Hienierał Mładzič i pałkoŭnik Budanaŭ: roznyja vojny, roznyja losy 3

Piša Vital Taras.

11 lipienia abvieščana Jeŭraparłamientam «Dniom pamiaci hienacyda ŭ Srebranicy». U hety dzień 15 hadoŭ tamu vojska samaabvieščanaj Respubliki Sierbskaj pad kamandavańniem hienierała Radka Mładziča zaviaršyła «vyzvaleńnie» musulmanskaha ankłava Srebranica.

Achviarami jaje ciaham niekalkich dzion stali ad 7 da 10 tysiač mirnych baśniakoŭ — mužčyn i padletkaŭ.

Heta stała samym kryvavym epizodam u historyi vajny 1992–95 hadoŭ u byłoj juhasłaŭskaj respublicy Bośnija i Hiercehavina. Usiaho ŭ ankłavie Srebranica padčas baśnijskaj vajny zahinuli da 30 tysiač uciekačoŭ — i sierbaŭ, i baśnijskich musulman.

U 1993-m hodzie AAN abviaściła hety ankłaŭ «zonaj biaśpieki». Sačyć za jaje datrymańniem byli zaklikany mižnarodnyja miratvorčyja siły. Ale miratvorčy kantynhient ź Niderłandaŭ, jaki adkazvaŭ za zonu Srebranicy, faktyčna nie zrabiŭ ničoha padčas nastupu vojska Mładziča. Hałandskija sałdaty zastavalisia ŭ roli naziralnikaŭ u časie etničnaj čystki.

Mižnarodny trybunał Haazie kvalifikuje masavyja rasstreły ŭ Srebranicy jak akt hienacydu i vajennaje złačynstva.

Za jaho byli asudžany, u pryvatnaści, sierbski najomnik Dražan Erdemavič (vyzvaleny praz try z pałovaj hady) i hienierał Radzisłaŭ Krścič. U Haazie, jak viadoma, adbyvajecca sudovy praces nad byłym prezidentam Respubliki Sierbskaj Radavanam Karadžyčam, jaki šmat hadoŭ chavaŭsia ad mižnarodnaha trybunała, jak pierad tym — eks-priezident Sierbii Słabadan Miłošavič. Jon pamior u turmie ŭ Haazie.

Karadžyču, u pryvatnaści, inkryminujecca dyrektyva № 7, pryniataja ŭ sakaviku 1995. Jon zahadaŭ całkam izalavać Srebranicu i Žepu ŭ Bośnii. U vyniku błakady ad hoładu pamiorła šmat ludziej, a hałoŭnaje — dyrektyva addaliła pierśpiektyvu mirnaha pahadnieńnia.

Sioleta ŭ noč na 31 sakavika Parłamient Sierbii pryniaŭ rezalucyju, u jakim kateharyčna asudžajecca «złačynstva suprać baśnijskich musulman u lipieni 1995 hoda…iak heta kvalifikavana ŭ vyznačeńni Mižnarodnaha suda AAN». Sierbski parłamient taksama prynios prabačeńni siemjam zahinułych.

Heta adlustroŭvaje ahromnistyja zruchi, jakija adbylisia za apošnija hady ŭ sierbskim hramadstvie. Kali jašče hadoŭ dziesiać tamu Karadžyč i Mładzič (jakoha ŭsio jašče šukajuć, kab dastavić u mižnarodny trybunał) bolšaściu sierbaŭ usprymalisia jak hieroi-patryjoty, siońnia ŭ ich užo amal nie zastałosia prychilnikaŭ. Niama ŭ hramadstvie, asabliva siarod moładzi, byłoj nianaviści da NATO, avijacyja jakoj bambavała Sierbiju padčas vajny ŭ Kosavie ŭ 1999-m, nianaviści da Zachadu ŭ cełym.

Kurs Sierbii — na siabroŭstva ŭ Jeŭraźviazie, jakoha zastałosia čakać zusim niadoŭha.

Taja ž pierśpiektyva siońnia i ŭ Bośnii i Hiercehaviny. Tam taksama jość svaje vajennyja złačyncy-musulmanie. I ich taksama sudziać, albo ich jašče čakaje sud u Haazie. Pakarańnie za byłyja złačynstvy i pakajańnie — nieabchodnaja ŭmova dla pierachodu da miru i praćvitańnia.

Zusim inakš vyhladaje situacyja ŭ Rasii. Tam sioleta ŭviesnu, darečy, adznačałasia taksama znamianalnaja data — 10 hadoŭ tamu było abvieščana pra zakančeńnie paŭnamaštabnaj bajavoj apieracyi ŭ Čačni. Druhaja Čačenskaja vajna, jakaja raspačałasia ŭvosieni 1999-ha, jak viadoma, aficyjna nazyvałasia «kontrterarystyčnaj apieracyjaj».

Praŭda, paśla ŭziaćcia fiederalnymi vojskami Hroznaha, Sieržień-Jurta, Šatoja i abviaščeńnia hienierałam Trošavym zakančeńnia «paŭnamaštabnaj apieracyi» ŭ 2000-m byli jašče bitva za siało Kamsamolskaje, hibiel piermskaha AMONa (kala saraka čałaviek). U lutym 2002 hoda prezident Pucin u svaim pasłańni Fiederalnamu Schodu zajavić pra zakančeńnie «vajennaj stadyi kanflikta ŭ Čačni». Paśla hetaha buduć padryŭ Doma ŭrada ŭ Hroznym, padryŭ vajennaha špitala ŭ Mazdoku, rejd Hiełajeva ŭ Dahiestan, zabojstva ŭ terakcie kiraŭnika administracyi Čačni Achmada Kadyrava, rejd bajavikoŭ u Inhušeciju. U 2006 hodzie (užo ŭ treci raz) u Maskvie zaŭjalajuć pra zaviaršeńnie kontrterarystyčnaj apieracyi. U tym ža hodzie adbyvajecca zachop bajavikami Nalčyka.

U hetym pieraliku nie zhadanyja trahiedyja ŭ teatry na Dubroŭcy ŭ Maskvie, šmatlikija tearakty ŭ maskoŭskim mietro, na čyhuncy, terarystyčnyja napadzieńni na pradstaŭnikoŭ ułady ŭ Inhušecii, Dahiestanie, pa ŭsim Paŭnočnym Kaŭkazie.

Ciažka pazbavicca adčuvańnia, što vajna tam praciahvajecca.

U kožnym vypadku, dahetul nie była dadziena naležnaja acenka vynikam nie tolki druhoj, ale i pieršaj Čačenskaj vojnaŭ. Fiederalnyja siły sabie ŭ zasłuhu staviać zabojstva zakonna abranaha prezidenta Ičkieryi Maschadava, Basajeva, Barajeva, Chataba, inšych terarystaŭ. Ale jany dahetul čyniać pieraškody ŭ rasśledavańni vajennych złačynstvaŭ z boku fiederalnych siłaŭ, pra jakija jość šmat śviedčańniaŭ i pra jakija ćvierdziać pravaabaroncy. Dahetul niama dakładnych ličbaŭ achviaraŭ hetych vojnaŭ — jak siarod vajskoŭcaŭ, tak i siarod mirnaha nasielnictva.

Adnaho z najbolš adyjoznych złačyncaŭ — pałkoŭnika Budanava, jaki zakatavaŭ, a potym zahadaŭ sałdatam zhvałtavać čačenskuju dziaŭčynu, niadaŭna vypuścili na volu.

Zrazumieła, usio heta nie daje padstavaŭ rasijskim uładam uračysta adznačać jakija b to ni było daty, źviazanyja z čačenskaj vajnoj.

Niadaŭna zdaryłasia, možna skazać, biesprecedentnaja padzieja. Parłamienckaja asambleja Savieta Jeŭropy pryniała rezalucyju ab situacyi z pravami čałavieka na Paŭnočnym Kaŭkazie. Upieršyniu Rasija nie piarečyła pryniaćciu padobnaj reaźlucyi. U rezalucyi havorycca ab nieabchodnaści abjektyŭnaha rasśledavańnia šmatlikich vykradańniaŭ, katavańniaŭ i zabojstvaŭ ludziej, krytykujucca rasijskija mietady baraćby z uzbrojenymi isłamistami. Adznačajecca i toje, što ŭłady Čačni stvaryli i padtrymlivajuć «atmaśfieru strachu». «Piersanalizacyja ŭłady» u rezalucyi nazyvajecca haniebnaj źjavaj. Charakterna, adnak, što sama hetaja ŭładnaja piersona — Ramzan Kadyraŭ — nie nazvana. Hetaha delehacyja Rasii ŭ PASIE nie mahła dapuścić. A parłamienckaja asambleja i nie nastojvała.

Dla Savieta Jeŭropy situacyja na Paŭnočnym Kaŭkazie — heta ŭnutranaja sprava Rasii.

Vital Taras

Chočaš padzialicca važnaj infarmacyjaj ananimna i kanfidencyjna? Pišycie redaktaru «Našaj Nivy» ŭ TH