Vy ŭ Vilni pačuvajeciesia biaśpiečna?
U našaj situacyi rassłablacca nierazumna, kali adlehłaść pamiž Vilniaj i Mienskam vielmi małaja. Viadoma, ja pačuvajusia ŭ značna bolšaj biaśpiecy, čym u Biełarusi. Kali ja vyjšła z turmy i zajaviła, što budu praciahvać pracavać redaktaram «Chartyi», mianie sasłali ŭ Kobryn. Štoranicy ja adčyniała noŭtbuk, i, pierš jak pačać pracu, mnie treba było pieramahčy strach. Bo kali ty baišsia, ty nie zmožaš pracavać. Pieryjadyčna, kali im nie padabalisia niejkija materyjały, mianie zabirali ŭ KDB.
Tut ja nie bajusia, što mnie pazvoniać u dźviery i paviazuć u KDB.Ale čas ad času atrymlivaju niejkija SMS z pahrozami, ź jakich zrazumieła, što jany viedajuć, dzie ja, kudy ja jezdžu, z kim maju znosiny. Imknusia prosta nie źviartać na heta ŭvahi. Bo strach zaminaje pracavać, jaho treba prosta hnać ad siabie.
Nie škadujecie, što źjechali?
Zastavacca było nielha. Było vidavočna, što pracavać nie daduć. Heta dakazaŭ i hod da prezidenckich vybaraŭ, i paśla, kali ja siadzieła ŭ Kobrynie i atrymała ad KDB zahad nie pisać acenačnych materyjałaŭ. Ja nie mahła ŭ Biełarusi raskazać navat pra toje, što sa mnoj adbyvałasia ŭ turmie, pra heta ja raspaviadała ŭžo, kali była ŭ Maskvie, a potym u Litvie. Było zrazumieła, što ja zakładnik, jakoha jany buduć vykarystoŭvać, kab upłyvać na palityku sajta.
I było dva varyjanty: admovicca ad pracy abo ŭciačy i praciahvać pracavać. Nie było inšych varyjantaŭ.Mnie nie davali paćviardžać słovy Alesia Michaleviča ab katavańniach. Ja paćvierdziła, tut ža znoŭ byli pahrozy. Kali ja zaklikała da ekanamičnych sankcyjaŭ, mianie tut ža zatrymali, pryjazdžaŭ apieratyŭnik ź Mienska, jaki pahražaŭ viarnuć mianie ŭ turmu. Siońnia ja mahu svabodna zaklikać da ekanamičnych sankcyjaŭ.
Jakich žurnalistaŭ vy zaŭsiody čytajecie?
Ja zaŭsiody čytaju Śviatłanu Kalinkinu, samo saboj, Irynu Chalip, Andžeja Pačobuta. Naohuł ža, pa svajoj pracy, čytaju abo jak minimum prahladaju ŭsich.
U biełaruskaj žurnalistycy, navat niezaležnaj, niamała kanfliktaŭ. Navat pamiž ludźmi, jakija byccam by adnoj metaj abjadnanyja…
U mianie niama ni z kim kryŭdaŭ. Ja ŭ čymści rezki čałaviek, ale bieskanfliktny, jak heta ni paradaksalna.
Dla mianie kanflikt moža być tolki z uładaj, kanfliktu z kalehami ŭ mianie być nie moža nikoli.Ja zaŭsiody imknusia vyrašyć usie pytańni mirna. Tak, ja mahu časam nie mieć racyi. I kali ja heta razumieju, znachodžu ŭ sabie siły paprasić prabačeńnia.
Vy kaliści pastavili na «Chartyi» zahałovak pra Paŭła Šaramieta, što jon «źjechaŭ z hłuzdu», prakamientavaŭšy takim čynam adnu ź jaho kałonak.
Jaho tekstu ciažka było znajści razumnaje tłumačeńnie, tamu ŭźnikła takoje ździŭleńnie — što heta było? I takoje zdarajecca. Tym nie mienš, u nas z Paŭłam dobryja adnosiny.
