«Kali jany pačali kryčać, dzie moj telefon, ja zrazumieŭ, što mianie realna zatrymlivajuć»
Andreja zatrymali ŭviečary 10 listapada 2021 hoda ŭ Minsku. Heta było pieršaje jaho zatrymańnie, źviazanaje z pratestami.
«U mianie ŭ toj viečar była pryznačanaja sustreča. Prachodziačy mima padjezdaŭ, ja zaŭvažyŭ, što kala treciaha [padjezda], dzie pavinna być patrebnaja kvatera, nie haryć lampačka. Mianie heta źbiantežyła. Ja vyrašyŭ prajści dalej i raptam pačuŭ, jak chtości biažyć zzadu. Paviarnuŭšysia, ja ŭbačyŭ ludziej u maskach i ich ruki pierad svaim tvaram. Praź siekundu ja ŭžo lažaŭ «tvaram u asfalt». Mianie źbili z noh tak mocna, što z adnoj nahi źlacieŭ krasovak. Udary adnačasova papali ŭ hałavu i pa nahach. Adrazu ja padumaŭ, što heta niejki prank siabroŭ, tamu što ŭsio adbyvałasia ŭ absalutnaj cišyni. Maju šyju i śpinu prycisnuli kaleniami. Kali pačali kryčać i patrabavać moj telefon, ja zrazumieŭ, što heta realnaje zatrymańnie. U mianie dastali telefon, abuli krasovak, jaki źlacieŭ, i zapytali majo imia. Kali ja skazaŭ, što majo imia Andrej, jany adkazali: «Takoje vysakarodnaje imia hańbiš!». Pa ich patrabavańni ja skazaŭ paroli ad telefona i telehrama, ale kali jany tam ničoha nie vyjavili, to pačali złavacca, bo telefon byŭ «čysty».
«Raspraniom i pakiniem u vadajomie — budzieš tam stajać, pakul nie zdochnieš»
Na Andreja naciahnuli jaho šapku tak, što jon amal ničoha nie bačyŭ, zaviali ŭ bus, pakłali na padłohu tvaram uniz i pavieźli, jak akazałasia, u budynak Kamiteta dziaržaŭnaj biaśpieki. Chłopiec kaža, što ŭ mašynie było kala piaci supracoŭnikaŭ (KDB i, mahčyma, AMAPa).
«U busie mnie skazali, što my jedziem na Kazłova 6A [budynak KDB] i spytali, ci razumieju ja, što heta ŭsio surjozna. Razmaŭlali na pavyšanych tanach, mahli stuknuć pa nyrkach, šyi, patylicy, nahach. Pobač z maim tvaram pieryjadyčna stavili aŭtamat — mabyć — jak miera zapałochvańnia. Darohaj kazali: «Ciapier my pajedziem u les i pryviažam ciabie da dreva ci naohuł raspraniom i pakiniem u vadajomie — budzieš tam stajać, pakul nie zdochnieš». U toj momant, kaniečnie, było strašna, i ja hetaha nie chavaju. Ja namahaŭsia nie paddavacca strachu i być z chałodnaj hałavoj, ale heta było vielmi ciažka».
«Kali ŭ jaho nie atrymałasia pastavić mianie ŭ «łastaŭku», to jon prosta botam nastupiŭ mnie na tvar, jak byccam cyharetu zatušyŭ»
Andreja pryvieźli ŭ KDB i adrazu paviali na dopyt. Uvieś hety čas ruki chłopca byli ŭ kajdankach za śpinaj.
«Adzin supracoŭnik KDB praviaraŭ telefon, druhi zadavaŭ pytańni, a treci, jak ja heta nazyvaju, «pryvodziŭ mianie da prytomnaści»: moh stuknuć u žyvot, dać aplavuchu i h. d. Supracoŭnik kazaŭ, kab ja ŭsio raskazvaŭ, bo im niby ŭsio viadoma pra maju pratesnuju dziejnaść. Ale ja vydatna razumieŭ, što ŭsiaho jany viedać nie mohuć.
Potym u mianie zapytali, ci chadziŭ ja na maršy, tamu što supracoŭnikaŭ KDB źbiantežyła, što ja ni razu nie byŭ zatrymany. Kali ja skazaŭ, što nie chadziŭ, inšy supracoŭnik pajšoŭ prabivać moj numar telefona praź bilinh. Nazad u kabiniet jon zachodziŭ užo z krykami, što ja im schłusiŭ, vybiŭ nahoj z-pad mianie kresła i pasprabavaŭ pastavić mianie ŭ «łastaŭku». Kali ŭ jaho heta nie atrymałasia, to jon prosta botam nastupiŭ mnie na tvar, jak byccam cyharetu zatušyŭ. Tam uvieś čas fizičnaja i maralnaja źniavaha — sprabujuć ciabie prosta źniščyć».
Aktyvist dumaŭ, što jaho adpuściać dadomu, jak niekatorych inšych jaho znajomych, ale na noč jaho pakinuli ŭ KDB:
«U kabiniecie mianie prykavali kajdankami da šafki. I hetak u stanoviščy siedziačy, z adnoj rukoj pryšpilenaj, ja pravioŭ noč u KDB. Za majoj śpinaj na kanapie spaŭ supracoŭnik KDB, jaki mianie dapytvaŭ».
Nastupnaj ranicaj aktyvist pisaŭ tłumačalnuju.
«Kadebešnik pytajecca: «Nu što, źmianiŭ śviet?» Ja tady pramaŭčaŭ. Ale kali ja byŭ užo ŭ SIZA, hetaje pytańnie ŭvieś čas visieła ŭ mianie ŭ hałavie. I ja znajšoŭ na jaho adkaz: «Nu, ja chacia b pasprabavaŭ». Ja zrabiŭ usio, što ad mianie zaležała. Ja dumaŭ, što mnie pahražaje minimum piać hadoŭ, i byŭ hatovy da hetaha. Raptam zalataje načalnik, vybivaje z-pad mianie kresła, pačynaje bić nahami pa žyvacie, maciukacca i kryčać: «Dy jak vy mianie zajab*li, zmahary, chistalniki režymu končanyja!»
Kali jon syšoŭ, nada mnoj zastaŭsia stajać inšy supracoŭnik z tečkaj dakumientaŭ. Jon kaža: «Nu što, daskakaŭsia? U nas na ciabie ŭsio jość!» A ja lažu na padłozie i dumaju: «Dy ničoha ŭ vas na mianie niama!» A potym ja pačuŭ, jak jany za dźviaryma abmiarkoŭvajuć, što ŭ ich realna na mianie ničoha niama. Taksama, paśla taho, jak syšoŭ toj načalnik, mnie kazali: «Ty padrychtavany, s*ka, trymaješsia! U nas tut zvyčajna inšyja ŭsie lažać ad strachu abasc*tyja». Potym kazali na mianie: «Zabiarycie jaho, śmiardzić tut», jak byccam ja bomž niejki».
«Kali pabačyli ściah Ukrainy, to pačali kazać: «Ty što nacyst, fašyst? Nacuha!»
Paśla hetaha Andreja Šlapava pavieźli na pieratrus pa miescy žycharstva, jaki adrazu pačaŭsia biez paniatych:
«My zajšli ŭ kvateru, ja adrazu pakazaŭ pakoj, dzie žyvu. Na stale lažali kanvierty — ja skazaŭ, što pišu listy palitviaźniam. Pakazaŭ, dzie lažać ściahi — ukrainski i bieła-čyrvona-bieły. Kali ŭbačyli ściah Ukrainy, to pačali kazać: «Ty što nacyst, fašyst? Nacuha! Ŝie nie vmierła Ukraina?»
Ich cikaviŭ arbalet — ja pakazaŭ, dzie jon lažyć. Potym jany ŭžo vyklikali paniatych. Pieršaja susiedka admoviłasia ŭ hetym udzielničać. Na heta jany joj skazali, što «pastaviać kvateru na asablivy kantrol». Potym pryjšli maładyja chłopiec i dziaŭčyna ŭ jakaści paniatych».
Paśla pieratrusu ŭ kvatery Andreja znoŭ pavieźli ŭ KDB, ale pa darozie supracoŭniki ŭspomnili, što ŭ jaho jość padvał:
«Razvaročvajemsia! Dy ty za*baŭ!» — jany tak psichavali, što davodzicca viartacca. I tam užo znajšli toje, što znajšli… [Pres-słužba MUS u videasiužecie pakazała, što ŭ padvale ŭ «stvaralnika zakrytaha čata» vyjavili «mnostva ściahoŭ, rahatku, padšypniki, pietardy, achoŭnyja akulary, trafarety dla naniasieńnia pratesnaj simvoliki, racyju, achoŭnyja palčatki, roznyja chimičnyja paraški»]. Tudy pryjechała šmat milicyi, a taksama kryminalny vyšuk, kryminalisty i h. d.»
«Susied atrymaŭ «sutki» za toje, što prosta žyŭ sa mnoj u adnoj kvatery»
«Majho susieda pa kvatery vyklikali supracoŭniki KDB. Jon zmoh pryjechać tolki bližej da viečara, padychodziŭ da ŭsich i pytaŭsia: «Ja vam patrebny?» Jamu skazali: «Nie, chadziem tolki padpišaš dakumienty». U vyniku jon pajechaŭ na Akreścina na 15 sutak administracyjnaha aryštu za «niepadparadkavańnie». Susied atrymaŭ «sutki» za toje, što prosta žyŭ sa mnoj u adnoj kvatery. Heta było bolš za ŭsio kryŭdna, što čałaviek paciarpieŭ praź mianie.
Adna z supracoŭnic, jakaja rabiła vopis, skazała tady: «Małady čałaviek, kali pojdziecie na supracoŭnictva sa śledstvam, to vam budzie lepš. Voś pahladzicie na Ramana Pratasieviča: kolki ŭsiaho narabiŭ — i na voli. Ja siadžu i dumaju: «Nu, fajnaja vola!».
«Čamu śviedka ŭ bałakłavie?»
Paśla pieratrusu, praktyčna ŭnačy, Andreja dastavili ŭ Kastryčnickaje RUUS. Znoŭ uziali tłumačalnuju, «adkatali» palcy i ŭziali ślinu na ekśpiertyzu bijamateryjałaŭ. Noč jon pravioŭ u aktavaj zale na kresłach, bo miescaŭ u kamierach nie było.
«Dvoje sutak amal nie jeŭ i nie spaŭ, navat nie piŭ vady. Paśla pieratrusu adzin praparščyk daŭ kaŭbasu i skazaŭ: «A to budzieš kazać, što ŭsie milicyjanty drennyja». Ja ź im trochi pahutaryŭ. Jon skazaŭ, što jaho zadavalniaje zarobak u 1200 rubloŭ i jamu ź siamjoj usiaho chapaje. Ja siadžu i dumaju: «Dy kaho ty padmanvaješ, što ciabie ŭsio zadavalniaje i ŭsiaho chapaje?».
Zranku ŭ RUUS z Andrejem zapisali «pakajannaje videa». Praktyčna adrazu paśla hetaha pryjechaŭ supracoŭnik KDB i razmaŭlaŭ z chłopcam užo pa-inšamu:
«Kaža: «Supakojsia, usio narmalna, ciapier tvoj los budzie zaležać ad taho, jak ty budzieš adkazvać na pytańni, i ad taho, što ty skažaš ciapier». Ja hatovy byŭ sieści, nie bajaŭsia hetaha, ale ŭsio adno spadziavaŭsia na najlepšy vynik. Mnie było važna nie pahoršyć situacyju. Kali jon pačaŭ zadavać pytańni, ja byŭ šakavany, što jamu sapraŭdy viadomyja peŭnyja momanty. Naprykład, jon kazaŭ: «Viedaju, što ty pierakryvaŭ darohu ŭ «Dzień narodnaha ŭltymatumu». Ja adkazvaŭ: «Na piešachodnym pierachodzie pastajali paru chvilin i ŭciakli». Skončyŭšy dopyt, jon skazaŭ: «Abydziešsia lohkim spałocham».
Potym Andreja dapytali ŭ kryminalnym vyšuku z nahody znojdzienych u padvale rečaŭ. 12 listapada Šlapava asudzili na 15 sutak za «niesankcyjanavanaje pikietavańnie» praz toje, što viešaŭ ściahi ŭ dvarach Kurasoŭščyny:
«Sud byŭ praz «Skajp». Pamiataju «śviedku» ŭ bałakłavie, jaki pradstaviŭsia opierupaŭnavažanym Kastryčnickaha RUUS Mikałajem Sobalevym. Jon niby bačyŭ, jak ja viešaŭ ściahi. Ja zadaŭ pytańnie: čamu śviedka siadzić u bałakłavie? «Śviedka» zaśmiajaŭsia. Ja kažu: «Usio, pierastańcie, davajcie maje 15 sutak, i ja pajechaŭ!»
«Zasnuŭ, pavisnuŭšy na batarei»
Pieršyja troje sutak u CIP na Akreścina Andrej pravioŭ u karcary ź jašče čatyrma aryštantami:
«Spali na padłozie, naturalna. Śviatło nie vyklučałasia. U «palityčnych» zabrali ŭsio, navat kurtki. Pamiataju, jak ja pračnuŭsia siarod nočy ad choładu. Ja padyšoŭ da batarei, schapiŭsia za jaje rukami i zasnuŭ, pavisnuŭšy na joj».
Na astatnija 12 sutak chłopca pieraviali ŭ inšuju kamieru, a ŭ apošni dzień administracyjnaha aryštu da Andreja ŭ kamieru pryviali Anatola Šałkoviča (jašče viadomaha jak aŭtara miema pra pamidory sa śmiatanaj): «Nam ź Michałyčam vypała pasiadzieć i pahutaryć navat».
Jak raspaviadaje Andrej, piać sutak u kamiery jamu ŭdałosia paspać na matracy. Tam navat była kniha — «Złačynstva i pakarańnie» Dastajeŭskaha.
«Tady padumaŭ, što heta niečyj žart, pryčym niaŭdały», — uśmichajecca chłopiec.
«Ja siadžu, na mianie afarmlajuć kryminalnuju spravu, a ŭ mianie mokryja škarpetki ŭ rukach»
Paśla adbyćcia 15-sutačnaha aryštu Andreja sustreŭ supracoŭnik KDB. Heta byŭ znak, što suprać aktyvista raspačynajuć kryminalnuju spravu:
«A ja jakraz zranku škarpetki pamyŭ. I kali skazali: «Šlapaŭ, z rečami na vychad!», — ja nadzieŭ hetyja mokryja škarpetki. Kadebešnik zapytaŭ: «Jak spravy?» i nadzieŭ na mianie kajdanki. Mianie pavieźli ŭ Śledčy kamitet, dzie ŭžo afarmlali dakumienty. Ja paprasiŭ u śledčaha źniać hetyja mokryja škarpetki — jon dazvoliŭ. I voś ja siadžu, na mianie afarmlajuć kryminalnuju spravu, a ŭ mianie mokryja škarpetki ŭ rukach. Śladak potym znajšoŭ mnie dzieści zapasnyja škarpetki».
«I voś dzieviać mužykoŭ žyvuć u tualecie»
Jak vyjaviłasia, Andreja «zdaŭ» inšy aktyvist. Sa Śledčaha kamiteta ŭ IČU ich vieźli razam, pryšpiliŭšy kajdankami adzin da adnaho.
«Dziesiać sutak u IČU na Akreścina — samaje ciažkaje i žorstkaje, što ja pieražyŭ za ŭvieś čas źniavoleńnia. Mianie źmiaścili ŭ adnamiesny karcar №7, dzie na praciahu ŭsich sutak stabilna znachodziłasia vosiem-dzieviać čałaviek. Padłoha — zalitaja bietonnaja ściažka, zamiest umyvalnika — viadro dla śmiećcia na padłozie, tualet — źliŭnaja dzirka bieź pieraharodak. I voś dzieviać mužykoŭ žyvuć u tualecie. Adzinaje, što tam było, — haračaja vada. I voś u hetym viadry dla śmiećcia davodziłasia myć posud i mycca samim. Pry hetym karcar abstalavany videakamieraj. I ty dumaješ: «Chočacie hladzieć na hołych mužykoŭ? Dobra».
Andrej pryhadvaje pravierki, tak zvanyja «šmony», z udziełam supracoŭnikaŭ AMAPa pry kancy listapada 2021 hoda:
«Ciabie vyhaniajuć z kamiery — hałava amal pamiž kaleniaŭ, i ty biažyš «huśkom» mima cełaha kardona AMAPa. Jany kryčać: «Nižej, s*ka, nižej, b*!» Mohuć udaryć. Stanovišsia: ruki na ścianu, nohi ledź nie ŭ špahat. Kali niedastatkova šyroka pastaviš nohi, to padydzie supracoŭnik AMAPa i ŭdaryć pa nahach, kab ty maksimalna ŭ niazručnym stanoviščy stajaŭ».
Andrej raskazaŭ, što ŭ stanoviščy «huśkom» taksama viali na sustrečy z advakatam i śledčym. Advakatka adnaho ź jaho sukamiernikaŭ paraŭnała heta z supravadžeńniem asudžanych na śmiarotnaje pakarańnie ci na pažyćciovaje źniavoleńnie.
«Pamiataju, jak zranku čałaviek u bałakłavie nakładvaŭ adnu łyžku kašy»
«Sprabujuć złamać čałavieka, ale, jak toj kazaŭ, biełarusaŭ nie złamać! Dziesiać sutak na IČU byli ciažkimi, ale za hety čas ja tak naśmiajaŭsia, jak nikoli ŭ žyćci! My tak śmiajalisia, što, mnie zdajecca, nas było čuvać na ŭvieś izalatar. Imknulisia adzin adnaho padtrymlivać. Pierahulali va ŭsie mahčymyja hulni. Časam nam uklučali muzyku pa radyjo, i ciapier usie pieśni hurta «Miraž» ja viedaju na pamiać».
Jak raspaviadaje Andrej, paśla dziesiaci sutak u IČU jon zachvareŭ na hiemaroj:
«Usie, chto prachodziać praź IČU, jaho zarablajuć. Tamu što ty śpiš na hołym bietonie. Padkładvaješ tapački pad śpinu, kab nie admarozić nyrki. Ja byŭ u adnoj majcy i tonkaj spartovaj kofcie».
Pavodle byłoha aryštanta, u kancy listapada — pačatku śniežnia 2021 hoda ŭ IČU na Akreścina ježu aryštantam časam razdavali supracoŭniki AMAPa ŭ majkach i bałakłavach:
«Ja dumaŭ tady: «Heta surjozna praca tvajoj mary?» Pamiataju, jak zranku čałaviek u bałakłavie nakładvaŭ adnu łyžku kašy. I chtości ŭ kamiery skazaŭ: «Prosta kab tupa nie zdochnuć».
Pry kancy pieršaha tydnia ŭ IČU, dzie ŭvieś čas hareła śviatło, źjaviłasia adčuvańnie, što na mianie pačali cisnuć ścieny, choć ja nikoli nie ciarpieŭ na kłaŭstrafobiju. Tady zrazumieŭ, što treba sabracca».
«Heta była samaja smačnaja cukierka ŭ maim žyćci»
Paśla 25 sutak u CIP i IČU na Akreścina Andreja Šlapava pieraviali ŭ SIZA-1 na Vaładarskaha:
«Pamiataju pieršuju pieradaču ad maich rodnych. Atrymaŭšy jaje, adrazu supakoiŭsia, bo zrazumieŭ, što jany viedajuć, dzie ja. Kali ja ŭbačyŭ cukierki, to chutka razharnuŭ pakiet i źjeŭ adnu. Napeŭna, heta była samaja smačnaja cukierka ŭ maim žyćci».
Andreja kanvajavali ź IČU ŭ SIZA a čaćviortaj ranicy, ale ŭ kamieru jaho pieraviali tolki kala piataj viečara.
«Ja vielmi čakaŭ duš, tamu što amal miesiac myŭsia tolki z dapamohaj butelek i viadra dla śmiećcia. Zajechaŭ u SIZA prosta jak bomž. Kali adčyniłasia dźviery ŭ kamieru, ja z kalidora adrazu ŭbačyŭ tam znajomy tvar i zrazumieŭ, što heta Maksim Znak. U kamiery mianie sustreli z čajem, tak by mović, pavodle turemnych zvyčajaŭ, i supakoili. Maksim u mianie adrazu zapytaŭ: «Budzieš buterbrod?». Ja z zadavalnieńniem pahadziŭsia, i heta było vielmi smačna».
«Etapavać Maksima Znaka pryjšła cełaja delehacyja — čałaviek 15»
Z usich svaich sukamiernikaŭ pa SIZA Andrej bolš za ŭsio raspaviadaje pra Maksima Znaka:
«Maksim — vielmi razumny, intelihientny i pazityŭny čałaviek, duša kamiery. Vidać, što jon nie złamany, mocny ducham. Heta toj čałaviek, jaki źjaŭlaŭsia prykładam dla ŭsich. U turmie ja daznaŭsia, što Maksim — tryjatłanist. Jon vydatna vałodaje svaim ciełam. My ŭvieś čas adciskalisia, stajali ŭ «płancy». Ja byŭ pad vialikim uražańniem ad Maksima Znaka. Jašče jon ahitavaŭ kamieru kinuć kuryć, tamu što šeść čałaviek ź dzieviaci kuryli. Ad hetaha ŭ kamiery stajaŭ «kumar», i časam było ciažka dychać.
Na katalickaje Rastvo Maksim byŭ jašče z nami ŭ kamiery. Mnie rodnyja pieradali chleb, i ja pravioŭ nievialikuju cyrymoniju. Raspavioŭ pra tradycyi katalikoŭ u hety dzień. Maksimu vielmi spadabałasia, i jon potym skazaŭ: «Vielmi dušeŭnaja atmaśfiera, jak byccam my sapraŭdy znachodzilisia ŭ siamji».
Maksima etapavali pry kancy śniežnia. Napiaredadni jon pierastaŭlaŭ svaje sumki, i adna ź ich była asabliva ciažkaj. Ja pacikaviŭsia, što tam. Maksim adkazaŭ, što ŭ joj kala troch z pałovaj tysiač listoŭ. Jamu listy prychodzili pačkami, i na kožny Maksim namahaŭsia adkazvać u toj ža dzień.
Etapavać Maksima ŭviečary pryjšła cełaja delehacyja — čałaviek 15: kanvairy, try lekary, usialakija načalniki, ledź nie hienierały. Kali Maksim źjechaŭ, nam stała sumna. Ale my namahalisia nie adčajvacca i praciahvali žyć dalej».
«Sałžanicyn apisvaŭ svaju kamieru, a mnie zdavałasia, što jon znachodzicca prosta tut»
Andrej adznačaje, što, znachodziačysia ŭ źniavoleńni, imknuŭsia šmat čytać. U vybary knih jamu dapamoh Maksim Znak.
«Maja pieršaja prośba da Maksima — dać paradu nakont vybaru litaratury. Jon vielmi šmat čytaŭ — bolš za 330 knih za hod. Heta prykładna pa adnoj na dzień. Usie 13 knih, jakija ja pračytaŭ u SIZA, byli pavodle parady Maksima. Pieršyja časy ŭ kamiery mnie było vielmi ciažka čytać: šum, pravierki i h. d, ale potym pryzvyčaiŭsia.
Ja doŭha čytaŭ «Archipiełah HUŁAH». U hetaj knizie jość abzacy ci navat cełyja staronki, dzie možna ŭbačyć paraleli z našym časam. Sałžanicyn apisvaŭ svaju kamieru, a mnie zdavałasia, što jon znachodzicca prosta tut, tamu što ničoha nie źmianiłasia, i ja baču heta ŭsio najavie. Jašče ja tam pračytaŭ «Palot nad hniazdom ziaziuli», «Knižny złodziej», «Kałymskija apaviadańni» i inšyja knihi. Kali sukamierniki bačyli, što ja čytaju Sałžanicyna i Šałamava, to kazali: «Niaŭžo tabie mała turmy ŭ turmie?» A mnie sapraŭdy było cikava. Ja razumieŭ, što pra heta treba viedać.
Cikava, što pierad zatrymańniem ja nabyŭ «1984» i «Fierma» Orueła, ale tak i nie paśpieŭ pračytać ich doma, ale zatoje ŭ mianie atrymałasia heta zrabić u turmie. Apošniaje, što ja pračytaŭ u SIZA: «451 hradus pa Farenhiejtu»».
«U našych turmach siadziać sumlennyja ludzi»
Andrej adznačaje, što pałova źniavolenych byli «palityčnyja». U kamiery nasuprać siadzieli Anatol Łatuška i Akichira Hajeŭski-Chanada. «Jak u kazcy «Čypalina»: «U našych turmach siadziać sumlennyja ludzi».
Turmy zapoŭnienyja: adny vychodziać — adrazu «zakidvajuć» tudy inšych. Ale ludzi pavodziać siabie pa-roznamu: chtości apuskaje ruki, a chtości zmahajecca.
Ja dla siabie vyrašyŭ, što nikoli nie zdamsia. Kali ty znachodzišsia tam, to asnoŭnaja zadača — vyžyć i vyjści fizična i maralna zdarovym.
Pamiataju vypadak, jak mianie viali da advakata razam z adnym chłopcam. Stanovimsia tvaram da ściany, ja pavaročvaju hałavu i baču, što heta Saša Ivulin. Ja spytaŭ: «Saša Ivulin?» Jon uśmichnuŭsia. Ja kažu: «Saša, trymajsia, usio budzie dobra!» Nas adrazu pierapynili: «Razmovy!».
«U turmie my znachodzimsia ŭ bolšaj biaśpiecy, čym našy rodnyja»
Andrej raspaviadaje, što ŭ ich paŭpadvalnuju kamieru praktyčna nie traplała dzionnaje śviatło, u joj časta biehali myšy i pacuki. Pa televizary išło siem kanałaŭ, praź ich Andrej i jaho sukamierniki daznavalisia apošnija naviny, u tym liku i pra vajnu.
«Z samaj ranicy my ŭklučali ranišniuju pieradaču na «Biełaruś 2», u jakoj «krucili» muzyčnyja klipy. Cikava, što prykładna 80% vykanaŭcaŭ byli ŭkrainskija: «Okiean Jelzi», Maks Barskich, Monatik, The Hardkiss, Łabada, Naścia Kamienskich i h. d. Dla mianie było dziŭna, što hučała niamała piesień na ŭkrainskaj movie.
U vychadnyja ŭsioj kamieraj hladzieli filmy. Niejak pakazvali rasijski sieryjał «Znachar», častku jakoha zdymali ŭ SIZA №1. I tam sapraŭdy hałoŭnaha hieroja viaduć kalidorami «Vaładarki», jość momant prahułki ŭ dvoryku. My z chłopcami navat spračalisia, u jakim dvoryku źniali scenu. Sieryjał zdymali ŭ 2000-ch, z tych časoŭ tak ničoha i nie źmianiłasia.
My byli ŭ kursie pra padziei ŭ Kazachstanie, hladzieli vystup Pucina 24 lutaha. Było zrazumieła, navošta hety terminovy zvarot — vajna va Ukrainie idzie z 2014 hoda, a ciapier jana zrobicca jašče bolš maštabnaj.
Ja vieryŭ ŭ stojkaść ukraincaŭ i viedaŭ, što jany tak prosta nie zdaducca i nie addaduć svaje ziemli. U nas byli dumki, što ŭ Biełarusi taksama moža štości pačacca, ale ŭ heta mała chto vieryŭ, bo biełarusy ciapier zapałochanyja represijami. My žartavali, što ŭ turmie znachodzimsia ŭ bolšaj biaśpiecy, čym našy rodnyja i blizkija: nas achoŭvajuć. Adno što — bomba moža prylacieć, ale jana moža prylacieć i ŭ luby dom».
«Tata, ja za paŭhoda bolš za šeść krokaŭ napierad nie chadziŭ»
Andrej Šlapaŭ abdymaje maci paśla vyzvaleńnia ŭ sudzie
Sioleta 25 krasavika za ŭdzieł u Maršach 16 žniŭnia i 25 kastryčnika 2020 hoda Andreja Šlapava asudzili da troch hadoŭ «chimii» z nakiravańniem u papraŭčuju ŭstanovu adkrytaha typu. Paśla vyniasieńnia prysudu chłopca vyzvalili ŭ zale suda.
«Kali vyjšli z suda, my z baćkam pajechali na mašynie ŭ SIZA zabirać maje asabistyja rečy. Ja jechaŭ i nie razumieŭ, što adbyvajecca. Kali my vyjšli z mašyny, to baćka pabačyŭ, što sa mnoj štości nie tak. Ja jamu kažu: «Tata, ja za paŭhoda bolš za šeść krokaŭ napierad nie chadziŭ». Mnie navat było niazvykła prosta iści napierad.
Ja liču, što mnie jašče pašancavała. Niekatorych žorstka zatrymlivaje HUBAZiK. Cikava, što jany z KDB nie pracujuć i kankurujuć. Voś hubazaŭcy kankretna źbivajuć ludziej. U mianie na patylicy tolki była hiematoma. Jany ŭmiejuć bić tak, kab u ciabie nie zastavałasia siniakoŭ i ranak.
Za čas źniavoleńnia ja sutyknuŭsia z tatalnaj niespraviadlivaściu. I nie tolki da «palityčnych», a da ŭsich. Prosta łamajuć losy ludziej. Robicca ŭsio, kab razburyć tvoj unutrany śviet, vieru ŭ ludziej i nadzieju na śvietłuju budučyniu».
Sud nie viarnuŭ Andreju pašpart, niahledziačy na šmatlikija skarhi. Praz dva miesiacy chłopiec pakinuŭ Biełaruś.
«Ludziej zatrymlivajuć na «chimii» i sudziać pavodle bolš strohich artykułaŭ. Tamu ja pryniaŭ rašeńnie ŭciakać. Ja nie bajaŭsia zastavacca ŭ Biełarusi, mnie nie było strašna. Ja ŭciakaŭ nie ad strachu, a tamu što razumieŭ, što tut ja dapamahu ludziam bolš, čym znachodziačysia ŭ turmie ni za što».
«Mohuć pryjści pa kožnaha, chto ŭdzielničaŭ u pratestach»
Andrej padčas razmovy vielmi šmat kaža pra biaśpieku:
«Kali vas zatrymajuć — dumajcie, što i kamu kazać. Ludzi, jakija znachodziacca ŭ Biełarusi, pavinny dbać pra svaju biaśpieku. Vielmi važna ciapier źbierahčy siabie i nie padstavić inšych. Vydalicie ŭsio zdymki z sacsietak z pratestaŭ, pierapiski, budźcie aściarožnyja z kamientaryjami. Ludziej zatrymlivajuć pa «kryminałcy» navat za plusik! Vykarystoŭvajcie VPN, «partyzanski» telehram, pakłapaciciesia pra svaje telefony. Ja dumaju, što mohuć pryjści pa kožnaha, chto ŭdzielničaŭ u pratestach. Heta pytańnie času. Jość znakamitaja fraza: «Usich nie pasadziać!» Tak, ale pasadziać šmat kaho. I tut užo inšaje pytańnie: jakim ty čałaviekam adtul vyjdzieš? Złamanym ci bolš stojkim? Heta ŭsio zaležyć tolki ad ciabie. Ja staviŭsia da svajho zatrymańnia jak da žyćciovaha dośviedu i imknuŭsia maksimalna vynieści z hetaha karyść: čytaŭ knihi, pa mahčymaści zajmaŭsia sportam i pisaŭ listy».
«Da zatrymańnia sam pisaŭ listy palitviaźniam, ale tolki ŭ turmie adčuŭ ich siłu»
Andrej, zychodziačy z asabistaha dośviedu, adznačaje važnaść i nieabchodnaść padtrymki listami, a taksama daje parady nakont ich napisańnia:
«Biełarusam treba nadavać admysłovuju ŭvahu napisańniu listoŭ palitviaźniam, asabliva małaviadomym ludziam. Bo zvyčajnym chłopcam prychodzić mała listoŭ — tamu ŭ ich składvajecca ŭražańnie, što pra ich zabylisia. Ja da zatrymańnia sam pisaŭ listy palitviaźniam, ale tolki ŭ turmie adčuŭ ich siłu. Jany sapraŭdy vielmi patrebnyja ludziam. Jaki b čałaviek ni byŭ mocny, jon tam zaŭsiody čakaje listoŭ. I navat nie asabliva važna, što ŭ ich napisana. Sam fakt atrymańnia lista ŭžo vyklikaje kałasalnyja emocyi.
Mnie pašancavała: za paŭhoda ja atrymaŭ kala sta listoŭ, i heta vielmi padbadziorvała. Pisali navat tyja, z kim ja ŭžo daŭno nie mieŭ znosinaŭ, što było dla mianie šokam. Napisać možna ŭsio što zaŭhodna: cikavyja fakty, muzyčnyja i spartovyja naviny, viktaryny, aniekdoty, zahadki. Asabista mnie brakavała mazhavoj aktyŭnaści. Znachodziačysia tam, čałaviek adarvany ad śvietu, tamu dla jaho važnaja lubaja infarmacyja.
Paśla zatrymańnia ja razumieŭ, što mnie ŭžo nichto nie dapamoža i ja mahu raźličvać tolki na siabie. Kali ludziej zatrymlivajuć u aktyŭnaj fazie pratestu, to jość niejkaja nadzieja, što narod «padnaciśnie» i režym abvalicca. A kali ciabie «ŭziali», kali ŭsio ścichła, to ty razumieješ, što zastaješsia sam-nasam sa svaimi prablemami. I kab čałaviek nie pačuvaŭsia kinutym, treba pisać jamu listy. Heta adna z mahčymaściaŭ ciapier padtrymać palitviaźniaŭ.
Taksama možna dapamahać ich siemjam. «Chto choča dziejničać — šukaje mahčymaści, chto nie choča — prydumlaje apraŭdańni», — heta moj deviz apošnija try hady. Pytańnie — u žadańni dapamahčy čałavieku, a mahčymaści zaŭždy znojducca».
«Chłopcy, vy surjozna? Tam ludzi ŭ turmach hnijuć!»
Andrej, paśla taho, jak prajšoŭ uvieś hety šlach, kaža:
«Ja rabiŭ toje, što ličyŭ patrebnym i pravilnym. Vystupaŭ za spraviadlivaść, praŭdu i dabro. Ja ni pra što nie škaduju. Znachodziačysia ŭ Biełarusi, rabiŭ usio što moh. Ja liču, što nam, biełarusam, treba było prajści hety šlach. My stali razumniejšymi, mudrejšymi, i ŭ kožnym razie nam byŭ nieabchodny taki dośvied, kab stać sapraŭdnaj adzinaj nacyjaj.
Maja asabistaja fiłasofija palahaje ŭ tym, što vielmi važna pravilna vychoŭvać dziaciej. Bo jany — naša budučynia. Ź dziećmi treba razmaŭlać pra ŭsio i nie chavać niejkija momanty. Ja sam žyŭ jak u vakuumie i šmat što nie razumieŭ z taho, što adbyvałasia navokał. Mnie nie raskazvali pra padziei 1990-ch i pačatku 2000-ch, a heta vielmi važny adrezak historyi našaj krainy.
Nieabchodna, kab u čałavieka ź dziacinstva farmavałasia razumieńnie dabra i zła, spraviadlivaści. Treba vychoŭvać u dziciaci čałaviečnaść. Ja vielmi spadziavajusia, što kali-niebudź budzie śviet bieź miežaŭ i zbroi.
Vielmi chaču, kab usie biełarusy pačali dumać svajoj hałavoj. Taksama spadziavajusia, što našy demakratyčnyja siły pierastanuć kanfliktavać pamiž saboj i abjadnajucca. Tamu što, hledziačy na ŭsie hetyja «sprečki», u hałavie jość tolki adna dumka: «Chłopcy, vy surjozna? Tam ludzi ŭ turmach hnijuć!»
Ja b vielmi chacieŭ viarnucca ŭ Svabodnuju Biełaruś, abniać svaich svajakoŭ i brata, jaki ciapier u źniavoleńni. U mianie ciapier niama nijakaha maralnaha prava spyniać baraćbu za svabodu našaj krainy. I ja nie spyniusia!»
