Hruzija
Pacichu ja pačynaju nienavidzieć samoha siabie za chvaravituju cikaŭnaść da ciapierašniej vajny na Kaŭkazie. Usie kolery navakolla byccam by pablakli, usie kraski nibyta padviali, alimpijskija hulni i tyja vyhladajuć niejkim niedarečnym kitajskim šapito. Biełaruski televizar z prapanovaju hanarycca karocieńkaj dziavulkaju z hantelami vyhladaje cackaju dla poŭnaha idyjota. Jakija kvietki? Jakija chłopcy ź miačykami? Jakija dziaŭčatki z hantelami? Vajna! Abasranaja i abascanaja staraja baba vyniesła svaju sivuju akryvaŭlenuju hałavu z razburanaha bombaju doma. Baba tupaje na miescy, trasiecca, chistajecca. U jaje šok. Prahnaja da hrošaj i siensacyjaŭ čałaviekaabrysnaja skacina filmuje abroblenuju babu na kamieru. Druhaja sivahałovaja ciotka zahortvaje paranienuju staruju siniaj anučaju, kab taja prystojna vyhladała ŭ kadry. Zakadravy tekst hučyć pa-hruzinsku. Nie razumieju. Ničoha nie razumieju. Navat samoha siabie nie razumieju. Nu načorta ja ŭsio heta hladžu i hladžu ŭ internecie? Jakoha ražna ja čytaju i čytaju raspoviady i paviedamleńni pra vajnu? Niešta padobnaje adbyvałasia sa mnoju ŭ Tbilisi, u dalokim 1975 hodzie. Ja tydzień pražyŭ u znajomych na praśpiekcie Rustavieli. Štodnia ja prachodziŭ kala razburanaha opiernaha teatra, i kožny raz ja spyniaŭsia i hladzieŭ na ŭzarvany budynak. Što ja chacieŭ uhledzić u tych ruinach? Maja zacikaŭlenaść abharełymi ścienami była nieprystojnaja. Mnie było soramna razhladać źniaviečanuju pabudovu, ale ja razhladaŭ, bo nie vieryŭ svaim vačam. Ja nie moh pavieryć, što ŭ mirnym i viasiołym horadzie, možna prynieści ŭ teatar bombu, kab padarvać i zabić kiraŭnika tahačasnaj Hruzii. Ševarnadze mnie było nie škada, mnie było škada mirnaha žyćcia šmattysiačnaj stalicy, jakoje možna zrujnavać na doŭhi čas adnoj adzinaj bombaju, mnie było škada siabie. I razam z tym, ja nie ŭźlubiŭ u sabie nieadolnuju cikaŭnaść da ŭzarvanaha opiernaha teatra. Nichto nie chacieŭ pra jaho havaryć, nibyta heta była niejkaja brydotnaja tema. Tbilisia praciahvaŭ svajo strakataje, hromkahałosaje, cyrkavoje žyćcio, nibyta i niama nijakaj ruiny, nibyta ŭsio idzie pravilna, idzie-biažyć-kocicca, jak i musić kacicca-biehčy-iści. Z Tbilisi ja źjechaŭ ź ciažkimi nastrojami. U ciahniku, jaki pad'zdžaŭ da Sočy, ja daŭ sabie słova, što bolš nikoli nie pajedu ŭ Hruziju, bo tam ja navat sam siabie nie lublu.
Asiecija
U Asiecii pačałasia vajna… Biełaruś daloka ad Asiecii, i možna zrabić vyhlad, što nas taja vajna abychodzić. Chaj jany tam raźbiarucca, chaj niechta pieramoža, a my potym cichieńka staniem na bok pieramožcaŭ i dapamožam im adśviatkavać pieramohu. Bolšaść biełarusaŭ tak i zrobić. My stolki navajavalisia i napakutvalisia ŭ papiarednich suśvietnych vojnach, što nas i asudžać nichto nie stanie.
Tamu ja nie budu kazać za biełarusaŭ i za Biełaruś, a skažu za siabie…
Lohka stać na bok mocnaha i razam z mocnym ablivać brudam słaboha. Takaja chrestamatyjnaja pazicyja była ŭ kiplinhaŭskaha šakała Tabaki, jaki kruciŭsia kala mahutnaha tyhra Šarchana i brachaŭ na ŭsich, chto byŭ słabiejšy za vializnaha žorstkaha kata.
Pazicyju šakałaŭ zaniali bolšaść kamientataraŭ vajny ŭ Asiecii. Adny z boku Rasiei brešuć na Hruziju, druhija z boku Hruzii viakajuć na Rasieju, trecija z boku Amieryki-Jeŭropy sprabujuć pahaŭkać na Rasieju i na Hruziju adnačasova. Usich ich možna lohka zrazumieć i padtrymać. Tolki mnie ich padtrymlivać nie vypadaje, bo mianie cikavić los Asiecii. Kali ŭžo i stanavicca na jaki bok u hetaj vajnie, dyk ja vybiraju Asieciju, nie Paŭdniovuju Asieciju i nie Paŭnočnuju Asieciju, a ŭsiu Asieciju całkam. Vybraŭšy taki niezajzdrosny bok, varta zadumacca pra zadaču numar adzin, jakuju musić vyrašać i siahońnia sprabuje vyrašyć Asiecija. Jaje zadača – abjadnańnie. Hruzija nie zmoža dapamahčy Asiecii ŭ vyrašeńni hetaj zadačy. Amieryka i Jeŭropa taksama nie vielmi rupiacca pra pierśpiektyvy raźvićcia Asiecii. Pra Asieciju parupiłasia Rasieja. Jana dapamahała i dapamahaje Asiecii jak mahła, jak razumieje i jak umieje. Pra zdolnaści Rasiei dapamahać inšym narodam usie cudoŭna viedajuć. Tolki nijakaj inšaj dapamohi dla Asiecii nie było i niama, navat na słovach mała chto zajmaje ŭłasna asiecinski bok.
Jość u mianie jašče adzin arhumient kab stać na bok Asiecii. Ni Rasieja ni Hruzija nichto inšy, akrom Asiecii, vyjhrać u hetaj vajnie nie zmoža, bo ŭsie inšyja tak ci inakš buduć akupantami, buduć kałanizatarami asiecinskich ziemlaŭ. Tolki ŭ asiecinaŭ jość jasnaja i dalnabačnaja meta ŭ hetaj vajnie.
Razvažajučy pra vajnu na Kaŭkazie, varta pamiatać pra adzin małapryjemny fakt z žyćcia sučasnaj Rasiei. Kali rasijanam była prapanavana virtualnaja hulnia z vybaram samaj papularnaj postaci ŭ tysiačahadovaj historyi Rasiei, ź pieršaha miljona hulcoŭ pieravažnaja bolšaść prahałasavała za hruzina Stalina. Taki sadamazachiski vybar robić siahońnia Rasieja. Nikoha toj vybar navat nie dzivić, što na moj pohlad i pakazalna, i dramatyčna.
Adam Hłobus. Arki. Zachoŭvajecca ŭ pryvatnaj kalekcyi.
* * *
Štodzionna ŭ rubrycy «Litaratura» na sajcie NN — novyja tvory. Čytajcie dla serca, čytajcie dla rozumu, čytajcie dla movy.
