Z ramana Viktara Marcinoviča chočacca vybracca. Voś mietro tarmozić, tvaja stancyja. Vynyrvaješ z tekstu, aziraješsia navokał — fuuuch. Vychodziš z padziemki i, zdajecca, nikoli tak nie ciešyŭsia soncu.
Śviet, jaki apisvaje Marcinovič, chałodny, brydki, ziabki. I vielmi ciomny. Fabuła takaja: na ziamli raptam pierastała śviacić sonca. Minsk pahruziŭsia ŭ viečnuju noč i choład z usimi nastupstvami. Niama kavy i čaju, usich kocikaŭ i sabačak daŭno źjeli. Narod pierabivajecca chto čym. Valuta ciapier — batarejki. Usie kamunikacyi abarvalisia, abmien i handal praciahvajecca chiba z susiednimi rajonami. A jany stali rajonami-dziaržavami: bractva Aŭtaz, rabaŭładalnickaja Narodnaja dyktatura Kalvaryja, Karaleŭstva Centr, matryjarchat Zialony Łuh… Takija sabie staražytnahrečaskija polisy, jakija nasialili varvary i kinuli adrazu ŭ Siaredniaviečča.
Miž tym, Marcinovič staŭ pieśniarom horada, jon natchniajecca minskaj realnaściu i doryć joj novyja vobrazy. Čaho varty, naprykład, Minsk jak horad z karcin Brejhiela: Brejhielevy drevy, Brejhielevy ludzi.
Pryčyn raptoŭnaj Nočy nichto nie viedaje. Jak i aktualnych navin: usie naviny pieradajucca z dapamohaj śvietłavych sihnałaŭ ad pasielišča da pasielišča, pieršakrynica ich — dalokaja zahadkavaja vieža. I nahadvajuć jany naviny viadomych telekanałaŭ u časy najhłybiejšaha snu rozumu. Z nastupleńniem Nočy na ziamli ciemra nastupaje i ŭ hałovach, i ŭ adčai ludzi pačynajuć vieryć usiamu. Za ścieny Hrušaŭki vyjści bajacca — tam błukajuć nieŭry, andrafahi, zabojcy-śvinakapytyja. Rozum śpić (panikuje?) nastolki, što ŭžo nie moža raspaznać hierojaŭ, u jakich nie vieryŭ navat staražytny hrek. Vitańnie, Hieradot, baćka historyi, jakaja, zdajecca, i skončyłasia na Ziamli z nastupleńniem Nočy. Ci tolki pačynajecca?
Bo na fonie ŭsioj hetaj žudaści idzie žyćcio hieroja. Heta prosta sumlenny čałaviek i dobry chłopiec, na miescy jakoha, jak ni starajsia abstrahavacca, ujaŭlaješ samoha Viktara Marcinoviča. Hałoŭny hieroj — žychar Hrušaŭki i vialiki amatar čytańnia — zarablaje tym, što padbiraje i pazyčaje minčukam knižki z chatniaj biblijateki. Sa skančeńniem ery elektryčnaści i internetu jon hublaje suviaź z kachanaj, što pierad samym zaciamnieńniem telefanuje jamu ź Niepała. I adnojčy Knižnik rašajecca kinuć usio dy razam ź lubimym sabakam — badaj, adzinym, jakoha ŭ Hrušaŭcy jašče nie źjeli — vyrušaje na pošuki dziaŭčyny.
Niečakana — raman Marcinoviča zakančvajecca dobra. Pra toje sam aŭtar kaža ŭ pačatku. Tamu, chto bajaŭsia sumnaha kanca, jak ja, — nie bojciesia. U toj ža čas, takoje adkrytaje pryznańnie aŭtara pakazvaje, što sens i intryha knihi — nie ŭ vyniku, a ŭ pracesie.
U «Nočy» možna bačyć «Adysieju», možna siaredniaviečny rycarski raman, dzie misija hieroja vysakarodnaja, ale meta zaviedama nievykanalnaja. Ale dzivić, što našy piśmieńniki tak časta stali źviartacca da fantastyki. Vidać, realistyčnaja proza im užo nie dastatkovaja, kab apisać ciapierašni śviet. A ŭ fantastyčnaj «Nočy», kaniečnie, sustrakaješ mnoha znajomaha: i ślapuju vieru ŭ toje, u što zručna vieryć, i durnyja zababony, jakija rujnujuć žyćcio, i zło, narodžanaje biezvychodnaściu i lanotaj…
Ździŭlaje taksama, što ŭsio bolš piśmieńnikaŭ zadumlajucca nad adnosinami z pryrodaj. Piśmieńniki, jak tyja łastaŭki, što zalatajuć u šachtu pierad čałaviekam i svajoj śmierciu pakazvajuć na niebiaśpieku. Voś Marcinovič vycisnuŭ siabie padčystuju, kab padać sihnał tryvohi. Ekałahičnaja katastrofa — pastajannaja pierśpiektyva našaha žyćcia, ale voś-voś užo stanie realnaściu. Ale pakul Noč nie nastanie, nie zapanikujem, takija ŭžo my.
Proza Marcinoviča vielmi dramaturhičnaja i navat kiniematahrafičnaja. Supierpadrabiaznyja apisańni padziej, miescaŭ, trajektoryi hierojaŭ mo kali i stamlajuć, ale dla budučaha režysiora filma «Noč» heta čystaja znachodka.
U takoj padrabiaznaści «Nočy» jość i jašče adna vialikaja misija. Praz sto hadoŭ pa «Nočy» možna budzie vyvučać naš čas i naša hramadstva. Užo ŭjaŭlaju jaje jak adnu z asnoŭnych krynic dysiertacyi pa histaryčnaj antrapałohii. Prablem u knizie ŭzdymajecca bieźlič, adsyłak bieźlič, i treba nie raz pračytać, kab vyjavić usie.
Nu i jašče — nie zabuksujcie pa darozie, dačytajcie da kanca. Bo Marcinovič, dziakuj jamu, nie kidaje čytača i ŭsio-tki tłumačyć, čamu Noč nastupiła i jak z hetym spravicca. Adkaz vielmi praćviarežvaje i, prabačcie, daje nadzieju.
