Fota: vecteezy
Pačniem z taho, jak pracuje mozh, u jakim hienierujucca i jakim kirujucca ŭsie našy pavodziny. Kožnaja ź jaho roznych zon vykonvaje peŭnyja zadačy. Kantrol pavodzinaŭ ažyćciaŭlajecca śpiecyjalnaj vobłaściu, jakaja nazyvajecca prefrantalnaj karoj, raźmieščanaj u samaj piaredniaj častcy mozhu ŭ samych pavierchnievych płastach niejronaŭ.
Apisvajučy prefrantavuju karu, možna pravieści paralel z dyśpietčarskimi viežami aeraporta, dziakujučy jakim uvieś pavietrany ruch adbyvajecca płaŭna i hnutka i adaptujecca da luboj mahčymaj situacyi: ci to źmianieńnia atmaśfiernych umoŭ, ci to zatrymki rejsa, ci čaho inšaha.
To-bok prefrantalnaja kara dapamahaje nam kantralavać našy pavodziny. Hetaja vobłaść mozha adkazvaje za kiravańnie składanymi kahnityŭnymi zadačami, jakija jašče nazyvajuć «vykanaŭčymi funkcyjami», jakija ŭklučajuć u siabie zdolnaść razvažać i płanavać, prymać rašeńni na asnovie razvažańniaŭ, racyjanalizavać i kiravać svaim emacyjnym stanam.
U hetuju hrupu taksama ŭvachodzić «pracoŭnaja pamiać», jakaja dazvalaje nam zachoŭvać i časova apracoŭvać infarmacyju dla vykanańnia składanych kahnityŭnych zadač — naprykład, dla razumieńnia movy, čytańnia, atrymańnia matematyčnych navykaŭ ci razvahaŭ uvohule. Siudy ž dadajecca «kahnityŭnaja hnutkaść», ci zdolnaść mozha adaptavać našy pavodziny i myśleńnie da źmienlivych i niečakanych situacyj i kancepcyj, razam sa zdolnaściu razhladać niekalki idej adnačasova.
Jakoje dačynieńnie ŭsio heta maje da stomlenaści i jak heta ŭpłyvaje na pavodziny darosłych i dziaciej? Heta davoli prosta. Choć my i možam pachvalicca adnosna vialikim pamieram mozha, na samaj spravie jon składaje tolki 2-3% ad ahulnaj masy cieła. I pry hetym jon spažyvaje nie mienš za 20-30% mietabaličnaj enierhii — davoli surjoznaja dyspraporcyja. I mienavita prefrantalnaja kara spažyvaje najbolšuju kolkaść z hetaj enierhii.
Kali ž my stamlajemsia, naš mietabalizm maje tendencyju raźmiarkoŭvać karysnuju enierhiju na inšyja nieabchodnyja dla padtrymki arhanizma funkcyi, takim čynam źmianšajučy kolkaść enierhii, dastupnaj dla prefrantalnaj kary. Heta robić našy dumki mienš hnutkimi i bolš žorstkimi; nam stanovicca ciažej dumać, płanavać, vyrašać, kiravać emocyjami, zachoŭvać i apracoŭvać infarmacyju. Jak vynik — my hublajem zdolnaść kantralavać svaje ŭłasnyja pavodziny.
Takim čynam, kali my stamilisia, my schilnyja havaryć toje, čaho nie varta i što moža naškodzić važnym dla nas ludziam, bo našy «vykanaŭčyja funkcyi» — naša kantrolnaja dyśpietčarskaja vieža — pracujuć mienš efiektyŭna.
I toje ž samaje adbyvajecca ź dziećmi. Niahledziačy na toje, što jany dobra viedajuć, što jość rečy, jakija jany nie mohuć abo im nie dazvolena rabić, vierahodnaść «drennych pavodzinaŭ» i «niepasłuchmianaści» pavialičvajecca, kali dzieci stamlajucca.
Cikava, što nuda maje taki ž efiekt, jak i stomlenaść. Kali nam sumna, nudna, ci kali my adčuvajem rasčaravańnie, adbyvajecca padobny praces (choć pryčyna tut krychu inšaja). Tak, kali my dematyvavanyja, mozh taksama atrymlivaje mienš enierhii, a značyć, prefrantalnaja kara nie moža pracavać na poŭnuju mahutnaść. Ci naadvarot — matyvacyja pavialičvaje prytok kryvi da mozhu, a razam ź im i dastupnuju enierhiju, što ŭ cełym palapšaje funkcyjanalnaść vykanaŭčych funkcyj.
Voś čamu, kali my matyvavanyja, my zvyčajna lepš dumajem, płanujem i prymajem rašeńni i možam značna lepš kiravać svaimi emocyjami. Chacia nie varta tut i pieranapružvacca, bo, zhodna ź niadaŭnim daśledavańniem, praźmiernaja matyvacyja moža vyklikać «hipieruzbudžeńnie» mozha, źnižajučy efiektyŭnaść jaho funkcyjanavańnia.
Ale ž samaje paradaksalnaje — toje, što ŭ stomlenaści jość i dobry bok. Paśla napružanaj dziejnaści my prajaŭlajem bolš kreatyŭnaści, bo kali samakantrol psujecca, to idei źjaŭlajucca bieź filtraŭ abo ź mienšaj kolkaściu ŭśviadomlenaści.
Čytajcie taksama:
Hetaje prostaje praktykavańnie pakaža, nakolki vy zdarovyja
Navukoŭcy vyśvietlili, čamu ludzi złujuć ad hoładu
U kolki naradžać pieršynca i navošta zamarožvać pupavinnuju kroŭ — raić hiniekołah
