Siońnia asnoŭnym domam dla siamji Łukašenkaŭ źjaŭlajecca vialikaja prezidenckaja rezidencyja «Aziorny» na paŭnočnaj uskrainie Astrašyckaha Haradka ŭ Minskim rajonie. Jaje źjaŭleńnie mnohija źviazvajuć z naradžeńniem małodšaha syna Mikałaja, jaki naviedvaŭ miascovuju škołu.
Tut, u Astrašyckim Haradku, Łukašenka prymaje zamiežnych lidaraŭ, a taksama pravodzić pakaznuju ŭborku ŭradžaju. Poŭnaja zakrytaść abjekta dla starońnich naviedvalnikaŭ stvaraje pieraškody, kab narešcie identyfikavać jaho jak majontak XIX stahodździa, jaki byŭ pabudavany hrafami Tyškievičami.
Viadomy daśledčyk biełaruskich siadzib Anatol Fiedaruk, naprykład, u svajoj knizie piša, što siadziba nie zachavałasia. Ale heta nie tak.
Adzinaj viadomaj vyjavaj pałaca Tyškievičaŭ źjaŭlajecca malunak Napaleona Ordy, vykanany im niedzie ŭ 1864-1876 hadach. Polski daśledčyk Raman Aftanazy ličyŭ, što Ordam namalavany zadni, parkavy fasad pałaca. Jak vyhladaŭ paradny fasad, dakładna nieviadoma.
Niahledziačy na davoli miedyjny status rezidencyi — a siudy Łukašenka pryvoziŭ jak zamiežnych lidaraŭ, tak i inšych znakamitaściej, — sam dom amal nikoli nie traplaje ŭ kadr.
Hałoŭnyja budynki rezidencyi «Aziorny». Spadarožnikavy zdymak Google Earth
Spadarožnikavyja fota zdymajuć jak by źvierchu ŭniz, ale niaredka spadarožnik zachodzicca pad peŭnym vuhłom da miesca, jakoje zdymaje, što dazvalaje pabačyć, niachaj i ŭ nie vielmi dobraj jakaści, fasady budynkaŭ.
Hetak ža i z rezidencyjaj u Astrašyckim Haradku. Na apošnich spadarožnikavych zdymkach dobra bačnyja nie tolki dva bujnyja budynki, ale i ichnija ŭschodnija fasady, adkrytyja da padjezdu z boku miastečka.
Orda, jak my pamiatajem, malavaŭ advarotnyja fasady. Kab paraŭnać sučasnyja zdymki z histaryčnymi, dastatkova adlustravać u inšy bok malunak biełaruskaha mastaka.
Adlustravany malunak Napaleona Ordy
Hałoŭnyja budynki rezidencyi «Aziorny», pohlad z uschodniaha boku. Spadarožnikavy zdymak Google Earth
Za minułyja stahodździ kompleks straciŭ mnohija architekturnyja asablivaści i byŭ razbudavany, ale bieź ciažkaściej paznajucca mienavita tyja budynki, što malavaŭ Orda.
Centralny dvuchpaviarchovy budynak — heta biez sumnieńnia pałac Tyškievičaŭ, jon maje tuju ž formu ŭ płanie, try vosi akon na centralnym ryzalicie i pa adnym na bakavych. Źnikli hatyčnyja ščyty ź pinaklami (dekaratyŭnymi mini-viežami), dadaŭsia pavierch da kaliści adnapaviarchovych ustavak pamiž ryzalitami. Druhi pavierch źjaviŭsia i nad łodžyjaj, jakaja viała da parku — my nie bačym toj fasad, ale centralnaja častka z taho boku vysunuta napierad roŭna na stolki, kab možna było pra heta śćviardžać.
Pa pravy bok zachavaŭsia T-padobny ŭ płanie budynak, vierahodna, flihiel. Jon zajmieŭ jašče adzin pavierch i vialikuju kubičnuju prybudovu. Jaho tarec na malunku Ordy niekali mieŭ adno akno, a dach pa vuhłach padtrymlivali asobnyja kałony. Vidać, toje ž było i z advarotnaha boku. I siońnia my bačym identyčny fasad na spadarožnikavych zdymkach.
Nie paščaściła tolki staromu pałacu, jaki zhareŭ i ŭ Ordy pakazany vielizarnaj ruinaj. Na jaho miescy siońnia vialikaja palana pasiarod parku rezidencyi.
Łukašenka z synam sustrakaje kartež premjer-ministra Pakistana Navaza Šaryfa. Skrynšot ź videa BiełTA
Budynak rezidencyi, jaki najčaściej traplaje ŭ kadr. Spadarožnikavy zdymak Google Earth
Jość usiaho niekalki videa, dzie kompleks tak ci inakš zaśviaciŭsia «ź ziamli».
U 2015 hodzie nam pakazali, jak Łukašenka z synam Mikałajem na hanku rezidencyi sustrakaŭ premjer-ministra Pakistana Navaza Šaryfa. Hety hanak znachodzicca pad vialikim šklanym naviesam, pad jaki mohuć zajazdžać kartežy haściej. Apaznać jaho pa spadarožnikavych zdymkach lohka — jon źjaŭlajecca praciaham ustaŭki pamiž dźviuma častkami adnaho budynka, novaj i staroj. Na kadrach my bačym tolki častku ściany novaj častki.
Najbolš adkryta zabudovu rezidencyi pakazali, kali Uładzimir Pucin u jakaści premjer-ministra Rasii naviedaŭ Biełaruś 19 maja 2011 hoda. Łukašenka sustreŭ Pucina pad tym ža samym naviesam, a paśla pavioŭ jaho ŭniz pa schile da starych stavoŭ. Na žal, jakaść videazdymki nizkaja, ale paćviardžaje zdahadki.
Pałac amal nie vidno za drevami. Skrynšot videa ATN
Uschodni fasad flihiela. Bačnyja słupy pa vuhłach, jakija malavaŭ i Orda. Skrynšot videa Pieršaha kanała
Možna zaŭvažyć, što ŭ staroha flihiela, jaki traplaje ŭ kadr, zachavalisia navat vuhłavyja słupy, jakija kaliści padtrymlivali dach. Heta paćviardžaje, što siońniašnija budynki źjaŭlajucca tymi ž, što bačyŭ kaliści Napaleon Orda (a nie byli pabudavanyja na starych fundamientach).
A voś stary pałac tolki milhaje dzieści za drevami.
Vialikaja sučasnaja prybudova (źleva) i stary flihiel (sprava). Skrynšot videa ATN
Łukašenka i Pucin na fonie budynka rezidencyi «Aziorny». Fota: internet-partał urada Rasii
Kali palityki spuskajucca da vady, to za ich śpinami akazvajecca vialiki budynak. Levaja jaho častka, hruvastki kubičny abjom z paŭkruhłaj prybudovaj i arkadaj pa kontury, byŭ pabudavany ŭ 2000-ja hady, što paćviardžajuć i spadarožnikavyja zdymki, a voś pravaja častka — heta toj samy flihiel. I choć jon traplaje ŭ kadr tym ža fasadam, što i na malunku Ordy, zaŭvažna, što z hetaha boku jon byŭ rekanstrujavany macniej, čym z paradnaha.
Jak ža Łukašenka zavałodaŭ byłoj rezidencyjaj Tyškievičaŭ i čamu pra jaje nichto nie pamiataje?
Radavy majontak
Astrašycki Haradok z kanca XVIII stahodździa byŭ uładańniem biržanskaj linii hrafaŭ Tyškievičaŭ, čyje hałoŭnyja majontki raźmiaščalisia ŭ Vałožynie i ŭ Litvie. Mienavita dziakujučy hetaj halinie rodu ŭźnikli znakamityja prybałtyjskija kurorty ŭ Pałanzie, Jurmale i inš.
Jašče ŭ XVII stahodździ tut mieŭsia draŭlany zamak, abkružany štučnym rovam i sažałkami. Za abarončymi ścienami stajaŭ adnapaviarchovy draŭlany pałac.
U siaredzinie XVIII stahodździa zamka ŭžo nie było. Tady invientary apisvali draŭlanuju siadzibu z haspadarčymi pabudovami, za jakoj byli stavy z młynami i rybnyja sažałki.
Biržanski ardynat Michał Tyškievič u atačeńni pradmietaŭ svaich kalekcyj. Pa časie stvareńnia karcina, vidavočna, stvorana ŭžo ŭ Italii, ale sami pradmiety zboraŭ, vierahodna, mahli być vyviezieny z Astrašyckaha Haradka. Areste Kartaca, 1884
Tolki kala 1855 hoda na raźlehłym lasistym pahorku, kala vialikaha voziera źjaviŭsia dom z vysokaj viežaj. Jaho pabudavaŭ hraf Michał Tyškievič (1828-1897), syn Juzafa Tyškieviča, jaki stvaryŭ vieličny pałac u Vałožynie. U adroźnieńnie ad baćkaŭskaha pałaca, vykananaha ŭ zvykłych formach kłasicyzmu, pałac u Astrašyckim Haradku byŭ pabudavany ŭ navamodnym ramantyčnym styli anhlijskaj hotyki.
Michał, dziakujučy siamiejnamu bahaćciu, mieŭ mnostva zachapleńniaŭ, jakija vymahali ŭkładańnia niemałych srodkaŭ. Hałoŭnymi ź ich byli palavańnie i kalekcyjanavańnie. U 1856 hodzie Michał staŭ adnym z zasnavalnikaŭ Vilenskaha archieałahičnaha tavarystva, a na nastupny hod jaho pryniali ŭ jakaści hanarovaha člena ŭ Impieratarskaje archieałahičnaje tavarystva ŭ Sankt-Pieciarburhu.
Staražytnyja kaštoŭnaści jon zdabyvaŭ asabista ŭ raskopkach u Jehipcie abo skuplaŭ ich u miascovych arabaŭ, jakija rabavali spadčynu faraonaŭ. Ale bolšaść svaich archieałahičnych znachodak hraf pieradaŭ u dar paryžskamu Łuŭru. Heta jon zrabiŭ z čysta navukovych mierkavańniaŭ. Častka ž artefaktaŭ usio ž trapiła ŭ Vilenski muziej staražytnaściaŭ i ŭ Łahojski pałac, dzie svajaki-navukoŭcy braty Tyškievičy stvaryli svoj muziej.
Pałac u Astrašyckim Haradku taksama mieŭ vialiki zbor pradmietaŭ mastactva. Najbolš kaštoŭnaj była kalekcyja zbroi, u asnoŭnym XVI-XVII stahodździaŭ, a taksama kalekcyja karcin pieršakłasnych starych i paźniejšych majstroŭ. Siarod ich musili być vialikaje nieidentyfikavanaje pałatno Hansa Halbiejna i dźvie karciny relihijnaha źmiestu, adna ź jakich prypisvałasia Rafaelu, a inšaja — Fransua Buše. Mielisia tvory mastakoŭ francuzskaj škoły — Buhro, Dyjasa, Miulera, fłamandskaj škoły i inšych. U troch vialikich albomach zachoŭvalisia akvareli najbolš vydatnych mastakoŭ 1850-1860-ch hadoŭ. Miełasia niekalki dziasiatkaŭ srebnych kubkaŭ polskich i niamieckich majstroŭ, aryhinalny srebny posud, stary fajans, farfor, škło, zachoŭvalisia familnyja dakumienty.
Dla azdableńnia novaha pałaca hraf Michał nabyŭ u Kionihśbierhu nabor mebli, jakaja raniej naležała karalu Rečy Paspalitaj Aŭhustu II. Tut ža jon sabraŭ svaju pieršuju važnuju kalekcyju polskich maniet. Praŭda, hety numizmatyčny zbor nieŭzabavie byŭ pradadzieny inšamu viadomamu kalekcyjanieru — Emieryku Čapskamu.
Vakoł pałaca byŭ raźbity piejzažny anhlijski park, abniesieny šaścikiłamietrovaj aharodžaj.
Pałacu ŭ Astrašyckim Haradku nie paščaściła — praź niekalki hadoŭ paśla pabudovy jon zhareŭ i bolš nie adnaŭlaŭsia. A ŭ 1862 hodzie haspadar vyjechaŭ na stałaje žyćcio ŭ Italiju, kudy vyviez šmat kaštoŭnaściej. Bolšaja častka kalekcyi zbroi była stračana padčas vyzvolnaha paŭstańnia 1863-1864 hadoŭ. Astrašycki pałac straciŭ značeńnie kulturnaha centra.
Astrašycki pałac Tyškievičaŭ na malunku Napaleona Ordy
Pobač byŭ pastaŭleny novy pałac mienšych pamieraŭ. Mienavita ŭ im siońnia žyvie siamja Łukašenkaŭ.
U takim vyhladzie majontak Tyškievičaŭ zamalavaŭ słavuty Napaleon Orda.
Na malunku źleva ad pałaca namalavany vysoki, choć i adnapaviarchovy budynak, čyj dach abapirajecca na vuhłavyja kałony — flihiel, jaki zachavaŭsia da našaha času.
Naprava ad pałaca bačnyja ruiny staroha pałaca z vysokaj viežaj. Jany nie pieražyli nastupnaje stahodździe, i siońnia pra ich nahadvaje tolki vialikaja palana pasiarod parku.
Zachavałasia taksama karcina 1872 hoda vilenskaha mastaka Albierta Žamieta, jaki namalavaŭ adzin ź interjeraŭ pałaca ŭ Astrašyckim Haradku. Na joj u vielizarnaj čyrvonaj zale, aformlenaj stolami i panelami ŭ anhlijskim styli, za mahutnym stałom siadzić žančyna ź dziećmi. Zała abstaŭlenaja darahoj meblaj, upryhožanaja daśpiechami, zbrojaj i vialikaj karcinaj ź biełym kaniom. Ściana ŭ dalnim kancy zały praź vialiki prajom pakazvaje šklany zimovy sad.
Interjery zały Astrašyckaha pałaca ŭ anhlijskim styli. Albiert Žamiet, 1872 hod. Nacyjanalny mastacki muziej Litvy
Aftanazy ličyŭ, što hetaja karcina ŭsiaho tolki fantazija mastaka. Ale jakich-niebudź pierakanaŭčych piarečańniaŭ adlustravanaja zała z architekturaj pałaca nie maje. Naadvarot, na adnym z dvuch zdymkaŭ interjeraŭ pałaca, jakija siońnia viadomyja, pakazanaja vielmi padobnaja, choć i mienšaja pa pamierach zała ŭ anhlijskim styli z takoj ža masiŭnaj meblaj, daśpiechami kala ścien i navat identyčnymi lustraj i śviacilniami na ścienach.
Interjery Astrašyckaha pałaca ŭ kłasičnym i anhlijskim stylach. Na druhim fota bačnyja tyja ž daśpiechi i śviacilni, što malavaŭ Albiert Žamiet
Usie vielmi niešmatlikija zhadki pra Haradok, navat kali jany byli napisany najbližejšaj siamjoj haspadaroŭ, niedakładnyja i davoli chaatyčnyja.
Paśla śmierci Michała Tyškieviča ŭ 1897 hodzie ŭ pałacy pasialiłasia jahonaja ŭdava Maryja, jakaja pamierła ŭ 1902 hodzie. Spadčyńnikam majontka ŭ Haradku płoščaj kala 8500 dziesiacin musiŭ stać ichni starejšy syn Michał Juzaf Tyškievič, ale jon addaŭ jaho svajoj niaviestcy Klemiancinie Patockaj. Apošnim uładalnikam Haradka byŭ jaje syn Alfred Tyškievič, jaki paśla revalucyi staŭ dypłamatam u Litvie.
Paśla revalucyi
Terytoryja rezidencyi «Aziorny» na spadarožnikavym zdymku i «były panski dvor» na mižvajennaj karcie
Padziei Pieršaj suśvietnaj vajny pieraškodzili Tyškievičam vyvieźci svaju majomaść z Astrašyckaha Haradka. U čas polskaha nastupu ŭ 1920 hodzie kalekcyja zbroi i karcin u pałacy zastavałasia niekranutaj. Dalejšy los kalekcyj nieviadomy.
Los samoj siadziby taksama prasačyć davoli ciažka. Na davajennych kartach były majontak paznačany jak sanatoryj.
Sapraŭdy, u 1925 hodzie ŭ Astrašyckim Haradku byŭ adkryty sanatoryj dla asłablenych dziaciej na 80 łožkaŭ, u jakim lačylisia i adpačyvali dzieci pieravažna ź Minska i susiednich rajonaŭ. Moładź vykarystoŭvała pad kłub majontak hrafa Tyškieviča.
Były majontak na davajennaj 250-mietrovaj karcie RSČA padpisany jak sanatoryj, ale ŭ samim miastečku isnuje niejkaja dziciačaja kałonija. Heta ŭnosić peŭnuju błytaninu ŭ historyju pałaca Tyškievičaŭ
Na tych ža davajennych kartach jašče adno miesca paznačana jak dziciačaja kałonija, to-bok dziciačy dom. Niezrazumiełyja ŭzajemadačynieńni hetych dźviuch ustanoŭ u Astrašyckim Haradku pryvodziać da błytaniny, jakaja nie daje dakładna prasačyć dalejšuju historyju pałaca.
Viadoma, što dziciačamu domu ŭ Astrašyckim Haradku akazvaŭ dapamohu štab vojskaŭ Minskaha rajona. Praŭda, «svaich» dziaciej vajskoŭcy vyłučyli ŭ asobnuju hrupu, što vyklikała treńni jak pamiž dziećmi, tak i siarod piersanała.
Pad akupacyjaj
Z pačatkam niamiecka-savieckaj vajny baćki paśpieli zabrać častku dziaciej z sanatoryja, niekatoryja sami razyšlisia pa damach, ale častka dziaciej, u asnoŭnym tyja, što prybyli ź dziciačych damoŭ, zastałasia. Niemcy rasstralali dyrektara sanatoryja jaŭreja Pikusa. Na pomnik Lenina na terytoryi sanatoryja niemcy nadzieli viadro, a pad pachu pravadyru suśvietnaha praletaryjatu ŭvatknuli miaciołku.
U lipieni 1941 hoda akupacyjnyja ŭłady pieravieźli siudy šmat biesprytulnych dziaciej, stvaryŭšy na bazie dziciačaha sanatoryja dziciačy dom. U vieraśni 1942 hoda ŭ prytułku było 158 dziaciej. Paśla pieravodu siudy dziciačaha doma z Drazdoŭ, u studzieni 1943-ha naličvałasia 152 dziciaci va ŭzroście ad 8 da 17 hadoŭ i 26 čałaviek piersanału.
Dziciačy prytułak u Astrašyckim Haradku ŭ časie niamieckaj akupacyi. Miesca dahetul nieidentyfikavanaje. Fota: Wikimedia Commons
U dziciačy dom zavitaŭ burhamistr Minskaha rajona I. Hintaŭt, jaki znajšoŭ u dziaciej knihi savieckaha vydańnia i fatahrafiju Stalina. Dyrektar z doktaram byli abvinavačanyja ŭ zbycie «miedykamientaŭ «na storonu»… i ŭ vyniku złosna-biezadkaznaha staŭleńnia da svaich abaviazkaŭ vyšejadznačanych asob usie dzieci akazalisia chvorymi». Novy dyrektar Hienierałaŭ, jaki prybyŭ ź dziciačaha prytułku ŭ Siomkavym Haradku, spalenaha partyzanami, jak pryhadvali śviedki, źbivaŭ dziaciej puhaj da straty prytomnaści.
Starejšych dziaciej z prytułku vyvozili ŭ Hiermaniju. U čas abłaŭ niemcy i palicai atačali ŭsiu terytoryju, paśla čaho pačynaŭsia adbor dziaciej. Dziciačy dom słužyŭ stałaj krynicaj zaboru kryvi dla paranienych niamieckich sałdat i aficeraŭ.
Karystalisia dziećmi i savieckija partyzany. Jany pryciahvali ich dla taho, kab lepš raźviedać abstanoŭku ŭ Minsku, raźmiaščeńnie vajskovych čaściej i karnych orhanaŭ, ruch ciahnikoŭ.
U mai 1943 hoda Łahojskaja partyzanskaja bryhada «Balšavik» razhramiła niejki «niamiecki sanatoryj» u Astrašyckim Haradku. U adnu z načej partyzany spalili korpusy sanatoryja, dzie byccam by raźmiaścilisia niemcy. Vierahodna, što ŭ liku spalenych karpusoŭ byŭ i były pałac Tyškievičaŭ.
Niemcy ŭ Astrašyckim Haradku. Fota: Wikimedia Commons
Jak śćviardžajecca, u Astrašyckim Haradku taksama pačali budavać daču dla haŭlajtara Biełarusi Vilhielma Kube.
Pa zadańni partyzan bryhady «Dziadźki Koli» dzieci z prytułka ŭvosień 1943 hoda padpalili niedabudavany budynak.
U 1944 hodzie dziciačy dom byŭ vyviezieny niekudy pad Baranavičy, a potym u Hiermaniju.
Praz dva miesiacy paśla vyzvaleńnia, u 1944 hodzie, dziciačy sanatoryj dla lačeńnia tubierkulozu adnaviŭ svaju dziejnaść. Jaho budavali «horkim sposabam»: siłami samich vučniaŭ, petevušnikaŭ, sanitarak. Adzin korpus uzvodzili vosiem hadoŭ, druhi — siem, a stałoŭku — piać z pałovaj. Budaŭnictva hetaje, vidać, viałosia pa-za terytoryjaj byłoj siadziby, a pra samu siadzibu amal niama źviestak.
Tolki ŭ junackim dziońniku za 1948 hod zhadvajecca nastupnaje:
«Daroha pryvodzić nas da vialikaha sanatoryja. Užo zdalok my skroź drevy bačym ruiny vieličnych budynkaŭ. Jany zhareli padčas vajny. Kaliści ŭsie jany naležali hrafini Tyškievič».
Z hetych słovaŭ možna zrazumieć, što siadziba ŭsio jašče była častkaj sanatoryja.
Novyja haspadary
U siecivie časta zhadvajecca, što tut znachodzilisia dača maršała Siamiona Cimašenki, kiraŭnika Biełaruskaj vajskovaj akruhi ŭ 1949-1960 hadach. Zhadvajecca navat padziemny bunkier, jaki moh vytrymać jadzierny ŭdar. Ale nijakaha paćviardžeńnia hetyja źviestki nie znachodziać.
Respublikanskaja dziciačaja balnica miedycynskaj reabilitacyi, jakaja budavałasia z 1970-ch da 1990-ch hadoŭ na miescy, dzie da vajny była dziciačaja kałonija. Skrynšot ź videa
U 1970-ja hady dziciačy sanatoryj «Astrašycki Haradok» pačali rekanstrujavać. Ale raspracoŭka prajekta zaciahnułasia na čatyrnaccać hadoŭ. U pačatku 1990-ch hadoŭ budoŭla išła marudna. Novy korpus u charakternym dla poźniaha SSSR styli ź viežačkami i vialikim pakatym dacham byŭ pabudavany na tym miescy, dzie da vajny była paznačanaja dziciačaja kałonija. Siońnia tut Respublikanskaja dziciačaja balnica miedycynskaj reabilitacyi.
Vierahodna, z zaviaršeńniem budaŭnictvam novaha korpusa sanatoryja źviazana vyzvaleńnie byłoha pałaca Tyškievičaŭ. Tady jaho i prybrała da ruk Kiraŭnictva spraŭ Łukašenki.
Flihiel na spadarožnikavych zdymkach 2004 i 2008 hadoŭ. Fota: Google Earth
U 2005—2006 hadach instytutam «Minskhramadzianprajekt» (architektary Danilenka, Kratovič, Šeleh, Šaškova) raspracavany prajekt stvareńnia na miescy majontka Tyškievičaŭ rezidencyi «Aziorny», jaki byŭ realizavany ŭ 2006-2008 hadach.
Siońnia były majontak hrafaŭ Tyškievičaŭ, u jakim žyvie siamja Alaksandra Łukašenki, nie maje nijakaha achoŭnaha statusu i nijak navukova nie daśledavany, bo zastajecca adnym z najbolš zakrytych miescaŭ u Biełarusi. My navat dakładna nie viedajem, jak siońnia vyhladaje kolišni pałac i što tam źbierahłosia ź minułych stahodździaŭ.
«Naša Niva» — krynica jakasnaj infarmacyi i bastyjon biełaruščyny
PADTRYMAĆ «NN»Čytajcie taksama:
Ivan Žałtoŭski — biełaruski šlachcic, jaki stvaryŭ «stalinski ampir»
