Kudy dzielisia biełaruskija hrošy z Kupałam, Skarynam i «Pahoniaj» + fotavyjavy 26

Na kupiury "dvaccać rubloŭ" byŭ partret Kupały i "Pahonia", fota Usievałada Jurhiensona.

Na kupiury "adzin rubiel" -- Kamianieckaja vieža, fota Usievałada Jurhiensona.

Tut zachoŭvali hrošy.

Adzin z šaści achoŭnych pierymietraŭ.

«Kamsamołka» užo raspaviadała pra toje, jak u pačatku 90-ch u Biełarusi źjavilisia ŭłasnyja hrošy.

Ale samaja vialikaja tajamnica ŭ historyi biełaruskich hrošaj — kudy źnikli nadrukavanyja ŭ Niamieččynie kupiury z Kupałam i Skarynam, jakija pavinny byli źmianić «zajčyka».

— Urad vydzialiŭ nam kala 20 młn dalaraŭ i prapanavaŭ kankretnaha padradčyka dla druku biełaruskich hrošaj u Niamieččynie, — raspaviadaje tahačasny kiraŭnik Nacbanka Stanisłaŭ Bahdankievič.

— Šuškievič z Bahdankievičam mianie ŭ viadomaść nie stavili i da źjaŭleńnia hetych hrošaj ja dačynieńnia nie maju, — kaža pieršy prem'jer-ministr Biełarusi Viačasłaŭ Kiebič. — Raspaŭźlisia pa kutach i chočuć paviesić zaraz usio na ŭrad. Ja na hetuju temu razmaŭlać nie budu!

Raspracavać dyzajn novych hrošaj daručyli mastaku Alaksandru Zimienku.

Ciapier jon uznačalvaje chołdynh časopisa «Mastactva» i haziety «Kultura» i pra padziei tych hadoŭ nie choča kazać.

Ale ŭdałosia vyśvietlić, jak vyhladali nadrukavanyja ŭ Niamieččynie hrošy.

Zhodna z pastanovaj Viarchoŭnaha Savieta, jany zvalisia «rubiel».

— Biełaruskija kalekcyjaniery ŭžo vyśvietlili, što mienavita było namalavana na hetych banknotach, — raspavioŭ člen Biełaruskaha numizmatyčnaha tavarystva, śpiecyjalist Instytuta historyi NAN Biełarusi Usievaład Jurhienson. — Na karyčniavatych kupiurach «Adzin rubiel» była Kamianieckaja vieža, jana ž — Biełaja Vieža, na zialonaj piaciorcy — Spasa-Jeŭfrasińnieŭskaja carkva ŭ Połacku. Na bolš bujnych naminałach byli namalavanyja viadomyja biełarusy.

Na dziasiatcy pšaničnaha koleru — Maksim Bahdanovič, na čyrvonaj dvaccatcy — Janka Kupała, na 50-ci rublach — Jakub Kołas. Samaja bujnaja kupiura ŭ 100 rubloŭ była koleru pierhamientu i mieła vyjavu Francyska Skaryny.

— Na adnu z kupiur chacieli źmiaścić partret Kalinoŭskaha, — zhadvaje Bahdankievič. — Ale chtości na naradzie vykazaŭ mierkavańnie,

što Kalinoŭski byŭ razbojnikam i rabavaŭ banki. Abmierkavaŭšy heta, my vyrašyli pakul nie ŭklučać jaho ŭ sieryju.

Na kupiurach nie było biełaha abrezu, tamu koler hrošaj byŭ bačny ŭ stosie. Na abarocie byli namalavanyja tvory dekaratyŭna-prykładnoha mastactva. A na vadzianym znaku — pieršaja vykanaŭca «Paŭlinki» — svojeasablivy simvał Biełarusi.

 — Hrošy atrymalisia vielmi pryhožyja. Pavodle acenak śpiecyjalistaŭ, pa vonkavym vyhladzie jany spakojna traplali ŭ piaciorku lepšych valut Jeŭropy

 — kaža Alaksandr Zimienka.

Pa słovach Stanisłava Bahdankieviča, u 1994 h. miunchienskaja drukarnia Giesecke&Devrient nadrukavała kala sta miljonaŭ novych biełaruskich rubloŭ.

Ale padrabiaznaściaŭ piedantyčnyja niemcy nie raskryvajuć.

Novyja biełaruskija hrošy zachoŭvali ŭ sakretnym vajennym bunkiery aeradroma Mačuliščy.

— Rubiel my chacieli pryraŭniać da dalara, — kaža Stanisłaŭ Bahdankievič. — Zychodziačy z taho, što siaredni zarobak taho času byŭ kala sta dalaraŭ, nadrukavanaj kolkaści było dastatkova.

Uvodzić novyja hrošy my chacieli paśla taho, jak uzrovień inflacyi nie budzie pieravyšać dziesiaci pracentaŭ u hod.

A dla zachoŭvańnia novych hrošaj Nacbank abstalavaŭ schovišča na bazie vajennaj častki ŭ Mačuliščach.

Z savieckich časoŭ prama kala aeradroma ŭ Mačuliščach dysłakavałasia śpiecčaść № 75367. Tam znachodziłasia padziemnaje schovišča jadziernych bojehałovak da kryłatych rakietaŭ Ch-22 dla asnaščeńnia pałka dalokaj avijacyi. Miascovyja hetuju častku prazvali «sakretkaj» a tyja, chto tam słužyŭ, nazyvali siabie «hłuchaniamymi VPS» — ničoha raspaviadać ab svajoj słužbie nielha było navat svaim žonkam. U bajavym statucie «hłuchaniamyja» nazyvalisia pryhoža — «jadzierna-techničnyja vojski».

Zvonku schovišča było abvałavanaje ziamloj, na jakoj ros les — z samalota nie adroźnić ad zvyčajnaha pahorka! Usiaredzinie — aŭtanomnaja sistema enierhazabieśpiačeńnia, kandycyjaniery, jakija padtrymlivali pastajannuju tempieraturu. Usia infarmacyja ab hetaj častcy była zasakrečanaja, a šmatlikaja achova nie prapuskała ŭ les navat zajcaŭ.

Paśla raspadu SSSR jadziernuju zbroju ź Biełarusi vyvieli. Da 1993 hoda połk rasfarmavali: bambardziroŭščyki TU-22 i jadziernyja bojehałoŭki vyvieźli ŭ rasijski horad Enhiels dla ŭtylizacyi. A sakretnaje schovišča ablubavaŭ Nacbank. Udałosia adšukać čałavieka, jaki viedaje pra schovišča ŭsio. Jon pačaŭ pracavać na sakretnym abjekcie prostym elektrykam, a skončyŭ kamandziram uzvoda achovy schovišča.

— Ja słužyŭ u hetaj častcy z 1987 hoda, — raspaviadaje Mikałaj Ciaščajeŭ. — Paśla taho jak častku rasfarmavali, ja papracavaŭ elektramancioram u schoviščy. A kali abjekt stała achoŭvać milicyja, ja prapanavaŭ MUS svaje pasłuhi budučy ŭ zvańni kapitana. I mianie ŭziali kamandziram uzvoda achovy.

— Achovu abjekta biez zbroi my pačali z krasavika 1994 hoda. U hety čas u bunkiery jašče vialisia pracy — kaža Mikałaj. — Było čatyry linii aharodžy: daščana-bietonny płot, potym achoŭny kalučy drot. Za im stajała sietka pad napruhaj — 1800 volt nočču i 220 volt dniom. Jašče adzin uzrovień składaŭsia z ščylnych šerahaŭ kalučaha drotu, pry zamykańni abo paryvie jakich spracoŭvała sihnalizacyja. Apošni pierymietr — bietonny płot — budavaŭ užo Nacbank.

Pa słovach Ciaščajeva pryjšłosia pieraabstalavać schovišča. Ciažkija i niazručnyja hiermadźviery źniali — zamiest ich pastavili zvyčajnyja mietaličnyja. U boksach dla jadziernych bojehałovak naviesili dadatkovyja kraty. Dzieviać miesiacaŭ pajšło na prakładku elektrapravodki dla achoŭnaj sihnalizacyi i dadatkovych elektryčnych sietak. Heta było vielmi ciažka — davodziłasia śvidravać vielizarnymi śvierdziełami bietonnyja ścieny i pierakryćci taŭščynioj u mietr.

Sakretnaje schovišča achoŭvali 80 bajcoŭ asobnaj roty achovy MUS, stvoranaj admysłova dla achovy asabliva važnych abjektaŭ.

Pa słovach milicyjantaŭ, im čaściakom davodziłasia adłoŭlivać zabłukałych hrybnikoŭ — ź imi pravodzili prafiłaktyčnuju pracu i adpraŭlali dadomu.

— Dla pieravozki hrošaj ŭrad vydzieliŭ vajenna-transpartny samalot, na jakim novyja hrošy prylacieli ŭ Mačuliščy, — kaža Stanisłaŭ Bahdankievič.

I ŭ lutym 1995 hoda pieršyja pački hrošaj pačali pastupać u schovišča.

— Bankaŭskija ŭpakoŭki zachoŭvali ŭ śpiecyjalnych skryniach ź mietaličnaj sietkaj śpieradu — raspaviadaje Cieščajeŭ. — Pa vyhladzie jany nahadvali skryni dla vyroščvańnia trusoŭ. Pački razvozili pa boksach na elektrapahruzčyku. Pobač z schoviščam u adnym z pamiaškańniaŭ zrabili raźlikova-kasavy centr.

Tam siadzieli 50 dziaŭčat, jakija pieraličvali i pakavali hrošy.

Usie dakumienty, što tyčacca novych hrošaj, pad hryfam «Sakretna». Miarkujučy pa ŭsim, da biaśpieki schoviščy byli vialikija pretenzii. Voś list na imia Viktara Šejmana: «Drennaje elektrazabieśpiačeńnie abjekta, niama nadziejnaha reziervovaha charčavańnia… Pytańni pryčyn spracoŭvańnia sihnalizacyi nie ŭrehulavanyja…», — havorycca ŭ dakumiencie.

U 2004 hodzie schovišča pierajechała ŭ Minsk u śviežapabudavany budynak pa Mahiloŭskaj vulicy.

A na miescy «sakretki» Nacbank pabudavaŭ ahrakambinat «Mačuliščy». Častka pabudovaŭ źnieśli i ŭźviali na ich miescy ciapličny kompleks, dzie ciapier vyroščvajuć bulbu i kapustu.

«Byłoje schovišča Nacbanka my ciapier pieryjadyčna vykarystoŭvajem jak składskoje pamiaškańnie, zachoŭvajem tam invientar» , — kaža hiendyrektar AAT «Ahrakambinat» Mačuliščy» Uładzimir Saŭčanka.

Try pamyłki novych biełaruskich hrošaj

U lipieni 1994 h/ kraina abrała svajho pieršaha prezidenta. U mai 1995-ha biełarusy prahałasavali za admienu «Pahoni» i bieł-čyrvona-biełaha ściaha. Jašče praz čatyry miesiacy pakinuŭ pasadu kiraŭnika Nacbanka Stanisłaŭ Bahdankievič.

Ale novyja biełaruskija rubli ŭsio jašče čakali svajho času ŭ padziemnym schoviščy.

— Praz šmat miesiacaŭ ja atrymaŭ niečakanaje zaprašeńnie sustrecca z novaj staršynioj Nacbanka Tamaraj Vińnikavaj, — kaža Siarhiej Słabčanka. — Jana pakazała mnie novieńkija kupiury hiermanskaha tyražu i spytała, ci možna zapiačatać simvały, jakija da taho času ŭžo stali nieaktualnymi.

Z podpisam Bahdankieviča na kupiurach jašče možna było pahadzicca, ale rašeńnie prybrać «Pahoniu» było bieskampramisnym.

Prablema składałasia ŭ tym, što hrošy ŭžo byli narezanyja ź vialikich drukavanych listoŭ. Drukavać na kupiurach možna było tolki na małatyražnych, amal ofisnych drukavanych mašynach. Słabčanka paličyŭ, što na heta spatrebicca hod pracy šaści socień drukaroŭ na šaści sotniach drukarak.

— Što mnie rabić z hetymi hrašyma? — spytała tady Vińnikava.

— Zachoŭvać hrošy, jakija iduć nasupierak z palitykaj krainy, nierazumna. Zadrukoŭvać «Pahoniu» i ściah — daražej, čym zamović novyja hrošy. Źniščyć nakład treba, — adkazaŭ Słabčanka.

Prysłuchałasia da hetaj rady sama Tamara Vińnikava — dakładna nieviadoma. 14 studzienia 1997 h. jana była adchilenaja ad zajmajemaj pasady. U toj ža dzień Vińnikava była zatrymanaja pa padazreńni ŭ naniasieńni škody dziaržavie ŭ asabliva bujnych pamierach.

Dva hady jana siadzieła ŭ SIZA KDB, potym była źmieščanaja pad chatni aryšt. 7 krasavika 1999 h. Tamara Vińnikava źbiehła za miažu. Siońnia jana znachodzicca ŭ Vialikabrytanii i chavajecca nie tolki ad presy, ale i ad Interpoła.

kp.by

Chočaš padzialicca važnaj infarmacyjaj ananimna i kanfidencyjna? Pišycie redaktaru «Našaj Nivy» ŭ TH